İnsan Davranışlarının Kültürel Temelleri
İNSAN DAVRANIŞLARININ KÜLTÜREL TEMELLERİ
En basit toplumdan en gelişmiş topluma kadar insanların oluşturdukları bütün insan topluluklarında kültür olarak tanımlanan ortak bir olgu mevcuttur. İnsan topluluklarını hayvan topluluklarından ayıran temel özelliklerden biri kültürdür. Hemen hemen her toplumda belirli maddi gereksinimleri gidermek amacıyla geliştirilen bir teknik sistemin yanında kişiler arası ilişkileri inceleyen kurallar, örf ve adetler, gelenekler, fikirler ve düşünceler mevcuttur. İşte hem bu teknik sistem hem de ilişki sistemleri kültürü oluşturan temel unsurlardır.
Kültür, toplumun üyesi olan insanların öğrendikleri ve paylaştıklarının hepsini kapsayan bir kavramdır. İnsan dünyaya gelir gelme, konuşmayı, yemeyi, içmeyi, giyinmeyi, inanmayı, çevresini tanımayı, insanları yetiştirmeyi, geçerli ve geçersiz bilimsel kuralları, maddi ve manevi değerleri belirli bir kültür kalıbı içinde öğrenir.
Kültür, toplumu meydana getiren insanların oluşturduğu bir bütündür ve bu nedenle toplumsal yaşamın temel şartıdır. İnsan kültürü yaratır, ama kültürde insanı yaratır. Bu durum kültürel süreçlerden kültürleşme sayesinde mümkün olmaktadır. Buna göre kültürleşme, insanın kendi kültürünü oluşturan düşünce, eylem ve duygu biçimlerini benimsemesidir.
Kültür konusunda yapılan tanımlardan bazıları şunlardır:
• Kültür, insanın kendinden önceki nesillerden devraldığı, kısmen geliştirdiği ve kendinden sonraki nesillere devrettiği sosyal bir mirastır.
• Kültür, bir toplumun üyeleri arasında paylaşılan,aktarılan ve bir değişim süreci içinde bulunan öğrenilmiş davranış kalıpları ile bu kalıpların çıktılarının oluşturduğu bir yaşam biçimidir. ,Kültür devam eden ve gelişen davranış biçimleri, başka bir ifade ile görenekler topluluğudur.
• Kültür, bir insan topluluğunun yaşam tarzı, dil ve benzeri araçlarla nesilden nesile aktarılan az çok şekillenmiş ve öğrenilmiş davranış kalıplarının tümünün bir toplamıdır.
Kültürün Özellikleri
Kültürün bazı temel özelliklerini şöyle sıralamak mümkündür:
1. Kültür toplumsaldır
2. Kültür öğrenilir
3. Kültür değişebilir
4. Kültür aktarılır ve süreklidir
5. Kültür gereksinim gidericidir
6. Kültür öğeleri arasında bir ahenk mevcuttur
7. Kültür kurallar sistemidir
8. Kültür bütünleştiricidir
Kültürün Fonksiyonları
Bir kültürün temel fonksiyonlarını şöyle sıralamak mümkündür:
1. Kültür bir toplumu diğerinden ayırır
2. Kültür bir topluma ait değerleri bünyesinde toplar
3. Kültür bir sosyal dayanışma aracıdır
4. Kültür koordinasyonu sağlar
5. Kültür sosyal kişiliğin oluşmasını sağlar
DAVRANIŞLARIMIZA YÖN VEREN KÜLTÜR KALIPLARI
Her toplumun kendine özgü düşünce, inanç ve değer sistemleri vardır. Bunlar toplumda iyi veya kötüyü belirlemede, toplumu tanımada ve işlerin hangi yöntemlerle yapılacağını saptamada oldukça etkilidirler. Toplumların farklı gelenekleri, görenekleri, ahlaki değer yargıları ve inançları mevcuttur. Bunlar her toplum için doğru ve değerli olmayabilir. Kültürün bu öğeleri zamanla kalıplaşır ve birbirine uyumlu hale gelir.
Toplumsal yaşamda birçok işi yapar veya çeşitli davranışları sergileriz. Ama yaparken tam olarak bilinçli düşünmeyiz. Çünkü toplumda hemen hemen herkesi bunları yapmakta ve aynı zamanda da onay görmektedir. Onun için toplumca benimsenen bir davranışı sergilerken onun yanlışlığını düşünmeyiz. Bunun nedeni, o davranışın artık kalıplaşmış olmasıdır. Davranışlarımıza yön veren kültür kalıplarını şöyle sıralamak mümkündür:
(1) Değerler
Toplumsal değerler, toplumun ve toplumdaki grupların ortak düşünceleri ile bazı eşyaların veya canlı varlıkların olumlu-olumsuz biçimde değerlendirilmesinden doğar. Değer kavramı felsefede ve sosyolojide farklı biçimlerde ele alınmaktadır. Felsefe, değerlerin niteliğiyle ve bunların arasındaki hiyerarşik yapı ve tenkitle uğraşmaktadır. Oysa sosyoloji değerlerin açıklanmasını, oluş yollarını, sosyal olgu, kurum ve süreçlerle olan etkileşimlerini, çeşitlerini ve bunların teşkil ettikleri çeşitli sistemleri ve belli somut durumlarda rastlanan değer çatışmalarını ele almaktadır.
Sosyal değerler incelenirken üç temel öğe üzerinde durmak gerekir: Değerleri söz konusu olan şey Maddi eşya, Bir davranış, Bir rol, Bir kurum, Bir durum vs. Söz konusu olan şeyin belli gereksinimleri gidermesi özelliği Tüm toplumsal gereksinimler, Söz konusu olan şeyin gereksinim karşılama özelliği hakkındaki takdir (ölçme)
Toplumlar, güzeli- çirkini, iyiyi- kötüyü, değerliyi- değersizi, olumluyu- olumsuzu belirler. İnsanlar bu standartlara göre bir değerler hiyerarşisi oluştururlar. Bu hiyerarşik yapıya göre, hangi sosyal ilişkinin iyi, doğru, güzel ve yararlı olduğu belirlenir.
Toplumsal değerler beğenme ile ilgilidir. Bu nedenle her toplumda bazı şeyler iyi, güzel, faydalı, kutsal; bazı şeyler kötü, çirkin ve zararlı kabul edilir. Örneğin bayrağımız bizim için kutsaldır ve bu nedenle ay yıldızlı kırmızı bez parçası, Türk halkı için bir değerdir.
İnsanlar, sosyal değerleri doğdukları toplumlarda hazır bulur ve zamanla bunları benimser ve bunlara göre hareket ederler. Değerler davranışlara yön verirler ve çoğunluk tarafından benimsendikleri için davranışlarda benzeşmeye dolayısıyla kalıplaşmaya yol açarlar. İnsanların ortak kanılara sahip olmaları, çoğunlukla sosyal değerleri benimsemelerinin bir sonucu olarak gerçekleşir.
Toplumsal değerlerin İşlevlerini şöyle sıralayabiliriz:
• Toplumda ideal düşünme ve davranış şekillerini belirleme
• Toplumsal yaşam için nelerin istenilen, faydalı ve zorunlu olduklarını belirleme ve bunlara karşı ilgiyi artırma
• Toplumsal düzeni sağlama ve devam ettirme bakımından bir sosyal denetim oluşturma
• Bireylerin, grupların, kategorilerin sosyal önemini ölçme ve toplumdaki hiyerarşik yapıyı belirleme
• Sosyal dayanışmayı sağlamak
• İnsanlara amaç ve yön tayin ederler
• Kişisel ve toplumsal eylemin esaslarını ve genel yönünü belirlerler
• İnsanların davranışlarını yargılamaya yardımcı olurlar
• İnsanların, doğru ve yanlışı, haklı ve haksızı, istenilen ve istenilmeyeni, ahlaksal ve ahlaksal olmayanı ayırt etmelerini sağlarlar.
(2) Sosyal Normlar
Toplumsal yaşamda insanların tutum ve davranışlarının belirli kurallara ve standartlara göre örgütlenmiş olması gerekir. Çünkü toplu yaşamanın temel şartı, insanların ortak noktalarda birleşmeleridir. İşte bu ortak noktalar daha sonra insanların toplu yaşamlarının kıstasları haline gelmektedir.
Bütün toplumlarda düzeni sağlayan, insanlara yol gösteren, olumlu ve olumsuzu, doğru ve yanlışı ayırt eden kurallar, standartlar ve fikirler mevcuttur. Bütün bunlara norm denir. Toplumu oluşturan insanlar, davranışlarını bu normlara uydurmaya dikkat ederler. Çünkü toplumun üyeleri normlara uygun davranmalarına göre desteklenir veya desteklenmezler.
Toplumsal yaşam sonucunda alışkanlık haline gelen davranışlar belirli kurallar yada zorlayıcı standartlar şeklinde örgütlenirse sosyal normlar oluşur. Sosyal normlar (kurallar), bir toplum veya grubun üyelerinin nasıl davranacaklarını belirleyen emir veya yasaklardır. Kanun, tüzük, yönetmelik, örf, adet, gelenek ve ahlak kuralları toplumun temel normlarıdır.
Toplum hayatının önemli ya da anlamlı olan her yönüyle ilgili normlar mevcuttur. Örneğin, duygular, düşünceler, değerlendirmeler ve davranışlarla ilgili normlar vardır.
Sosyal norm kavramı bir çok farklı biçimde tanımlanmıştır. Bu tanımlardan bazıları şunlardır:
• Sosyal norm, insanların belli bir durumda neyi yapıp yapmayacakları, neyi düşünüp düşünmeyecekleri , neyi söyleyip söyleyemeyecekleri ile ilgili kural veya kurallar setidir.
• Normlar, insanların nasıl davranmalarını tarif eden kurallardır.
• Sosyal normlar, insanların tutum ve davranışlarının örgütlenmesine temel oluşturan ve belli bir yaptırımla desteklenen kurallardır. Kısaca sosyal normlar, yaptırım gücü olan kurallar sistemidir.
• Sosyal normlar, sosyal hayatta insanların ve grupların tavır ve hareketlerini düzenleyen kurallardır.
Bu tanımlardan anlaşıldığı gibi sosyal normlar, toplum hayatının devamlılığını sağlayan kurallar topluluğudur.
Sosyal normların temel özellikleri şunlardır:
• Bütün toplumlarda toplumsal davranış şeklini, yani normu belirleyen, belli bir kurallar, anlamlar ve değerler bütününü oluşturan normatif bir yapı mevcuttur.
• Sosyal normlar toplumda ceza ve ödül ile güvence altına alınırlar.
• Normlar, bireylerin toplumsallaşma süreci içerisinde öğrenilir ve daha sonra alışkanlık halini alırlar.
• Normlar toplumların kültürel yapılarına göre değişiklik gösterirler.
• Normların hepsi eşit önemde değildir.
• Sosyal normlar toplumun gereksinimlerine cevap vermedikleri zaman toplumu oluşturan bireyler tarafından değiştirilir veya gereksinimlere cevap verecek şekilde yeniden düzenlenir.
• Sosyal normlar yazılı (kanun, tüzük, yönetmelik..)ve yazılı olmayan (örf ve adetler, gelenekler,töreler..) normlar olarak ikiye ayrılır.
(3) Görenekler, Örfler, Adetler ve Gelenekler
Bütün toplumlarda herhangi bir kurum tarafından açık olarak oluşturulmadıkları halde, başka bir değişle,arkalarında herhangi bir resmi güç olmadığı halde, yavaş yavaş kendiliğinden ve kademeli olarak oluşan ve insanlar arasındaki ilişkileri düzenleyen ve yazılı olmayan bazı sosyal normlarda vardır. Yazılı olmayan bu normların sosyal ilişkilerimizde etkileri vardır. Bu normlar kendiliğinden oluştuğu gibi zaman içerisinde kendiliğinden ortadan kalkmaktadır. Toplum içinde insanların hareketlerini düzenleyen bu kurallar genellikle birbiri ile karıştırılır ve birbirinin yerine kullanılır. Gerçekten de birbirine çok benzeyen bu sosyal terimlerin niteliklerini şöyle özetleyebiliriz.
(a) Görenekler: Bunlar geçmişten beri yapıla gelmekte olan, ancak henüz adet haline gelmemiş ve insanların birbirleriyle karşılaştıkları zaman yaptıkları hareket biçimleridir. Fazla zorlayıcı bir özellikleri olmamasına karşın insanların bunlara uyması onlara bir takım yaşam kolaylıkları sağlar. Eğer insanlar göreneklere aykırı hareket ederlerse toplum içinde anlamsız çatışmalar olur. Bir çok görgü kuralları, karşılama, vedalaşma jestleri, ikram biçimleri, yer ve zamana göre giyiniş biçimleri göreneklerin içinde değerlendirilir.
(b) Örfler: Toplumsal yaşamda insanların belirli davranışlarda bulunmalarını zorlayan sosyal kuvvetlerle belirli davranışları bireylere zorla kabul ettiren düzenleyici sosyal güçler ve kurallardır. Başka bir değişle, insanların toplum yaşamında kendilerini uyma mecburiyeti içinde hissettikleri davranış kalıplarıdır. Örneğin, çıplak gezmemek ve mutlaka giyinmek mecburiyeti bir örfe dayanır. Ancak giyim tarzı adetler tarafından tayin edilir. Yine yeni evlenenlere hediye götürüp onlara yardımcı olmak örf olarak değerlendirilir. Hediyenin nasıl verileceği ve nasıl seçileceğini ise, adetler belirler. İnsanların toplumuna ve vazifelerine bağlı olmalarını ifade eden davranışlar örflerin içinde ele alınır. Örneğin, savaştan kaçmak, kanundan önce örflerin yasakladığı bir davranıştır.
(c) Adetler: Toplum içinde davranışlarımızın herkes tarafından bilinen ve kabul edilmiş olan tarzları adetler olarak tanımlanır. Örneğin misafir ağırlamanın, yaşlılara saygı göstermenin, yemek yemenin herkes tarafından kabul edilen ve uygulanan usulleri vardır ve bunlar adetleri oluşturur.
Adetler, örflere göre daha yaygın ve uygulama sahaları daha geniştir. Ancak yaptırım güçleri ve toplumca verilen değer açısından örfler kadar önemli değillerdir. Adetlerin yapılması uygun kabul edilir. Ama yapılmaları toplumsal yarar açısından her zaman önemli olmayabilir. Adetlere uymayanlar toplumca tenkit edilir, ayıplanır veya alaya alınır. Bunlar daha etkili ve zorlayıcı bir baskı söz konusu olamaz.
(d) Gelenekler: Nesilden nesile devam eden daha köklü ve daha eski adetlere gelenek denir. Örneğin, misafirperverlik, güreş sporu bizim için çok önemli ve milli geleneklerimizdir.
Göreneklerin, geleneklerin, örf ve adetlerin, insanların iradeleriyle ve düşünceleriyle bir noktaya kadar değişikliğe uğramaları mümkündür. Başka bir ifade ile, zamanla kuvvetlerini yitirirler veya tamamen ortadan kalkarlar. Ama yerlerine mutlaka yenileri getirilir.
En basit toplumdan en gelişmiş topluma kadar insanların oluşturdukları bütün insan topluluklarında kültür olarak tanımlanan ortak bir olgu mevcuttur. İnsan topluluklarını hayvan topluluklarından ayıran temel özelliklerden biri kültürdür. Hemen hemen her toplumda belirli maddi gereksinimleri gidermek amacıyla geliştirilen bir teknik sistemin yanında kişiler arası ilişkileri inceleyen kurallar, örf ve adetler, gelenekler, fikirler ve düşünceler mevcuttur. İşte hem bu teknik sistem hem de ilişki sistemleri kültürü oluşturan temel unsurlardır.
Kültür, toplumun üyesi olan insanların öğrendikleri ve paylaştıklarının hepsini kapsayan bir kavramdır. İnsan dünyaya gelir gelme, konuşmayı, yemeyi, içmeyi, giyinmeyi, inanmayı, çevresini tanımayı, insanları yetiştirmeyi, geçerli ve geçersiz bilimsel kuralları, maddi ve manevi değerleri belirli bir kültür kalıbı içinde öğrenir.
Kültür, toplumu meydana getiren insanların oluşturduğu bir bütündür ve bu nedenle toplumsal yaşamın temel şartıdır. İnsan kültürü yaratır, ama kültürde insanı yaratır. Bu durum kültürel süreçlerden kültürleşme sayesinde mümkün olmaktadır. Buna göre kültürleşme, insanın kendi kültürünü oluşturan düşünce, eylem ve duygu biçimlerini benimsemesidir.
Kültür konusunda yapılan tanımlardan bazıları şunlardır:
• Kültür, insanın kendinden önceki nesillerden devraldığı, kısmen geliştirdiği ve kendinden sonraki nesillere devrettiği sosyal bir mirastır.
• Kültür, bir toplumun üyeleri arasında paylaşılan,aktarılan ve bir değişim süreci içinde bulunan öğrenilmiş davranış kalıpları ile bu kalıpların çıktılarının oluşturduğu bir yaşam biçimidir. ,Kültür devam eden ve gelişen davranış biçimleri, başka bir ifade ile görenekler topluluğudur.
• Kültür, bir insan topluluğunun yaşam tarzı, dil ve benzeri araçlarla nesilden nesile aktarılan az çok şekillenmiş ve öğrenilmiş davranış kalıplarının tümünün bir toplamıdır.
Kültürün Özellikleri
Kültürün bazı temel özelliklerini şöyle sıralamak mümkündür:
1. Kültür toplumsaldır
2. Kültür öğrenilir
3. Kültür değişebilir
4. Kültür aktarılır ve süreklidir
5. Kültür gereksinim gidericidir
6. Kültür öğeleri arasında bir ahenk mevcuttur
7. Kültür kurallar sistemidir
8. Kültür bütünleştiricidir
Kültürün Fonksiyonları
Bir kültürün temel fonksiyonlarını şöyle sıralamak mümkündür:
1. Kültür bir toplumu diğerinden ayırır
2. Kültür bir topluma ait değerleri bünyesinde toplar
3. Kültür bir sosyal dayanışma aracıdır
4. Kültür koordinasyonu sağlar
5. Kültür sosyal kişiliğin oluşmasını sağlar
DAVRANIŞLARIMIZA YÖN VEREN KÜLTÜR KALIPLARI
Her toplumun kendine özgü düşünce, inanç ve değer sistemleri vardır. Bunlar toplumda iyi veya kötüyü belirlemede, toplumu tanımada ve işlerin hangi yöntemlerle yapılacağını saptamada oldukça etkilidirler. Toplumların farklı gelenekleri, görenekleri, ahlaki değer yargıları ve inançları mevcuttur. Bunlar her toplum için doğru ve değerli olmayabilir. Kültürün bu öğeleri zamanla kalıplaşır ve birbirine uyumlu hale gelir.
Toplumsal yaşamda birçok işi yapar veya çeşitli davranışları sergileriz. Ama yaparken tam olarak bilinçli düşünmeyiz. Çünkü toplumda hemen hemen herkesi bunları yapmakta ve aynı zamanda da onay görmektedir. Onun için toplumca benimsenen bir davranışı sergilerken onun yanlışlığını düşünmeyiz. Bunun nedeni, o davranışın artık kalıplaşmış olmasıdır. Davranışlarımıza yön veren kültür kalıplarını şöyle sıralamak mümkündür:
(1) Değerler
Toplumsal değerler, toplumun ve toplumdaki grupların ortak düşünceleri ile bazı eşyaların veya canlı varlıkların olumlu-olumsuz biçimde değerlendirilmesinden doğar. Değer kavramı felsefede ve sosyolojide farklı biçimlerde ele alınmaktadır. Felsefe, değerlerin niteliğiyle ve bunların arasındaki hiyerarşik yapı ve tenkitle uğraşmaktadır. Oysa sosyoloji değerlerin açıklanmasını, oluş yollarını, sosyal olgu, kurum ve süreçlerle olan etkileşimlerini, çeşitlerini ve bunların teşkil ettikleri çeşitli sistemleri ve belli somut durumlarda rastlanan değer çatışmalarını ele almaktadır.
Sosyal değerler incelenirken üç temel öğe üzerinde durmak gerekir: Değerleri söz konusu olan şey Maddi eşya, Bir davranış, Bir rol, Bir kurum, Bir durum vs. Söz konusu olan şeyin belli gereksinimleri gidermesi özelliği Tüm toplumsal gereksinimler, Söz konusu olan şeyin gereksinim karşılama özelliği hakkındaki takdir (ölçme)
Toplumlar, güzeli- çirkini, iyiyi- kötüyü, değerliyi- değersizi, olumluyu- olumsuzu belirler. İnsanlar bu standartlara göre bir değerler hiyerarşisi oluştururlar. Bu hiyerarşik yapıya göre, hangi sosyal ilişkinin iyi, doğru, güzel ve yararlı olduğu belirlenir.
Toplumsal değerler beğenme ile ilgilidir. Bu nedenle her toplumda bazı şeyler iyi, güzel, faydalı, kutsal; bazı şeyler kötü, çirkin ve zararlı kabul edilir. Örneğin bayrağımız bizim için kutsaldır ve bu nedenle ay yıldızlı kırmızı bez parçası, Türk halkı için bir değerdir.
İnsanlar, sosyal değerleri doğdukları toplumlarda hazır bulur ve zamanla bunları benimser ve bunlara göre hareket ederler. Değerler davranışlara yön verirler ve çoğunluk tarafından benimsendikleri için davranışlarda benzeşmeye dolayısıyla kalıplaşmaya yol açarlar. İnsanların ortak kanılara sahip olmaları, çoğunlukla sosyal değerleri benimsemelerinin bir sonucu olarak gerçekleşir.
Toplumsal değerlerin İşlevlerini şöyle sıralayabiliriz:
• Toplumda ideal düşünme ve davranış şekillerini belirleme
• Toplumsal yaşam için nelerin istenilen, faydalı ve zorunlu olduklarını belirleme ve bunlara karşı ilgiyi artırma
• Toplumsal düzeni sağlama ve devam ettirme bakımından bir sosyal denetim oluşturma
• Bireylerin, grupların, kategorilerin sosyal önemini ölçme ve toplumdaki hiyerarşik yapıyı belirleme
• Sosyal dayanışmayı sağlamak
• İnsanlara amaç ve yön tayin ederler
• Kişisel ve toplumsal eylemin esaslarını ve genel yönünü belirlerler
• İnsanların davranışlarını yargılamaya yardımcı olurlar
• İnsanların, doğru ve yanlışı, haklı ve haksızı, istenilen ve istenilmeyeni, ahlaksal ve ahlaksal olmayanı ayırt etmelerini sağlarlar.
(2) Sosyal Normlar
Toplumsal yaşamda insanların tutum ve davranışlarının belirli kurallara ve standartlara göre örgütlenmiş olması gerekir. Çünkü toplu yaşamanın temel şartı, insanların ortak noktalarda birleşmeleridir. İşte bu ortak noktalar daha sonra insanların toplu yaşamlarının kıstasları haline gelmektedir.
Bütün toplumlarda düzeni sağlayan, insanlara yol gösteren, olumlu ve olumsuzu, doğru ve yanlışı ayırt eden kurallar, standartlar ve fikirler mevcuttur. Bütün bunlara norm denir. Toplumu oluşturan insanlar, davranışlarını bu normlara uydurmaya dikkat ederler. Çünkü toplumun üyeleri normlara uygun davranmalarına göre desteklenir veya desteklenmezler.
Toplumsal yaşam sonucunda alışkanlık haline gelen davranışlar belirli kurallar yada zorlayıcı standartlar şeklinde örgütlenirse sosyal normlar oluşur. Sosyal normlar (kurallar), bir toplum veya grubun üyelerinin nasıl davranacaklarını belirleyen emir veya yasaklardır. Kanun, tüzük, yönetmelik, örf, adet, gelenek ve ahlak kuralları toplumun temel normlarıdır.
Toplum hayatının önemli ya da anlamlı olan her yönüyle ilgili normlar mevcuttur. Örneğin, duygular, düşünceler, değerlendirmeler ve davranışlarla ilgili normlar vardır.
Sosyal norm kavramı bir çok farklı biçimde tanımlanmıştır. Bu tanımlardan bazıları şunlardır:
• Sosyal norm, insanların belli bir durumda neyi yapıp yapmayacakları, neyi düşünüp düşünmeyecekleri , neyi söyleyip söyleyemeyecekleri ile ilgili kural veya kurallar setidir.
• Normlar, insanların nasıl davranmalarını tarif eden kurallardır.
• Sosyal normlar, insanların tutum ve davranışlarının örgütlenmesine temel oluşturan ve belli bir yaptırımla desteklenen kurallardır. Kısaca sosyal normlar, yaptırım gücü olan kurallar sistemidir.
• Sosyal normlar, sosyal hayatta insanların ve grupların tavır ve hareketlerini düzenleyen kurallardır.
Bu tanımlardan anlaşıldığı gibi sosyal normlar, toplum hayatının devamlılığını sağlayan kurallar topluluğudur.
Sosyal normların temel özellikleri şunlardır:
• Bütün toplumlarda toplumsal davranış şeklini, yani normu belirleyen, belli bir kurallar, anlamlar ve değerler bütününü oluşturan normatif bir yapı mevcuttur.
• Sosyal normlar toplumda ceza ve ödül ile güvence altına alınırlar.
• Normlar, bireylerin toplumsallaşma süreci içerisinde öğrenilir ve daha sonra alışkanlık halini alırlar.
• Normlar toplumların kültürel yapılarına göre değişiklik gösterirler.
• Normların hepsi eşit önemde değildir.
• Sosyal normlar toplumun gereksinimlerine cevap vermedikleri zaman toplumu oluşturan bireyler tarafından değiştirilir veya gereksinimlere cevap verecek şekilde yeniden düzenlenir.
• Sosyal normlar yazılı (kanun, tüzük, yönetmelik..)ve yazılı olmayan (örf ve adetler, gelenekler,töreler..) normlar olarak ikiye ayrılır.
(3) Görenekler, Örfler, Adetler ve Gelenekler
Bütün toplumlarda herhangi bir kurum tarafından açık olarak oluşturulmadıkları halde, başka bir değişle,arkalarında herhangi bir resmi güç olmadığı halde, yavaş yavaş kendiliğinden ve kademeli olarak oluşan ve insanlar arasındaki ilişkileri düzenleyen ve yazılı olmayan bazı sosyal normlarda vardır. Yazılı olmayan bu normların sosyal ilişkilerimizde etkileri vardır. Bu normlar kendiliğinden oluştuğu gibi zaman içerisinde kendiliğinden ortadan kalkmaktadır. Toplum içinde insanların hareketlerini düzenleyen bu kurallar genellikle birbiri ile karıştırılır ve birbirinin yerine kullanılır. Gerçekten de birbirine çok benzeyen bu sosyal terimlerin niteliklerini şöyle özetleyebiliriz.
(a) Görenekler: Bunlar geçmişten beri yapıla gelmekte olan, ancak henüz adet haline gelmemiş ve insanların birbirleriyle karşılaştıkları zaman yaptıkları hareket biçimleridir. Fazla zorlayıcı bir özellikleri olmamasına karşın insanların bunlara uyması onlara bir takım yaşam kolaylıkları sağlar. Eğer insanlar göreneklere aykırı hareket ederlerse toplum içinde anlamsız çatışmalar olur. Bir çok görgü kuralları, karşılama, vedalaşma jestleri, ikram biçimleri, yer ve zamana göre giyiniş biçimleri göreneklerin içinde değerlendirilir.
(b) Örfler: Toplumsal yaşamda insanların belirli davranışlarda bulunmalarını zorlayan sosyal kuvvetlerle belirli davranışları bireylere zorla kabul ettiren düzenleyici sosyal güçler ve kurallardır. Başka bir değişle, insanların toplum yaşamında kendilerini uyma mecburiyeti içinde hissettikleri davranış kalıplarıdır. Örneğin, çıplak gezmemek ve mutlaka giyinmek mecburiyeti bir örfe dayanır. Ancak giyim tarzı adetler tarafından tayin edilir. Yine yeni evlenenlere hediye götürüp onlara yardımcı olmak örf olarak değerlendirilir. Hediyenin nasıl verileceği ve nasıl seçileceğini ise, adetler belirler. İnsanların toplumuna ve vazifelerine bağlı olmalarını ifade eden davranışlar örflerin içinde ele alınır. Örneğin, savaştan kaçmak, kanundan önce örflerin yasakladığı bir davranıştır.
(c) Adetler: Toplum içinde davranışlarımızın herkes tarafından bilinen ve kabul edilmiş olan tarzları adetler olarak tanımlanır. Örneğin misafir ağırlamanın, yaşlılara saygı göstermenin, yemek yemenin herkes tarafından kabul edilen ve uygulanan usulleri vardır ve bunlar adetleri oluşturur.
Adetler, örflere göre daha yaygın ve uygulama sahaları daha geniştir. Ancak yaptırım güçleri ve toplumca verilen değer açısından örfler kadar önemli değillerdir. Adetlerin yapılması uygun kabul edilir. Ama yapılmaları toplumsal yarar açısından her zaman önemli olmayabilir. Adetlere uymayanlar toplumca tenkit edilir, ayıplanır veya alaya alınır. Bunlar daha etkili ve zorlayıcı bir baskı söz konusu olamaz.
(d) Gelenekler: Nesilden nesile devam eden daha köklü ve daha eski adetlere gelenek denir. Örneğin, misafirperverlik, güreş sporu bizim için çok önemli ve milli geleneklerimizdir.
Göreneklerin, geleneklerin, örf ve adetlerin, insanların iradeleriyle ve düşünceleriyle bir noktaya kadar değişikliğe uğramaları mümkündür. Başka bir ifade ile, zamanla kuvvetlerini yitirirler veya tamamen ortadan kalkarlar. Ama yerlerine mutlaka yenileri getirilir.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "İnsan Davranışlarının Kültürel Temelleri" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Psk.İlkten ÇETİN'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Psk.İlkten ÇETİN'in izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
14 Beğeni 
Yazan Uzman
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
