Hayvansal Kaynaklı Alerjenlerden Korunma
Alerjik rinit ve alerjik astım gibi hastalığı olan bireylerde başkaca birçok faktör dışında ev içi alerjenlere maruziyet de hastalığın klinik ağırlığını arttırma yanında kişilerin yaşam kalitesini bozmakta ve ilaç kullanım ihtiyaçlarını arttırmaktadır. Bu nedenle bu tür hastalıkların tedavisinde ev içi alerjenlere maruziyetin engellenmesi önemli bir yer tutmaktadır. Ancak yine de bu konuyu değerlendiren yeterli sayıda ve kontrollü çalışma olmadığı için tüm ev içi alerjenler açısından korunma yöntemlerinin uygulanmasına dair net bir şey söylemek çok uygun değildir. Bu nedenle bu makaledeki temel amaç kanıta dayalı tıp uygulamaları ile oluşturulmuş olan rehber, meta analiz ve derlemeleri gözden geçirmektir.
İngiltere’ de yapılan toplumsal bir çalışma sonucunda okul çağı çocuklarında yüksek doz ev içi alerjen maruziyeti ile astım ağırlığı arasında ilişki olduğu gösterilmiştir. Başka bir çalışmada evcil hayvanı olan 11 ila 16 yaşlarındaki çocukların astım için en riskli grup olduğuna dikkat çekilmiştir. Buna ek olarak kuş tüyü yastığa sahip olmanın dahi bu tür hastalıkların gelişimi açısından önemli bir risk oluşturabileceği gösterilmiştir. Bu arada ev tozu akarı açısından bakıldığında ise kuş tüyü olamayan yastıkların kuş tüyü olanlara göre 5-8 kat daha fazla alerjen taşıdığı gösterilmiş.
Ev içi hayvansal alerjenler açısından bakıldığında en önemli kaynakların kedi ve köpekler olduğu bilinmektedir. Son 30 yıl içinde özellikle şehirlerde yaşayan ailelerde evcil hayvan barındırma oranı oldukça artmıştır. Bazı Avrupa ülkelerinde şu an için nerdeyse her dört evin birinde kedi beslenmektedir. Köpek besleme oranı ise bundan da fazladır. Hayvansal tüy ve deri döküntüleri ile sekresyonlar alerjik reaksiyonlara yol açan oldukça güçlü alerjenler içermektedirler. Kedi ve köpekler, astım, rinit, rinokonjunktivit, öksürük yanında daha az da olsa ürtiker ve anjioödeme neden olabilen alerjenler bulundururlar. Kedilerin birincil alerjen kaynakları sebase bezler, salya, peri-anal bezlerdir; en önemli alerjen rezervuarı ise tüyleridir. En önemli kedi alerjeni Fel d 1 olup; 2,5 mikrometre den küçüktür ve havada uzun süre asılı kalabilir. Yapışkan ve kontamine edici özelliği nedeniyle kedinin evden uzaklaştırılmasından haftalar hatta aylar sonra bile ev içinde saptanabilir. Kıyafetlere yapışma özelliğinden dolayı hayvanın bulunmadığı ortamlara da taşınabilir. Fel d 2 diğer önemli kedi alerjenidir.
En önemli köpek alerjeni Can f 1’ dir, hayvanın tüyleri birincil kaynağı olup, salya, deri ve idrarında da bulunmaktadır. Bu alerjen de havada asılı olarak kalabilmektedir. Hem kedi hem de köpek alerjenleri ev tozu, kumaş kaplı mobilya ve daha az oranda da yatakta bulunmaktadır. Ancak buna rağmen hayvanın girmediği; örneğin kreşlerde, okullarda, hastane binalarında, hayvan beslenmeyen evlerde de bulunabilmektedir. Kedi alerjenlerinin taşınabilme özelliğinden dolayı okullar dahi bu alerjene duyarlılığı olan çocuklar için riskli ortamlar olarak karşımıza çıkmaktadır.
Tavşan, domuz, hamster, rat, fare gibi hayvanlar da önemli alerjen kaynakları olabilirler. Alerjenler, hayvanın tüylerinde, idrarında, serum ve salyalarında bulunabilir. Bu hayvanların alerjenleri arasında çapraz reaksiyonlar da görülebilmektedir. Bu tür alerjenlere duyarlılık laboratuvar çalışanları ve bu tür hayvanlarla mesleksel olarak karşılaşan bireylerin çocuklarında görülebilmektedir.
Atlar da özellikle nazal veya oküler semptomlara sebep olan alerjilere yol açmaktadır. Ancak, astım atağı gibi durumlara pek sebep olmazlar. Sığır ya da inek alerjisinde sağım işlerinin otomatize olması sonrasında belirgin şekilde azalma gözlenmiştir. Ancak halen sağımı kendisi yapan insanda bu tür alerjiler görülebilir.
Bu hayvanların alerjenlerinden korunmanın en iyi yolu evde bu hayvanları barındırmamaktır. Ancak hayvan evden uzaklaştırılsa bile alerjen varlığının azalması aylar alabilir. Ne yazık ki ev içi hayvanlarına bağlı duyarlılığı kanıtlanan bu tür hastalarda sağlık çalışanlarınca evcil hayvanlarından uzaklaşmaları tavsiye edilse de birçok hasta maalesef bunu gerçekleştirememektedir. Bu nedenle bu alerjenlerden korunma açısından alternatif yöntemler geliştirmemiz gerekmektedir.
Solunabilir alerjenlerin ev içinde hayvan olduğunda yaklaşık 5 kat daha fazla olduğu bulunmuştur. Bu nedenle hayvanlar mümkün olduğunca yatak odasının ve yaşam alanlarının dışında tutulmalıdır. En önemli kedi alerjeni olan Fel d 1’in hayvanda hormonal kontrol altında sebase bezlerde ve bazal yassı epitelyum hücrelerinde üretildiğine daha önce de değinilmişti. Fel d 1 alerjeni erkek kedilerde dişi kedilere oranla daha fazla üretilmektedir. Erkek kedilerin kastrasyonu sonucunda ise Fel d 1 üretimi yaklaşık 3-5 kat azalma meydana gelir. Kedi cinsiyeti açısından Fel d 1 alerjeni üretimi açısından fark çok az olsa da alerjik insanların illaki istiyorsa dişi kedi alması ya da erkek kedilerini kastre ettirmesinin yararlı olacağı söylenebilir.
Yeni teknolojilerin hayatımıza girmesi de alerjik hastalıkların tedavisi açısından işlerimizi kolaylaştırmaktadır. HEPA (high efficiency particulate air) filtrelerle ev içi kedi ve köpek alerjenlerinde azalma sağlandığı gösterilmiştir. Akım hızı 250 m3/saat olan bir HEPA filtreli hava temizleyici ile ortalama büyüklükteki bir odanın havası saate 10 defa değiştirilir. Bu nedenle evcil hayvanın yaşadığı, HEPA filtreli bir oda ile filtresiz bir odada bulunan alerjen miktarları arasında belirgin fark bulunmaktadır. Ek olarak HEPA filtreli ve çift torbalı süpürgeler alerjen miktarını azaltabilmektedir; ancak, diğer süpürgelerle karşılaştırıldığında vakumlama esnasında olan alerjen maruziyeti farkı kesin olarak bilinmemektedir. Ev tekstili ile ilgili bakıldığında halıların alerjenleri tutuğu için bunların kaldırılıp yerine düz zeminlerin tercih edilmesi gerekmektedir.
Bazı çalışmalarda kedilerin yıkanması ile bulundurdukları alerjen miktarı (Fel d 1) araştırılmıştır. 24 kedi üzerinde yapılan bir çalışmada su ile yıkamanın, kimyasal olarak alerjeni azalttığı bildirilen spreylerle karşılaştırıldığında rölatif olarak daha etkili olduğu bulunmuştur. Başka bir çalışmada her hafta yıkanan bir kedinin dört haftalık periyotlarda yıkanan kediye göre kısa süreliğine de olsa daha az miktarda alerjen yaydığı saptanmıştır. Köpeklerle yapılan bir çalışmada ise köpek şampuanıyla yıkamakla köpek alerjenlerinde ve deri döküntüsünde belirgin azalma saptanmış; ancak, maalesef 3-4 gün içinde alerjen miktarı aynı seviyelere ulaşmıştır. Bu çalışmalar sonucunda hayvanları, minimum haftada iki kez yıkamak gerektiği ortaya çıkmaktadır. Bu işlem evdeki hayvansal kaynaklı alerjen rezervini azaltabilir. Ancak, bu yöntemle sağlanan düşük düzeyde ve kısa süreli alerjen miktarı azalmasının belirgin bir astım kontrolü sağlaması beklenemez.
Kaynaklar:
1- Gordon S. Alergy to furred animals [editorial; comment]. Clin Exp Alergy
1997;27:479–481.
2- Luczynska CM, Li Y, Chapman MD, Platts-Mills TA. Airborne concentrations
and particle size distribution of alergen derived from domestic cats (Felis domesticus). Measurements using cascade impactor, liquid impinger, and a two-site monoclonal antibody assay for Fel d I. Am Rev Respir Dis 1990;141:361–367.
3- Wood RA, Chapman MD, Adkinson N Jr, Eggleston PA. The effect of cat removal on alergen content in household-dust samples. J Alergy Clin Immunol 1989;83:730–734.
4- Konieczny A, Morgenstern JP, Bizinkauskas CB, Lilley CH, Brauer AW, Bond JF, et al. The major dog alergens, Can f 1 and Can f 2, are salivary lipocalin proteins: cloning and immunological characterization of the recombinant forms. Immunology 1997;92:577–586.
5- Spitzauer S, Rumpold H, Ebner C, Schweiger C, Valenta R, Gabl F, et al. Alergen profiles of dog hair and dander, body fluids and tissues as defined by immunoblotting. Int Arch Alergy Appl Immunol 1991;94:346–348.
6- Custovic A, Green R, Fletcher A, Smith A, Pickering CA, Chapman MD, et al. Aerodynamic properties of the major dog alergen Can f 1: distribution in homes, concentration, and particle size of alergen in the air. Am J Respir Crit Care Med 1997;155:94–98.
7- Arbes SJ Jr, Cohn RD, Yin M, Muilenberg ML, Friedman W, Zeldin DC. Dog alergen (Can f 1) and cat alergen (Fel d 1) in US homes: results from the National Survey of Lead and Alergens in Housing. J Alergy Clin Immunol 2004;114:111–117.
8- Wickman M, Egmar A, Emenius G, Almqvist C, Berglind N, Larsson P, et al. Fel d 1 and Can f 1 in settled dust and airborne Fel d 1 in alergen avoidance day-care centers for atopic children in relation to number of petowners, ventilation and general cleaning. Clin Exp Alergy 1999;29:626–632.
9- Bush RK, Wood RA, Eggleston PA. Laboratory animal alergy. J Alergy Clin Immunol 1998;102:99–112.
10- Krakowiak A, Szulc B, Gorski P. Alergy to laboratory animals in children of parents occupationally exposed to mice, rats and hamsters [In Process Citation]. Eur Respir J 1999;14:352–356.
11- Virtanen T, Zeiler T, Rautiainen J, Taivainen A, Pentikainen J, Rytkonen M, et al. Immune reactivity of cow-asthmatic dairy farmers to the major alergen of cow (BDA20) and to other cow-derived proteins. The use of purified BDA20 increases the performance of diagnostic tests in respiratory cow alergy. Clin Exp Alergy 1996;26:188–196.
12- Eggleston PA. Methods and effectiveness of indoor environmental control. Ann Alergy Asthma Immunol. 2001;87(6 Suppl 3):44-7.
13- Custovic A, Murray CS, Gore RB, Woodcock A. Controlling indoor alergens. Ann Alergy Asthma Immunol. 2002;88:432-41; quiz 442-3, 529.
14- Bousquet J, Khaltaev N, Cruz AA, Denburg J, Fokkens WJ, Togias A, et al. Alergic Rhinitis and its Impact on Asthma (ARIA) 2008 update (in collaboration with the World Health Organization, GA(2)LEN and AlerGen). Alergy. 2008;63 Suppl 86:8-160.
Sağlıklı günler dileğiyle...
Prof. Dr. Cengiz KIRMAZ
İngiltere’ de yapılan toplumsal bir çalışma sonucunda okul çağı çocuklarında yüksek doz ev içi alerjen maruziyeti ile astım ağırlığı arasında ilişki olduğu gösterilmiştir. Başka bir çalışmada evcil hayvanı olan 11 ila 16 yaşlarındaki çocukların astım için en riskli grup olduğuna dikkat çekilmiştir. Buna ek olarak kuş tüyü yastığa sahip olmanın dahi bu tür hastalıkların gelişimi açısından önemli bir risk oluşturabileceği gösterilmiştir. Bu arada ev tozu akarı açısından bakıldığında ise kuş tüyü olamayan yastıkların kuş tüyü olanlara göre 5-8 kat daha fazla alerjen taşıdığı gösterilmiş.
Ev içi hayvansal alerjenler açısından bakıldığında en önemli kaynakların kedi ve köpekler olduğu bilinmektedir. Son 30 yıl içinde özellikle şehirlerde yaşayan ailelerde evcil hayvan barındırma oranı oldukça artmıştır. Bazı Avrupa ülkelerinde şu an için nerdeyse her dört evin birinde kedi beslenmektedir. Köpek besleme oranı ise bundan da fazladır. Hayvansal tüy ve deri döküntüleri ile sekresyonlar alerjik reaksiyonlara yol açan oldukça güçlü alerjenler içermektedirler. Kedi ve köpekler, astım, rinit, rinokonjunktivit, öksürük yanında daha az da olsa ürtiker ve anjioödeme neden olabilen alerjenler bulundururlar. Kedilerin birincil alerjen kaynakları sebase bezler, salya, peri-anal bezlerdir; en önemli alerjen rezervuarı ise tüyleridir. En önemli kedi alerjeni Fel d 1 olup; 2,5 mikrometre den küçüktür ve havada uzun süre asılı kalabilir. Yapışkan ve kontamine edici özelliği nedeniyle kedinin evden uzaklaştırılmasından haftalar hatta aylar sonra bile ev içinde saptanabilir. Kıyafetlere yapışma özelliğinden dolayı hayvanın bulunmadığı ortamlara da taşınabilir. Fel d 2 diğer önemli kedi alerjenidir.
En önemli köpek alerjeni Can f 1’ dir, hayvanın tüyleri birincil kaynağı olup, salya, deri ve idrarında da bulunmaktadır. Bu alerjen de havada asılı olarak kalabilmektedir. Hem kedi hem de köpek alerjenleri ev tozu, kumaş kaplı mobilya ve daha az oranda da yatakta bulunmaktadır. Ancak buna rağmen hayvanın girmediği; örneğin kreşlerde, okullarda, hastane binalarında, hayvan beslenmeyen evlerde de bulunabilmektedir. Kedi alerjenlerinin taşınabilme özelliğinden dolayı okullar dahi bu alerjene duyarlılığı olan çocuklar için riskli ortamlar olarak karşımıza çıkmaktadır.
Tavşan, domuz, hamster, rat, fare gibi hayvanlar da önemli alerjen kaynakları olabilirler. Alerjenler, hayvanın tüylerinde, idrarında, serum ve salyalarında bulunabilir. Bu hayvanların alerjenleri arasında çapraz reaksiyonlar da görülebilmektedir. Bu tür alerjenlere duyarlılık laboratuvar çalışanları ve bu tür hayvanlarla mesleksel olarak karşılaşan bireylerin çocuklarında görülebilmektedir.
Atlar da özellikle nazal veya oküler semptomlara sebep olan alerjilere yol açmaktadır. Ancak, astım atağı gibi durumlara pek sebep olmazlar. Sığır ya da inek alerjisinde sağım işlerinin otomatize olması sonrasında belirgin şekilde azalma gözlenmiştir. Ancak halen sağımı kendisi yapan insanda bu tür alerjiler görülebilir.
Bu hayvanların alerjenlerinden korunmanın en iyi yolu evde bu hayvanları barındırmamaktır. Ancak hayvan evden uzaklaştırılsa bile alerjen varlığının azalması aylar alabilir. Ne yazık ki ev içi hayvanlarına bağlı duyarlılığı kanıtlanan bu tür hastalarda sağlık çalışanlarınca evcil hayvanlarından uzaklaşmaları tavsiye edilse de birçok hasta maalesef bunu gerçekleştirememektedir. Bu nedenle bu alerjenlerden korunma açısından alternatif yöntemler geliştirmemiz gerekmektedir.
Solunabilir alerjenlerin ev içinde hayvan olduğunda yaklaşık 5 kat daha fazla olduğu bulunmuştur. Bu nedenle hayvanlar mümkün olduğunca yatak odasının ve yaşam alanlarının dışında tutulmalıdır. En önemli kedi alerjeni olan Fel d 1’in hayvanda hormonal kontrol altında sebase bezlerde ve bazal yassı epitelyum hücrelerinde üretildiğine daha önce de değinilmişti. Fel d 1 alerjeni erkek kedilerde dişi kedilere oranla daha fazla üretilmektedir. Erkek kedilerin kastrasyonu sonucunda ise Fel d 1 üretimi yaklaşık 3-5 kat azalma meydana gelir. Kedi cinsiyeti açısından Fel d 1 alerjeni üretimi açısından fark çok az olsa da alerjik insanların illaki istiyorsa dişi kedi alması ya da erkek kedilerini kastre ettirmesinin yararlı olacağı söylenebilir.
Yeni teknolojilerin hayatımıza girmesi de alerjik hastalıkların tedavisi açısından işlerimizi kolaylaştırmaktadır. HEPA (high efficiency particulate air) filtrelerle ev içi kedi ve köpek alerjenlerinde azalma sağlandığı gösterilmiştir. Akım hızı 250 m3/saat olan bir HEPA filtreli hava temizleyici ile ortalama büyüklükteki bir odanın havası saate 10 defa değiştirilir. Bu nedenle evcil hayvanın yaşadığı, HEPA filtreli bir oda ile filtresiz bir odada bulunan alerjen miktarları arasında belirgin fark bulunmaktadır. Ek olarak HEPA filtreli ve çift torbalı süpürgeler alerjen miktarını azaltabilmektedir; ancak, diğer süpürgelerle karşılaştırıldığında vakumlama esnasında olan alerjen maruziyeti farkı kesin olarak bilinmemektedir. Ev tekstili ile ilgili bakıldığında halıların alerjenleri tutuğu için bunların kaldırılıp yerine düz zeminlerin tercih edilmesi gerekmektedir.
Bazı çalışmalarda kedilerin yıkanması ile bulundurdukları alerjen miktarı (Fel d 1) araştırılmıştır. 24 kedi üzerinde yapılan bir çalışmada su ile yıkamanın, kimyasal olarak alerjeni azalttığı bildirilen spreylerle karşılaştırıldığında rölatif olarak daha etkili olduğu bulunmuştur. Başka bir çalışmada her hafta yıkanan bir kedinin dört haftalık periyotlarda yıkanan kediye göre kısa süreliğine de olsa daha az miktarda alerjen yaydığı saptanmıştır. Köpeklerle yapılan bir çalışmada ise köpek şampuanıyla yıkamakla köpek alerjenlerinde ve deri döküntüsünde belirgin azalma saptanmış; ancak, maalesef 3-4 gün içinde alerjen miktarı aynı seviyelere ulaşmıştır. Bu çalışmalar sonucunda hayvanları, minimum haftada iki kez yıkamak gerektiği ortaya çıkmaktadır. Bu işlem evdeki hayvansal kaynaklı alerjen rezervini azaltabilir. Ancak, bu yöntemle sağlanan düşük düzeyde ve kısa süreli alerjen miktarı azalmasının belirgin bir astım kontrolü sağlaması beklenemez.
Kaynaklar:
1- Gordon S. Alergy to furred animals [editorial; comment]. Clin Exp Alergy
1997;27:479–481.
2- Luczynska CM, Li Y, Chapman MD, Platts-Mills TA. Airborne concentrations
and particle size distribution of alergen derived from domestic cats (Felis domesticus). Measurements using cascade impactor, liquid impinger, and a two-site monoclonal antibody assay for Fel d I. Am Rev Respir Dis 1990;141:361–367.
3- Wood RA, Chapman MD, Adkinson N Jr, Eggleston PA. The effect of cat removal on alergen content in household-dust samples. J Alergy Clin Immunol 1989;83:730–734.
4- Konieczny A, Morgenstern JP, Bizinkauskas CB, Lilley CH, Brauer AW, Bond JF, et al. The major dog alergens, Can f 1 and Can f 2, are salivary lipocalin proteins: cloning and immunological characterization of the recombinant forms. Immunology 1997;92:577–586.
5- Spitzauer S, Rumpold H, Ebner C, Schweiger C, Valenta R, Gabl F, et al. Alergen profiles of dog hair and dander, body fluids and tissues as defined by immunoblotting. Int Arch Alergy Appl Immunol 1991;94:346–348.
6- Custovic A, Green R, Fletcher A, Smith A, Pickering CA, Chapman MD, et al. Aerodynamic properties of the major dog alergen Can f 1: distribution in homes, concentration, and particle size of alergen in the air. Am J Respir Crit Care Med 1997;155:94–98.
7- Arbes SJ Jr, Cohn RD, Yin M, Muilenberg ML, Friedman W, Zeldin DC. Dog alergen (Can f 1) and cat alergen (Fel d 1) in US homes: results from the National Survey of Lead and Alergens in Housing. J Alergy Clin Immunol 2004;114:111–117.
8- Wickman M, Egmar A, Emenius G, Almqvist C, Berglind N, Larsson P, et al. Fel d 1 and Can f 1 in settled dust and airborne Fel d 1 in alergen avoidance day-care centers for atopic children in relation to number of petowners, ventilation and general cleaning. Clin Exp Alergy 1999;29:626–632.
9- Bush RK, Wood RA, Eggleston PA. Laboratory animal alergy. J Alergy Clin Immunol 1998;102:99–112.
10- Krakowiak A, Szulc B, Gorski P. Alergy to laboratory animals in children of parents occupationally exposed to mice, rats and hamsters [In Process Citation]. Eur Respir J 1999;14:352–356.
11- Virtanen T, Zeiler T, Rautiainen J, Taivainen A, Pentikainen J, Rytkonen M, et al. Immune reactivity of cow-asthmatic dairy farmers to the major alergen of cow (BDA20) and to other cow-derived proteins. The use of purified BDA20 increases the performance of diagnostic tests in respiratory cow alergy. Clin Exp Alergy 1996;26:188–196.
12- Eggleston PA. Methods and effectiveness of indoor environmental control. Ann Alergy Asthma Immunol. 2001;87(6 Suppl 3):44-7.
13- Custovic A, Murray CS, Gore RB, Woodcock A. Controlling indoor alergens. Ann Alergy Asthma Immunol. 2002;88:432-41; quiz 442-3, 529.
14- Bousquet J, Khaltaev N, Cruz AA, Denburg J, Fokkens WJ, Togias A, et al. Alergic Rhinitis and its Impact on Asthma (ARIA) 2008 update (in collaboration with the World Health Organization, GA(2)LEN and AlerGen). Alergy. 2008;63 Suppl 86:8-160.
Sağlıklı günler dileğiyle...
Prof. Dr. Cengiz KIRMAZ
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Hayvansal Kaynaklı Alerjenlerden Korunma" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Prof.Dr.Cengiz KIRMAZ'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Prof.Dr.Cengiz KIRMAZ'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
Beğenin 
Yazan Uzman
|
alerji, allerjik, alerjik hastalık, allerjik hastalık, alerjik rinit, allerjik rinit, astım, saman nezlesi, kedi alerjisi, kedi allerjisi, köpek alerjisi, at alerjisi, hayvansal alerjen, hayvan kaynaklı alerjen, allerjen
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
