Fonksiyonel Gıdalar
Değişen yaşam koşulları tüketicilerin gıdalardan bekledikleri sağlık etkilerinde ve beslenme alanında değişikliklere neden olmuştur. Son yıllarda insanların sağlık konusuna daha fazla önem vermeye başlamaları ve ilaç gibi tıbbi etkisi olan ürünlerden çok doğal ürünlere ve fonksiyonel gıdalara yönelmeleri ile birlikte fonksiyonel gıda ürünlerinin önemi artmıştır. Fonksiyonel gıda ürünlerinin tüketiciler tarafından tercih edilmeye başlanmasının en önemli nedenlerinden biri beslenme alışkanlıklarını değiştirmeden daha sağlıklı ürünlere yönelmelerine yardımcı olmasıdır.
Fonksiyonel gıda kavramının kapsamı ve tanımı:
Fonksiyonel gıda kavramı Japonya‘nın yetersiz doğal kaynaklarının yarattığı sorunları aşmak amacını taşıyan sürdürülebilir ve iyi beslenme sağlayabilme çalışmalarının ürünüdür.
Fonksiyonel gıdalara ilişkin iki temel yaklaşım söz konusudur.
1- İçerisinde belirli bir bileşenin az ya da çok miktarlarda bulunması ile fonksiyonellik kazanan belirli gıda ürünleri,
2- İçeriğine belirli bir bileşenin katılması ya da içeriğinden belirli bir bileşenin çıkarılması ile fonksiyonellik kazanan gıda ürünleridir.
Birinci sınıftaki ürünler daha çok doğal ürünler iken ikinci sınıfa giren ürünler ise belli bir tasarım sonucu oluşturulmuş,üretilmiş ürünlerdir.
Fonksiyonel gıdaların tüketiciler tarafından tercih edilmesinin nedenleri:
· Tüketicilerin bir hastalığı iyileştirmektense onu engellemek istemeleri,
· Tıbbi tedavi maliyetlerinin artmış olması,
· Tüketicilerin sağlık ve gıda arasındaki bağlantının daha fazla farkına varmış olmaları,
· Sanayileşmiş toplumlarda nüfusun yaşlanmış olması,
· Tüketicilerin sudaki, havadaki ve gıdalardaki kirlilikten, mikroplardan ve kimyasallardan kaynaklanan çevresel zararları önlemek istemeleri,
· Fonksiyonel gıdaların faydaları hakkındaki bilimsel kanıtların artmış olması olarak sıralanabilir.
· Yaşam tarzında meydana gelen değişiklikler
· Tüketicilerin kalite ve çeşide gösterdikleri talep
· Gıda ve sağlık ilişkisi hakkında toplumun bilinçlenmesi
· Gıda pazarlama sistemlerindeki değişiklikler
Gıda sektörü de kuşkusuz, tüketim tercihlerindeki bu değişimin farkındadır. Son yıllarda gıda şirketleri “Fonksiyonel gıda” ürünlerini birbiri ardına piyasaya sürüyorlar. Bu kategorinin market raflarında kapladığı alan da hızla genişliyor, ürünler çeşitleniyor.
Fonksiyonel Gıda satın alırken şunlara dikkat edilmelidir:
· İçerdiği öğelerle sağlık üzerine olumlu etki yapmalıdır.
· Alerjik etki göstermemelidir.
· Sağlık ve hijyen riski taşımamalıdır.
· Kapsül veya toz halinde olmayan gıda formunda ürünler olmalı kısaca besin olarak kalmalı kesinlikle ilaç olmamalıdır.
· Doğal gıda bileşenleri içermelidir.
· Normal beslenmenin bir parçası olarak tüketimde yer almalı, kesinlikle yenilebilir olmalıdır.
· Sağlığa olan faydaları etiket ve yapılan reklamlara uygun olmalıdır.
· Bu tanıma uygun gıdaların yararları bilimsel olarak kanıtlanmalıdır.
Fonksiyonel gıdaların sağlığı iyileştirici, koruyucu etkilerine örnekler:
Domateste likopen: Likopen, betokarotene kıyasla antioksidan özelliği daha fazla olan biyoaktif bir öğedir. Domatese kırmızı rengini veren maddedir. Antioksidan özelliğine bağlı olarak özellikle prostat, meme ve akciğer gibi bazı kanser türlerinde gerçekten riski azaltıcı etkileri vardır. Bazı araştırmalar kanserli hücrelerin azalmasında da etkili olduğunu göstermiştir.
Yeşilçayda kateşin, siyah çayda flavonoid: Yeşil çayda bulunan kateşinler, siyah çayda bulunan teaflavinler sağlık üzerinde olumlu etki yapan aktif bileşenlerdir. Antioksidan aktivitesi yeşil çayda daha fazladır, siyah çayda daha azdır. Bazı kanserlerin önlenmesinde, yaşlanmayı geciktirmede, inflamasyonu önleme gibi rolünden dolayı çaydanyararlanılmaktadır.
Üzümsü meyvelerde resveratrol: Üzüm ve kırmızı şarapta bulunan resveratrol çok güçlü bir antioksidandır. Yapılan birçok araştırmada resveratrolün kan basıncını azaltıcı bir etkiye sahip olduğu, kalp sağlığı ve bazı kanser türleri açısından önemli olduğu vurgulanmaktadır.
Soğan, sarımsak, pırasada kükürtlü bileşenler: Soğan, sarımsak ve pırasada bulunan kükürtlü bileşikler oksidatif strese ve bazı kanser türlerine karşı koruyucu, riski azaltıcı etki gösteriyor. Koroner kalp sağlığı açısından olumlu etkileri olduğu ve kan basıncını düşürücü etkileri birçok çalışmada belirtiliyor.
Brokoli, lahana, karnabahar, su teresinde izotiyosinatlar: Cruciferae familyasında yer alan lahana, brokoli, karnabahar ve turp gibi sebzelerde tipik tat ve kokularının oluşmasında önemli rol üstlenen izotiyosiyanatlar, çeşitli kansertürleri, kardiovasküler hastalıklar, katarakt ve sinir sistemi hastalıkları gibi pek çok hastalığın önlenmesinde etki göstermektedir.
Omega-3 yağ asitleri: Son yıllarda bütün sağlık otoritelerinin üzerinde hemfikir olduğu tek fonksiyonel bileşiktir. Damar ve kalp dostu, kan basıncını düşürücü, bilişsel gelişimi arttırıcı, görme fonksiyonunu arttırıcı olarak da bilinen omega 3 yağ asitlerinin en zengin kaynağı soğuk ve derin sularda yaşayan yağlı balıklardır.Bunun dışında diğer balıklar, ceviz, fındık, semizotu gibi yiyeceklerde iyi kaynaktır.
Probiyotikler: Bağırsak florasını olumlu yönde etkileyen canlı mikroorganizmalar olan probiyotikler,bağışıklık sistemini güçlendirici, sindirim ve emilimi düzenleyici, kanser oluşumunu önleyici etkileri kanıtlanmıştır.
Fonksiyonel besinlere verilebilecek diğer örnekler:
Düşük yağlı süt ve süt ürünleri: koroner kalp hastalıkları için koruyucu etkilere sahiptir.İçerdikleri kalsiyum sayesinde osteoporozun önlenmesinde birinci derecede olumlu etkiye sahiptir.
Yağsız etler, balık, tavuk, hindi: Birçok kanser türüne karşı riski azaltmada etkilidir. Balık ve Omega 3 ile zenginleştirilmiş bazı ürünler kandaki kolesterol düzeyini düşürüyor.
Taze sebzeve meyveler; Özellikle akciğer, mide, kolon kanserlerinde riski azaltıyor. Kalp ve damar sağlığını koruyucu, kan basıncını düşürücü etkilere sahiptir. Ayrıca kandaki kolesterolün düşürülmesinde etkilidir.
Tam taneli tahıllar ve tam tahıllardan yapılmış ekmek ve diğer ürünler: Yüksek posa içeriği sayesinde kalp ve damar sağlığını koruyucu, sindirim sisteminin çalışmasına yardımcı, kolesterolün düşürülmesinde etkilidir.
Sonuç ve öneriler:
Fonksiyonu olmayan gıda yoktur. Fonksiyonel gıdaların sağlığı koruyucu ve hastalık riskini düşürücü etkisi diyetin bir bölümünü oluşturduğu takdirde geçerlidir. Yani ilaç gibi draje şeklinde yutulan öğe değildir, olmamalıdır.
Yeni ürün geliştirmeleri ülkemizin sosyo-ekonomik- kültürel düzeyine uygun yapılmalıdır.
Fonksiyonel gıdalar gıda teknolojisinin ve beslenme biliminin uzandığı uç noktalardan biridir. Ancak tüketicinin doğru bilgilendirilmesi için kuralların çok iyi belirlenmesi gerekmektedir. Medyada kanıta dayalı olmayan beslenme ya da her hangi bir besin hakkında haber yapılmamalı, tüketiciler yanıltılmamalı ve bilgi karmaşasına yol açmamalıdır. Bu konuda medyaya çok iş düştüğü bir gerçektir.
Son Söz: Sağlıklı bir beslenme programı ve egzersiz olmadıkça hiç bir gıdanın mucize yaratmadığı unutulmamalıdır.
Fonksiyonel gıda kavramının kapsamı ve tanımı:
Fonksiyonel gıda kavramı Japonya‘nın yetersiz doğal kaynaklarının yarattığı sorunları aşmak amacını taşıyan sürdürülebilir ve iyi beslenme sağlayabilme çalışmalarının ürünüdür.
Fonksiyonel gıdalara ilişkin iki temel yaklaşım söz konusudur.
1- İçerisinde belirli bir bileşenin az ya da çok miktarlarda bulunması ile fonksiyonellik kazanan belirli gıda ürünleri,
2- İçeriğine belirli bir bileşenin katılması ya da içeriğinden belirli bir bileşenin çıkarılması ile fonksiyonellik kazanan gıda ürünleridir.
Birinci sınıftaki ürünler daha çok doğal ürünler iken ikinci sınıfa giren ürünler ise belli bir tasarım sonucu oluşturulmuş,üretilmiş ürünlerdir.
Fonksiyonel gıdaların tüketiciler tarafından tercih edilmesinin nedenleri:
· Tüketicilerin bir hastalığı iyileştirmektense onu engellemek istemeleri,
· Tıbbi tedavi maliyetlerinin artmış olması,
· Tüketicilerin sağlık ve gıda arasındaki bağlantının daha fazla farkına varmış olmaları,
· Sanayileşmiş toplumlarda nüfusun yaşlanmış olması,
· Tüketicilerin sudaki, havadaki ve gıdalardaki kirlilikten, mikroplardan ve kimyasallardan kaynaklanan çevresel zararları önlemek istemeleri,
· Fonksiyonel gıdaların faydaları hakkındaki bilimsel kanıtların artmış olması olarak sıralanabilir.
· Yaşam tarzında meydana gelen değişiklikler
· Tüketicilerin kalite ve çeşide gösterdikleri talep
· Gıda ve sağlık ilişkisi hakkında toplumun bilinçlenmesi
· Gıda pazarlama sistemlerindeki değişiklikler
Gıda sektörü de kuşkusuz, tüketim tercihlerindeki bu değişimin farkındadır. Son yıllarda gıda şirketleri “Fonksiyonel gıda” ürünlerini birbiri ardına piyasaya sürüyorlar. Bu kategorinin market raflarında kapladığı alan da hızla genişliyor, ürünler çeşitleniyor.
Fonksiyonel Gıda satın alırken şunlara dikkat edilmelidir:
· İçerdiği öğelerle sağlık üzerine olumlu etki yapmalıdır.
· Alerjik etki göstermemelidir.
· Sağlık ve hijyen riski taşımamalıdır.
· Kapsül veya toz halinde olmayan gıda formunda ürünler olmalı kısaca besin olarak kalmalı kesinlikle ilaç olmamalıdır.
· Doğal gıda bileşenleri içermelidir.
· Normal beslenmenin bir parçası olarak tüketimde yer almalı, kesinlikle yenilebilir olmalıdır.
· Sağlığa olan faydaları etiket ve yapılan reklamlara uygun olmalıdır.
· Bu tanıma uygun gıdaların yararları bilimsel olarak kanıtlanmalıdır.
Fonksiyonel gıdaların sağlığı iyileştirici, koruyucu etkilerine örnekler:
Domateste likopen: Likopen, betokarotene kıyasla antioksidan özelliği daha fazla olan biyoaktif bir öğedir. Domatese kırmızı rengini veren maddedir. Antioksidan özelliğine bağlı olarak özellikle prostat, meme ve akciğer gibi bazı kanser türlerinde gerçekten riski azaltıcı etkileri vardır. Bazı araştırmalar kanserli hücrelerin azalmasında da etkili olduğunu göstermiştir.
Yeşilçayda kateşin, siyah çayda flavonoid: Yeşil çayda bulunan kateşinler, siyah çayda bulunan teaflavinler sağlık üzerinde olumlu etki yapan aktif bileşenlerdir. Antioksidan aktivitesi yeşil çayda daha fazladır, siyah çayda daha azdır. Bazı kanserlerin önlenmesinde, yaşlanmayı geciktirmede, inflamasyonu önleme gibi rolünden dolayı çaydanyararlanılmaktadır.
Üzümsü meyvelerde resveratrol: Üzüm ve kırmızı şarapta bulunan resveratrol çok güçlü bir antioksidandır. Yapılan birçok araştırmada resveratrolün kan basıncını azaltıcı bir etkiye sahip olduğu, kalp sağlığı ve bazı kanser türleri açısından önemli olduğu vurgulanmaktadır.
Soğan, sarımsak, pırasada kükürtlü bileşenler: Soğan, sarımsak ve pırasada bulunan kükürtlü bileşikler oksidatif strese ve bazı kanser türlerine karşı koruyucu, riski azaltıcı etki gösteriyor. Koroner kalp sağlığı açısından olumlu etkileri olduğu ve kan basıncını düşürücü etkileri birçok çalışmada belirtiliyor.
Brokoli, lahana, karnabahar, su teresinde izotiyosinatlar: Cruciferae familyasında yer alan lahana, brokoli, karnabahar ve turp gibi sebzelerde tipik tat ve kokularının oluşmasında önemli rol üstlenen izotiyosiyanatlar, çeşitli kansertürleri, kardiovasküler hastalıklar, katarakt ve sinir sistemi hastalıkları gibi pek çok hastalığın önlenmesinde etki göstermektedir.
Omega-3 yağ asitleri: Son yıllarda bütün sağlık otoritelerinin üzerinde hemfikir olduğu tek fonksiyonel bileşiktir. Damar ve kalp dostu, kan basıncını düşürücü, bilişsel gelişimi arttırıcı, görme fonksiyonunu arttırıcı olarak da bilinen omega 3 yağ asitlerinin en zengin kaynağı soğuk ve derin sularda yaşayan yağlı balıklardır.Bunun dışında diğer balıklar, ceviz, fındık, semizotu gibi yiyeceklerde iyi kaynaktır.
Probiyotikler: Bağırsak florasını olumlu yönde etkileyen canlı mikroorganizmalar olan probiyotikler,bağışıklık sistemini güçlendirici, sindirim ve emilimi düzenleyici, kanser oluşumunu önleyici etkileri kanıtlanmıştır.
Fonksiyonel besinlere verilebilecek diğer örnekler:
Düşük yağlı süt ve süt ürünleri: koroner kalp hastalıkları için koruyucu etkilere sahiptir.İçerdikleri kalsiyum sayesinde osteoporozun önlenmesinde birinci derecede olumlu etkiye sahiptir.
Yağsız etler, balık, tavuk, hindi: Birçok kanser türüne karşı riski azaltmada etkilidir. Balık ve Omega 3 ile zenginleştirilmiş bazı ürünler kandaki kolesterol düzeyini düşürüyor.
Taze sebzeve meyveler; Özellikle akciğer, mide, kolon kanserlerinde riski azaltıyor. Kalp ve damar sağlığını koruyucu, kan basıncını düşürücü etkilere sahiptir. Ayrıca kandaki kolesterolün düşürülmesinde etkilidir.
Tam taneli tahıllar ve tam tahıllardan yapılmış ekmek ve diğer ürünler: Yüksek posa içeriği sayesinde kalp ve damar sağlığını koruyucu, sindirim sisteminin çalışmasına yardımcı, kolesterolün düşürülmesinde etkilidir.
Sonuç ve öneriler:
Fonksiyonu olmayan gıda yoktur. Fonksiyonel gıdaların sağlığı koruyucu ve hastalık riskini düşürücü etkisi diyetin bir bölümünü oluşturduğu takdirde geçerlidir. Yani ilaç gibi draje şeklinde yutulan öğe değildir, olmamalıdır.
Yeni ürün geliştirmeleri ülkemizin sosyo-ekonomik- kültürel düzeyine uygun yapılmalıdır.
Fonksiyonel gıdalar gıda teknolojisinin ve beslenme biliminin uzandığı uç noktalardan biridir. Ancak tüketicinin doğru bilgilendirilmesi için kuralların çok iyi belirlenmesi gerekmektedir. Medyada kanıta dayalı olmayan beslenme ya da her hangi bir besin hakkında haber yapılmamalı, tüketiciler yanıltılmamalı ve bilgi karmaşasına yol açmamalıdır. Bu konuda medyaya çok iş düştüğü bir gerçektir.
Son Söz: Sağlıklı bir beslenme programı ve egzersiz olmadıkça hiç bir gıdanın mucize yaratmadığı unutulmamalıdır.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Fonksiyonel Gıdalar" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Dyt.Selma Önelge GÜR'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Dyt.Selma Önelge GÜR'ün izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
3 Beğeni 
Yazan Uzman
|
| Makale Kütüphanemizden | ||||
|
fonksiyonel gıda kavramı, fonksiyonel gıda, fonksiyonel gıdalar, fonksiyonel gıda nedir, probiyotikler, probiyotik, omega 3, izotiyosinat, izotiyosinatlar, kükürtlü bileşen, kükürtlü bileşenler, resveratrol, flavonoid, likopen
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
