Çeşitli Diyetlerin Kvh ve Kan Basıncı Üzerine Etkileri
Çeşitli Diyetlerin KVH ve Kan Basıncı Üzerine Etkileri
Araştırmalar, bitkisel kaynaklı beslenme şekillerinin düşük KVH riski ve hipertansiyon prevalansı ile ilişkili olduğunu ve hem hipertansif hem de normotansif bireylerde kan basıncını düşürebileceğini göstermiştir. Bitkisel kaynaklara dayalı beslenen toplumlarda, karışık diyet tüketenlere oranla kan basıncı düzeylerinin daha düşük olduğu belirtilmiştir.
Vejetaryen diyetler düşük kan basıncıyla ilişkilidir. Ayrıca vejetaryen bireylerde yaşla birlikte kan basıncında meydana gelen artış daha düşüktür.
Vejetaryen bir yaşam tarzı çeşitli açılardan kan basıncını düşürebilir. Bunlar arasında diyetsel olmayan faktörler (fiziksel aktivite gibi), diyetsel risk faktörleri (kilo kaybı, yüksek potasyum ve düşük-ölçülü alkol alımı) ve vejetaryen diyetlerinin diğer bazı faktörleri (yüksek posa, sıfır et vb) yer almaktadır. Mevcut 2 çalışmada (biri hipertansif olmayan, diğeri hipertansif bireylerde) laktoovo-vejetaryen diyetler, sistolik kan basıncını ~ 5 mmHg düşürürken, diyastolik kan basıncına belirsiz bir etki yapmıştır. (1) Vejetaryen diyetler ve kan basıncı regülasyonu üzerine yapılan bir derlemede Berkowet et al. vejetaryanlerde, vejetaryen olmayanlara oranla SKB’nın 3-14 mmHg ve DKB’nın 5-6 mmHg daha düşük olduğunu saptamıştır. Ayrıca, gözlemsel çalışmalar, hipertansiyon prevalansının vejetaryenlerde %2-40 arasında ve vejetaryen olmayanlarda %8-60 arasında değiştiğini göstermiştir.
Araştırmalar yetersiz olsa da, hayvansal ürünler yerine bitkisel ürünler tüketildiğinde hem normotansif hem de hipertansif bireylerde kan basıncı düşmektedir.
DASH Diyeti
3 büyük, kontrollü beslenme çalışması diyet modellerinin kan basıncına olan etkisini test etmiştir. Bunlardan ilki, 3 diyet modelini karşılaştıran randomize bir beslenme çalışmasıdır. Çalışılan 3 diyetten en etkilisi olan DASH diyeti sebze, meyve ve az yağlı süt ürünlerini, tam tahıllı ürünleri, kümes hayvanlarını, balığı ve yağlı tohumları öne çıkaran; doymuş yağ, kırmızı et, şeker ve şekerli içecekleri azaltan bir diyettir. Bununla ilişkili olarak, potasyumdan, magnezyumdan, kalsiyumdan ve posadan zengin; yağ, doymuş yağ ve kolesterolden fakirdir. Protein içeriği de biraz yüksektir. Bu beslenme modeli, tek bir besin öğesi ya da besin yerine pek çok açıdan kan basıncını düşürmektedir.
Tüm katılımcılar arasında, DASH diyeti ortalama sistolik kan basıncını anlamlı olarak 5.5 ve diyastolik kan basıncını anlamlı olarak 3.0 mmHg düşürmüştür. Sadece meyve ve sebzelere ağırlık veren ikinci bir diyet modeli de kan basıncını anlamlı olarak azaltmıştır ancak elde edilen düşüş DASH diyetinde elde edilen etkinin yaklaşık yarısı kadardır. Diyetlerin etkileri hızlıdır; sadece 2 hafta içerisinde ortaya çıkmıştır.
DASH diyeti tüm önemli alt gruplarda (erkekler, kadınlar, siyahlar, siyah olmayanlar, hipertansif olan ya da olmayan bireyler) kan basıncını anlamlı olarak düşürmüştür. Ancak, DASH diyetinin etkisi siyah katılımcılarda (SKB: 6.9 ve DKB: 3.7 mmHg düşmüştür) beyaz katılımcılara oranla (3.3 ve 2.4 mmHg) anlamlı olarak daha fazladır. Hipertansif bireylerdeki etkiler (SKB: 11.6 ve DKB: 5.3 mmHg düşmüştür) daha çarpıcıdır ve hipertansif olmayanlara oranla (3.5 ve 2.2 mmHg) anlamlı olarak daha fazladır. Benzer bir populasyonu ele alan daha sonraki bir çalışmada ise, DASH diyeti kan basıncını her 3 sodyum düzeyinde de düşürmüştür (Şekil 2); ancak kan basıncındaki düşüş miktarı, sodyum alım düzeyi düşük olduğunda (1.5 g/gün) daha azdır.
OmniHeart Çalışması 3 sağlıklı beslenme modelinin etkilerini karşılaştırmıştır: ilki karbonhidratlardan zengin (toplam enerjinin %58’i), ikincisi proteinden zengin (yarısı bitkisel kaynaklı) ve üçüncüsü doymamış yağlardan zengin (özellikle MUFA). DASH diyetindekine benzer şekilde, her bir OmniHeart diyeti doymuş yağlardan ve kolesterolden fakir; meyve, sebze, posa, potasyumdan zengin ve diğer minerallerden zengindir. Şekil-4’te de gösterildiği gibi, her bir diyet sistolik kan basıncını düşürmüştür. Ayrıca, karbonhidratların bir kısmı (enerjinin ~%10’u) proteinle (yaklaşık yarısı bitkisel kaynaklı) ya da çoklu doymamış yağlarla (çoğunluğu MUFA) yer değiştirdiğinde, kan basıncı daha da azalmıştır.
DASH-Sodyum çalışmasına katılımın, müdahale sonlandırıldıktan sonraki dönemde, bireylerin kan basınçlarına ve besin alımlarına olan etkilerini saptamak amacıyla 1 yıllık takip çalışması yapılmıştır. Ayrıca DASH-Sodyum çalışmasında uygulanan 3 farklı sodyum düzeyinin kan basıncına bir etkisi olup olmadığı da değerlendirilmiştir. Çalışmaya katılan 113 bireyden 56’sı alınarak, 1 yıl boyunca besin tüketim sıklıkları, kiloları ve kan basınçları ölçülmüştür. Çalışmanın sonunda, 12 haftalık DASH-Sodyum çalışmasında DASH diyetiyle beslenen bireylerin, 1 yıllık takip aşamasında da kan basınçlarındaki düşüşü koruyabilmişlerdir. Bu katılımcılarda, takip sırasında sodyum alımındaki değişiklik kan basınçlarına önemli bir etki yapmamıştır. DASH-diyeti katılımcıları ayrıca çalışmadan sonraki 1 yıl içinde sebze ve meyve alımlarını artırarak beslenme şekillerini de olumlu yönde değiştirmişlerdir.
DASH diyetine uyum ile hipertansiyon insidansı (kişinin beyanına bağlı) ve kardiyovasküler hastalıklara bağlı mortalitenin düşmesi arasında bir ilişki olup olmadığını saptamak amacıyla 20,993 kadın birey üzerinde (55-69 yaş) yapılan bir başka çalışmada ise, diyete uyumu saptamak amacıyla, besin tüketim sıklığı anketi kullanılarak bir diyet skoru oluşturulmuştur. Çalışmanın sonunda uyum derecesiyle hipertansiyon insidansı arasında ters ilişki olduğu gözlense de, DASH diyetine daha iyi bir uyum sağlamanın uzun dönemde hipertansiyon ya da kardiyovasküler mortalite ile ilişkili olmadığı gösterilmiştir. Bu durum, yalnızca DASH-çalışmalarındaki kadar yüksek oranda bir uyumun fayda sağlayabileceğini göstermektedir. Kan basıncı üzerinde, meyve, sebze ve az yağlı süt ürünlerinden zengin (DASH diyeti) bir diyeti öne çıkaran 3 aylık bir davranışsal beslenme müdahalesinin, rutin hastane-tabanlı beslenme tedavisi karşısındaki etkinliğini değerlendirmek üzere bir çalışma yapılmıştır. Prehipertansiyon ya da hipertansiyon tanısı bulunan 57 adolesan çalışmaya alınmıştır. Çalışmanın sonunda, rutin tedavi karşısında DASH diyetinin SKB’nı daha fazla düşürdüğü gösterilmiştir. Ayrıca rutin beslenme tedavisi ile karşılaştırıldığında DASH diyetini alan bireylerin daha fazla meyve, potasyum ve magnezyum aldıkları ve toplam yağ alımlarını daha fazla azalttıkları görülmüştür. Ayrıca az yağlı süt ürünü alımları da daha fazla artmıştır. Sonuç olarak DASH diyetinin kan basıncı yüksek adolesanlarda hem SKB’nı azaltabileceği hem de diyetin kalitesini artırabileceği gösterilmiştir.
DASH diyeti ve koroner kalp hastalığı riskini araştıran 24 yıllık prospektif bir çalışmada,
bireylerde DASH skoru hesaplanabilmesi için özellikle 8 besinin (meyveler, sebzeler, tam tahıllılar, fındık, kurubaklagilller, düşük yağlı süt ürünleri, kırmızı et, tatlılar, soyum) ağırlıklı olduğu bir anket uygulanmıştır.
Sonuç olarak, DASH diyetine uyumlu olan bireylerde kardiyovasküler kalp hastalıkları ve felç riskinin daha az olduğu tespit edilmiştir.
DASH diyeti ve OmniHeart çalışmasındaki diyetler güvenlidir ve genel populasyona uygulanabilir. Ancak, yüksek potasyum ve fosfor içerikleri (tüm diyetlerde) ile yüksek protein içerikleri (DASH diyetinde ve proteinden zengin OmniHeart diyetinde) nedeniyle bu diyetler 3 ya da 4. düzey kronik böbrek hastalarına önerilememektedir.
Araştırmalar, bitkisel kaynaklı beslenme şekillerinin düşük KVH riski ve hipertansiyon prevalansı ile ilişkili olduğunu ve hem hipertansif hem de normotansif bireylerde kan basıncını düşürebileceğini göstermiştir. Bitkisel kaynaklara dayalı beslenen toplumlarda, karışık diyet tüketenlere oranla kan basıncı düzeylerinin daha düşük olduğu belirtilmiştir.
Vejetaryen diyetler düşük kan basıncıyla ilişkilidir. Ayrıca vejetaryen bireylerde yaşla birlikte kan basıncında meydana gelen artış daha düşüktür.
Vejetaryen bir yaşam tarzı çeşitli açılardan kan basıncını düşürebilir. Bunlar arasında diyetsel olmayan faktörler (fiziksel aktivite gibi), diyetsel risk faktörleri (kilo kaybı, yüksek potasyum ve düşük-ölçülü alkol alımı) ve vejetaryen diyetlerinin diğer bazı faktörleri (yüksek posa, sıfır et vb) yer almaktadır. Mevcut 2 çalışmada (biri hipertansif olmayan, diğeri hipertansif bireylerde) laktoovo-vejetaryen diyetler, sistolik kan basıncını ~ 5 mmHg düşürürken, diyastolik kan basıncına belirsiz bir etki yapmıştır. (1) Vejetaryen diyetler ve kan basıncı regülasyonu üzerine yapılan bir derlemede Berkowet et al. vejetaryanlerde, vejetaryen olmayanlara oranla SKB’nın 3-14 mmHg ve DKB’nın 5-6 mmHg daha düşük olduğunu saptamıştır. Ayrıca, gözlemsel çalışmalar, hipertansiyon prevalansının vejetaryenlerde %2-40 arasında ve vejetaryen olmayanlarda %8-60 arasında değiştiğini göstermiştir.
Araştırmalar yetersiz olsa da, hayvansal ürünler yerine bitkisel ürünler tüketildiğinde hem normotansif hem de hipertansif bireylerde kan basıncı düşmektedir.
DASH Diyeti
3 büyük, kontrollü beslenme çalışması diyet modellerinin kan basıncına olan etkisini test etmiştir. Bunlardan ilki, 3 diyet modelini karşılaştıran randomize bir beslenme çalışmasıdır. Çalışılan 3 diyetten en etkilisi olan DASH diyeti sebze, meyve ve az yağlı süt ürünlerini, tam tahıllı ürünleri, kümes hayvanlarını, balığı ve yağlı tohumları öne çıkaran; doymuş yağ, kırmızı et, şeker ve şekerli içecekleri azaltan bir diyettir. Bununla ilişkili olarak, potasyumdan, magnezyumdan, kalsiyumdan ve posadan zengin; yağ, doymuş yağ ve kolesterolden fakirdir. Protein içeriği de biraz yüksektir. Bu beslenme modeli, tek bir besin öğesi ya da besin yerine pek çok açıdan kan basıncını düşürmektedir.
Tüm katılımcılar arasında, DASH diyeti ortalama sistolik kan basıncını anlamlı olarak 5.5 ve diyastolik kan basıncını anlamlı olarak 3.0 mmHg düşürmüştür. Sadece meyve ve sebzelere ağırlık veren ikinci bir diyet modeli de kan basıncını anlamlı olarak azaltmıştır ancak elde edilen düşüş DASH diyetinde elde edilen etkinin yaklaşık yarısı kadardır. Diyetlerin etkileri hızlıdır; sadece 2 hafta içerisinde ortaya çıkmıştır.
DASH diyeti tüm önemli alt gruplarda (erkekler, kadınlar, siyahlar, siyah olmayanlar, hipertansif olan ya da olmayan bireyler) kan basıncını anlamlı olarak düşürmüştür. Ancak, DASH diyetinin etkisi siyah katılımcılarda (SKB: 6.9 ve DKB: 3.7 mmHg düşmüştür) beyaz katılımcılara oranla (3.3 ve 2.4 mmHg) anlamlı olarak daha fazladır. Hipertansif bireylerdeki etkiler (SKB: 11.6 ve DKB: 5.3 mmHg düşmüştür) daha çarpıcıdır ve hipertansif olmayanlara oranla (3.5 ve 2.2 mmHg) anlamlı olarak daha fazladır. Benzer bir populasyonu ele alan daha sonraki bir çalışmada ise, DASH diyeti kan basıncını her 3 sodyum düzeyinde de düşürmüştür (Şekil 2); ancak kan basıncındaki düşüş miktarı, sodyum alım düzeyi düşük olduğunda (1.5 g/gün) daha azdır.
OmniHeart Çalışması 3 sağlıklı beslenme modelinin etkilerini karşılaştırmıştır: ilki karbonhidratlardan zengin (toplam enerjinin %58’i), ikincisi proteinden zengin (yarısı bitkisel kaynaklı) ve üçüncüsü doymamış yağlardan zengin (özellikle MUFA). DASH diyetindekine benzer şekilde, her bir OmniHeart diyeti doymuş yağlardan ve kolesterolden fakir; meyve, sebze, posa, potasyumdan zengin ve diğer minerallerden zengindir. Şekil-4’te de gösterildiği gibi, her bir diyet sistolik kan basıncını düşürmüştür. Ayrıca, karbonhidratların bir kısmı (enerjinin ~%10’u) proteinle (yaklaşık yarısı bitkisel kaynaklı) ya da çoklu doymamış yağlarla (çoğunluğu MUFA) yer değiştirdiğinde, kan basıncı daha da azalmıştır.
DASH-Sodyum çalışmasına katılımın, müdahale sonlandırıldıktan sonraki dönemde, bireylerin kan basınçlarına ve besin alımlarına olan etkilerini saptamak amacıyla 1 yıllık takip çalışması yapılmıştır. Ayrıca DASH-Sodyum çalışmasında uygulanan 3 farklı sodyum düzeyinin kan basıncına bir etkisi olup olmadığı da değerlendirilmiştir. Çalışmaya katılan 113 bireyden 56’sı alınarak, 1 yıl boyunca besin tüketim sıklıkları, kiloları ve kan basınçları ölçülmüştür. Çalışmanın sonunda, 12 haftalık DASH-Sodyum çalışmasında DASH diyetiyle beslenen bireylerin, 1 yıllık takip aşamasında da kan basınçlarındaki düşüşü koruyabilmişlerdir. Bu katılımcılarda, takip sırasında sodyum alımındaki değişiklik kan basınçlarına önemli bir etki yapmamıştır. DASH-diyeti katılımcıları ayrıca çalışmadan sonraki 1 yıl içinde sebze ve meyve alımlarını artırarak beslenme şekillerini de olumlu yönde değiştirmişlerdir.
DASH diyetine uyum ile hipertansiyon insidansı (kişinin beyanına bağlı) ve kardiyovasküler hastalıklara bağlı mortalitenin düşmesi arasında bir ilişki olup olmadığını saptamak amacıyla 20,993 kadın birey üzerinde (55-69 yaş) yapılan bir başka çalışmada ise, diyete uyumu saptamak amacıyla, besin tüketim sıklığı anketi kullanılarak bir diyet skoru oluşturulmuştur. Çalışmanın sonunda uyum derecesiyle hipertansiyon insidansı arasında ters ilişki olduğu gözlense de, DASH diyetine daha iyi bir uyum sağlamanın uzun dönemde hipertansiyon ya da kardiyovasküler mortalite ile ilişkili olmadığı gösterilmiştir. Bu durum, yalnızca DASH-çalışmalarındaki kadar yüksek oranda bir uyumun fayda sağlayabileceğini göstermektedir. Kan basıncı üzerinde, meyve, sebze ve az yağlı süt ürünlerinden zengin (DASH diyeti) bir diyeti öne çıkaran 3 aylık bir davranışsal beslenme müdahalesinin, rutin hastane-tabanlı beslenme tedavisi karşısındaki etkinliğini değerlendirmek üzere bir çalışma yapılmıştır. Prehipertansiyon ya da hipertansiyon tanısı bulunan 57 adolesan çalışmaya alınmıştır. Çalışmanın sonunda, rutin tedavi karşısında DASH diyetinin SKB’nı daha fazla düşürdüğü gösterilmiştir. Ayrıca rutin beslenme tedavisi ile karşılaştırıldığında DASH diyetini alan bireylerin daha fazla meyve, potasyum ve magnezyum aldıkları ve toplam yağ alımlarını daha fazla azalttıkları görülmüştür. Ayrıca az yağlı süt ürünü alımları da daha fazla artmıştır. Sonuç olarak DASH diyetinin kan basıncı yüksek adolesanlarda hem SKB’nı azaltabileceği hem de diyetin kalitesini artırabileceği gösterilmiştir.
DASH diyeti ve koroner kalp hastalığı riskini araştıran 24 yıllık prospektif bir çalışmada,
bireylerde DASH skoru hesaplanabilmesi için özellikle 8 besinin (meyveler, sebzeler, tam tahıllılar, fındık, kurubaklagilller, düşük yağlı süt ürünleri, kırmızı et, tatlılar, soyum) ağırlıklı olduğu bir anket uygulanmıştır.
Sonuç olarak, DASH diyetine uyumlu olan bireylerde kardiyovasküler kalp hastalıkları ve felç riskinin daha az olduğu tespit edilmiştir.
DASH diyeti ve OmniHeart çalışmasındaki diyetler güvenlidir ve genel populasyona uygulanabilir. Ancak, yüksek potasyum ve fosfor içerikleri (tüm diyetlerde) ile yüksek protein içerikleri (DASH diyetinde ve proteinden zengin OmniHeart diyetinde) nedeniyle bu diyetler 3 ya da 4. düzey kronik böbrek hastalarına önerilememektedir.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Çeşitli Diyetlerin Kvh ve Kan Basıncı Üzerine Etkileri" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Dyt.Merve TIĞLI'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Dyt.Merve TIĞLI'nın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
Beğenin 
Yazan Uzman
|
kvh kan basıncı, vejeteryan diyet, dash diyeti, omniheart, diyet türleri, diyet çeşitleri, kan basıncı
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
