Öncelikle bir psikolojik rahatsızlık için yüksek işlevli ifadesini kullanmak ne anlama geliyor, biraz bundan bahsetmek istiyorum. Bir davranış veya düşünce biçiminin, psikolojik olarak sıkıntılı olduğunu söylemek için bazı parametleri karşılaması gerekir. Bu parametrelerin en önemlilerinden birisi de işlevselliktir. Yani bir davranış veya düşünme biçimi, işe gitmek, okula gitmek, markete gitmek ya da diğer insanlarla iletişim kurabilmek gibi temel alanlarda bizi olumsuz anlamda etkiliyorsa, biz o davranış veya düşünme biçiminin işlevsellikte bozulmalara yol açtığını söyleyebiliriz.
Örneğin depresyon rahatsızlığını ele alalım. Depresyon aslında tek bir bozukluk olarak tanımlanmıyor. Teknik olarak biz bu rahatsızlıklara “Depresyon Bozuklukları” diyoruz. Depresyon bozukluklarının ortak özellikleri, işlevsellikte görülen büyük kayıplar ve harekete geçmekteki isteksizliktir.
Bu videoda şu ana kadar işlevsizliğin ve depresyonun ne anlama geldiğine kısaca değindik. Buna göre bir depresyon rahatsızlığı olan insanı aslında bazı ipuçlarıyla veya gözlemle anlayabiliriz. Ancak yüksek işlevli depresyon rahatsızlığı olan insanlar için bu yargıya varmak çok daha güçtür. Yani yüksek işlevli depresyon rahatsızlığını diğer depresyon bozukluklarından ayıran en önemli şey, dışardan bakıldığında belirtilerin daha zor fark ediliyor olmasıdır.
Yaşadımız psikolojik bir rahatsızlık, hayatımızı devam ettirmek için yapmamız gereken şeyleri zamanla engellemeye başlar. Ancak yüksek işlevli terimi bize bu durumun biraz daha farklılaştığını gösterir. Yani dışardan bakıldığında herhangi bir rahatsızlık görülmezken; kişi kendi içerisinde bazı noktalarda ciddi ve uzun süreli olarak problem yaşayabilir.
Yüksek işlevli depresyon bozukluğunda aslında tehlikeli olan nokta da budur. Kişinin sorun yaşadığı çevresindekiler tarafından çok net anlaşılamadığı için, rahatsızlık yaşayan kişi uzun bir süre hem kendini yalnız hissedebilir hem de bu rahatsızlığına ilişkin profesyonel bir yardım almak için karar vermekte zorlanabilir.
Yüksek işlevli depresyon bozukluğu, süregiden depresyon bozukluğu veya distimi olarakta farklı kaynaklarda adlandırılmaktadır.
Yüksek işlevli depresyon bozukluğunun bazı belirtilerini sırasıyla anlatacağım. Bu belirtilerden en az iki tanesinin yetişkinler için en az iki yıl süreyle, ergenler için ise en az bir yıl süreyle gözlemlenmesi gerekmektedir. Bu belirtiler mutlaka bir profesyonel tarafından değerlendirilmelidir.
1. Yeme isteğinde azalma ya da aşırı yeme
2. Uykusuzluk çekme ya da aşırı uyuma
3. İçsel güçte (enerji düzeyinde) azalma ya da bitkinlik
4. Benlik saygısında azalma
5. Odaklanamama ya da karar vermekte güçlük
6. Umutsuzluk duyguları
Bu belirtilerden en az iki tanesini iki yıldan daha uzun süredir kendinizde gözlemliyorsanız, bir profesyonele danışmanızı tavsiye ederim. Ayrıca tekrar hatırlatmakta fayda var. Bu belirtilere sahip olmanız veya olmamanız kendinize tanı koymanız için kesinlikle yeterli bir kriter değildir. Daha farklı parametrelerin değerlendirilmesi, doğru tanı ve tedavi için bir uzman ile görüşmeniz gerekmektedir.