Panik Atak- Panik Bozukluğu ve Psikoterapi
MAKALE #10888 © Yazan Gülten DEMİRDÖVEN | Yayın Mayıs 2013 | 3,465 Okuyucu
PANİK ATAK- PANİK BOZUKLUĞU VE PSİKOTERAPİ
Panik atak, başta panik bozukluk olmak üzere birçok psikiyatrik bozuklukta ve bazı fiziksel hastalıklarda görülen yoğun korku, kaygı, yoğun endişe karışımı bir nöbet olarak tanımlanmaktadır. Panik atak nöbeti yaşayan kişide çeşitli belirtiler görülmektedir.
Bunlar :
Çarpıntılar, kalbin güçlü atması veya kalp atışlarının hızlanması.
Terleme.
Titreme, sarsılma.
Boğulma veya nefessiz kalma duygusu.
Boğaza bir şey kaçmış da boğuluyormuş duygusu,
Göğüs ağrısı,
Mide bulantısı, karında rahatsızlık hissi,
Baş dönmesi, bayılacak gibi hissetmek.
Derealizasyon (gerçek değil ya da hayalmiş duygusu), veya depersonalizasyon (kişinin kendinden ayrılması duygusu).
Delirme ya da kontrolü kaybetme korkusu.
Ölme korkusu.
Karıncalanma, uyuşma, hissizleşme.
Üşüme veya ateş basması.
Genellikle panik atak tek başına bir rahatsızlık olarak algılansa da, panik atak çeşitli rahatsızlıklarda görülen bir nöbettir. Panik atak;
Panik bozukluğu,
Travma sonrası stres bozukluğu,
Sosyal fobi ve diğer fobiler,
Madde kullanımına bağlı kaygı bozukluklarında da görülebilir.
Panik Bozukluğu Nedir?
Panik bozukluğu, yaşanan korku ve endişelerin somatik belirtilerle birlikte ortaya çıkmasıdır. Panik bozukluğunun en belirgin özelliği ‘panik ataklar’dır. Panik ataklar esnasında, şiddetli bir ölüm korkusu, kontrolünü kaybetme korkusu yaşar. Yaşanan bu korkulara, kalp çarpıntısı, nefes darlığı ya da soluğun kesilmesi, karın ağrısı, göğüste daralma hissi, baş dönmesi, bayılacakmış gibi olma, boğuluyormuş hissi, kollarda uyuşma, terleme ve titreme eşlik eder. Yaşadığı bu belirtilerle birlikte kişi kalp krizi geçirdiğini, öleceğini düşünür ve endişe ederek hastaneye koşar. Doktorların müdahalesi sonucu kalp krizi geçirmediğini hatta fiziksel olarak gayet iyi olduğunu öğrendiğinde ise; doktorların bir şey bulamadığını düşünür. Yaşadığı bu atağın “psikolojik” olduğunu öğrendiğinde, çoğunlukla bunu reddeder. Kendisinde bir rahatsızlık olduğunu, öleceğini fakat kimsenin bunu bulamadığını düşünür.
Agorafobi Nedir?
Panik atak geldiğinde kaçmanın ve yardım almanın zor olacağı yerlerde bulunmaktan korkmaya agorafobi denir. Örneğin; otobüste panik atak yaşayan kişi, bir daha otobüse binmekten korkar. Bu durum bir süre sonra, bütün toplu taşıma araçlarına binmekten kaçmaya dönüşür. Kişi atak geldiğinde kolayca yardım alamayacağını düşündüğü yerlerden uzak durur. Örneğin: kalabalık yerler, sinema salonları, asansör, tünel, sıkışık trafik ve uçak yolculukları gibi.
Agorafobi ile Birlikte Panik Bozukluğu:
Agorafobinin bulunduğu panik bozukluğuna Agorafobi ile Birlikte Panik Bozukluğu adı verilmektedir. Agorafobili panik bozukluğunda;
1) Tekrar eden beklenmedik panik ataklar görülür.
2) En az bir panik atak, 1 ay boyunca aşağıdaki belirtileri taşımalıdır:
Daha fazla atak geçirme endişesi taşımak,
Atağın yol açabileceği durumlardan endişelenmek (örneğin, kontrolü kaybetmek, kalp krizi geçirmek,delirmek gibi)
Ataklara bağlı olarak önemli davranış değişiklikleri olması.
Agorafobinin varlığı.
Panik ataklar, bir maddenin fizyolojik sonucu olarak gelişmemiştir (ör:kötüye kullanılan maddeler, yada bir ilaç), veya tıbbi bir durum sonucu gelişmemiştir.
Panik ataklar, başka bir psikiyatrik duruma bağlı olmamalıdır ör: sosyal fobi, spesifik fobi, obsesif- kompulsif bozukluk, ,post travmatik stres bozukluğu, veya ayrılma endişesi, gibi.
Agorafobi Olmadan Panik Bozukluğu
Agorafobinin bulunmadığı panik bozukluklarına ise Agorafobi Olmadan Panik Bozukluğu” adı verilmektedir. Agorafobi olmadan panik bozukluğu, agorafobili panik bozukluğu ile aynı belirtileri taşımaktadır, tek fark agorafobi olmamasıdır.
Panik Bozukluğu Olmadan Agorafobi
Hiç panik atak geçirilmemiş olmasına rağmen agorafobi bulunması durumu ise “Panik Bozukluğu Olmadan Agorafobi” olarak tanımlanır
Panik Bozukluğu Ne Sıklıkta Görülür ?
Panik bozukluğunun toplumda görülme yaygınlığı %1.5-3 arasındadır. Panik atak ise %3 ile %5.6 dır. Kadınlarda panik bozukluğu görülme olasılığı, kadınlardan 2-3 kat fazladır. Kadınlarda %2.1 görülen panik bozukluğu, erkeklerde ise %0.6 oranında görülmektedir. Genellikle ilk olarak genç erişkinlik yıllarında, yaklaşık 25 yaşlarında ortaya çıkıyor olsa da, panik bozukluk ve agorafobi her yaşta gelişebilir.
Panik Bozukluğu ve Genetik Yatkınlık
Panik bozukluğu geçiren kişilerin birinci derecede yakınlarında bu rahatsızlığın görülme olasılığı, diğer kişilere göre 4-7 kat daha fazladır. Panik bozukluğu olanların yaklaşık %50’sinin yakınlarında da bu hastalık gözlenmekte olup, %15lik bir kısımda bu yakınlık birince derecedir.
Panik Bozukluğunun Sebepleri Nelerdir?
Panik bozukluğunun sebepleri üçe ayrılır:
1. Biyolojik Faktörler: Panik bozukluğun sebebi biyolojik kaynaklı olabilir. Beyin yapısı ve fonksiyonundaki anormalliklere bağlı olduğu düşünülmektedir. Panik bozukluğu olan kişilerin, MRI’larında beynin temporal bölgesinde özellikle hipokampüste anormallikler görülebilir.
2. Genetik Faktörler: Panik bozukluğunun genetik yaygınlığı incelendiğinde bu bozukluğun genetik faktörlü olduğu verileri elde edilmiştir. Panik bozukluğu olan kişilerin yaklaşık %50 sinin yakınlarında da bu bozukluk görülmektedir.
3. Psikososyal Faktörler: Panik bozukluğu görülen kişilerin, ataklar görülmeden birkaç ay önceki yaşantılarına incelendiğinde, genellikle bu kişilerin bir yakınlarını kaybettikleri, bir hastalık ya da bir ayrılık yaşadıkları görülmektedir. Bu durumlar stres ve sıkıntıya sebebiyet vermektedir. Yaşanan bu durumların içe atılması, stresin, hüznün veya öfkenin baskı altına alınması ve dışa vurulmaması da panik bozukluğa sebebiyet vermektedir. Güçlü olabilmek, ayakta kalabilmek adına yaşanan duyguların belli edilmeyişi bir gün panik atak nöbeti ile patlama yapabilir, bedensel belirtilerle kendisini ortaya koyabilir.
Panik Atak Yaşayan Kişiler ve Tedavi Yöntemleri
Panik atak nöbeti geçiren kişilerde görülen en belirgin özelliklerden bir tanesi, kaçınmadır. Atağın gerçekleştiği yerlere gitmekten endişe duyarlar. Örneğin; panik atak nöbetini kalabalık bir otobüste geçiren kişi; daha sonra bir yere gitmesi gerektiğinde otobüs yerine minibüse binmeyi tercih etmektedir. Çünkü otobüs ona hem geçirdiği panik atağı anımsatmakta, hem de yeniden yaşamaktan korkutmaktadır. Bu kaçınmalar gittikçe artan boyutlara ulaşabilir. Panik atak yaşayacağım ve bana kimse yardımcı olamayacak, hastaneye kolay ulaşamayacağım korkusu ile kişi çeşitli yerlere gitmekten kaçınacaktır. Örn: sinema salonları, kır alanları, kalabalık yerler, konserler gibi. Panik bozukluğu yaşayan kişilerde yapılacak ilk müdahale, kaçınma davranışını önlemek olacaktır.
Yaşanan atakların yeniden gerçekleşeceği anksiyetesi ise kişiye rahatsızlık veren bir diğer durumdur. Her an bu durumdan endişe etmek, panik bozukluğu yaşayan kişileri zor durumda bırakmaktadır. Bu anksiyetelerin sonlanması da yine uzman desteği ile gerçekleşmektedir. Panik atak nöbeti geçiren kişilerin çoğu atak sonrasında yanlarında su taşımaktadır. (Yeniden atak yaşarlarsa gelirse bu suyun kendilerine fayda sağlayacağı düşüncesi vardır.) Panik atak nöbeti esnasında, yaşanan kalp çarpıntısı ve tansiyon yükselmesi/azalması, kişiye yeniden bu durumların yaşanacağı endişesi verir. Sürekli nabız/tansiyon ölçme, kalbini dinleme, nefesini kontrol etme gibi yeni alışkanlıklar oluşur. Sosyal etkinliklerin çoğu bırakılmaya başlanır. Kalabalık yerlerden uzaklaşma görülür. Toplu taşıma araçlarına binme sıkıntı verir, bu sıkıntı evden çıkmama derecesine varabilir. Yaşanan bu durumlar göz önünde bulundurulduğunda psikolojik destek almak şarttır.
Panik bozukluğu tedavisi olan bir hastalıktır. İlaç tedavisinin yanı sıra terapi ile iyileşme sağlanır. Terapi sürecinde, danışanların panik atak esnasında hissettikleri somatik belirtiler (kalp çarpıntısı, nefes alamama, titreme gibi.) hakkındaki yanlış yorumlamalarını, geçirilen atakların süreleri ve sonuçları ile ilgili düşüncelerinin düzeltilmesi, ayrıca panik atak esnasında uygulanabilecek gevşeme, nefes alma egzersizlerinin öğretilmesi, atak yaşayan kişilerin korkularıyla yüzleştirilmesi sağlanır.
Panik atak, başta panik bozukluk olmak üzere birçok psikiyatrik bozuklukta ve bazı fiziksel hastalıklarda görülen yoğun korku, kaygı, yoğun endişe karışımı bir nöbet olarak tanımlanmaktadır. Panik atak nöbeti yaşayan kişide çeşitli belirtiler görülmektedir.
Bunlar :
Çarpıntılar, kalbin güçlü atması veya kalp atışlarının hızlanması.
Terleme.
Titreme, sarsılma.
Boğulma veya nefessiz kalma duygusu.
Boğaza bir şey kaçmış da boğuluyormuş duygusu,
Göğüs ağrısı,
Mide bulantısı, karında rahatsızlık hissi,
Baş dönmesi, bayılacak gibi hissetmek.
Derealizasyon (gerçek değil ya da hayalmiş duygusu), veya depersonalizasyon (kişinin kendinden ayrılması duygusu).
Delirme ya da kontrolü kaybetme korkusu.
Ölme korkusu.
Karıncalanma, uyuşma, hissizleşme.
Üşüme veya ateş basması.
Genellikle panik atak tek başına bir rahatsızlık olarak algılansa da, panik atak çeşitli rahatsızlıklarda görülen bir nöbettir. Panik atak;
Panik bozukluğu,
Travma sonrası stres bozukluğu,
Sosyal fobi ve diğer fobiler,
Madde kullanımına bağlı kaygı bozukluklarında da görülebilir.
Panik Bozukluğu Nedir?
Panik bozukluğu, yaşanan korku ve endişelerin somatik belirtilerle birlikte ortaya çıkmasıdır. Panik bozukluğunun en belirgin özelliği ‘panik ataklar’dır. Panik ataklar esnasında, şiddetli bir ölüm korkusu, kontrolünü kaybetme korkusu yaşar. Yaşanan bu korkulara, kalp çarpıntısı, nefes darlığı ya da soluğun kesilmesi, karın ağrısı, göğüste daralma hissi, baş dönmesi, bayılacakmış gibi olma, boğuluyormuş hissi, kollarda uyuşma, terleme ve titreme eşlik eder. Yaşadığı bu belirtilerle birlikte kişi kalp krizi geçirdiğini, öleceğini düşünür ve endişe ederek hastaneye koşar. Doktorların müdahalesi sonucu kalp krizi geçirmediğini hatta fiziksel olarak gayet iyi olduğunu öğrendiğinde ise; doktorların bir şey bulamadığını düşünür. Yaşadığı bu atağın “psikolojik” olduğunu öğrendiğinde, çoğunlukla bunu reddeder. Kendisinde bir rahatsızlık olduğunu, öleceğini fakat kimsenin bunu bulamadığını düşünür.
Agorafobi Nedir?
Panik atak geldiğinde kaçmanın ve yardım almanın zor olacağı yerlerde bulunmaktan korkmaya agorafobi denir. Örneğin; otobüste panik atak yaşayan kişi, bir daha otobüse binmekten korkar. Bu durum bir süre sonra, bütün toplu taşıma araçlarına binmekten kaçmaya dönüşür. Kişi atak geldiğinde kolayca yardım alamayacağını düşündüğü yerlerden uzak durur. Örneğin: kalabalık yerler, sinema salonları, asansör, tünel, sıkışık trafik ve uçak yolculukları gibi.
Agorafobi ile Birlikte Panik Bozukluğu:
Agorafobinin bulunduğu panik bozukluğuna Agorafobi ile Birlikte Panik Bozukluğu adı verilmektedir. Agorafobili panik bozukluğunda;
1) Tekrar eden beklenmedik panik ataklar görülür.
2) En az bir panik atak, 1 ay boyunca aşağıdaki belirtileri taşımalıdır:
Daha fazla atak geçirme endişesi taşımak,
Atağın yol açabileceği durumlardan endişelenmek (örneğin, kontrolü kaybetmek, kalp krizi geçirmek,delirmek gibi)
Ataklara bağlı olarak önemli davranış değişiklikleri olması.
Agorafobinin varlığı.
Panik ataklar, bir maddenin fizyolojik sonucu olarak gelişmemiştir (ör:kötüye kullanılan maddeler, yada bir ilaç), veya tıbbi bir durum sonucu gelişmemiştir.
Panik ataklar, başka bir psikiyatrik duruma bağlı olmamalıdır ör: sosyal fobi, spesifik fobi, obsesif- kompulsif bozukluk, ,post travmatik stres bozukluğu, veya ayrılma endişesi, gibi.
Agorafobi Olmadan Panik Bozukluğu
Agorafobinin bulunmadığı panik bozukluklarına ise Agorafobi Olmadan Panik Bozukluğu” adı verilmektedir. Agorafobi olmadan panik bozukluğu, agorafobili panik bozukluğu ile aynı belirtileri taşımaktadır, tek fark agorafobi olmamasıdır.
Panik Bozukluğu Olmadan Agorafobi
Hiç panik atak geçirilmemiş olmasına rağmen agorafobi bulunması durumu ise “Panik Bozukluğu Olmadan Agorafobi” olarak tanımlanır
Panik Bozukluğu Ne Sıklıkta Görülür ?
Panik bozukluğunun toplumda görülme yaygınlığı %1.5-3 arasındadır. Panik atak ise %3 ile %5.6 dır. Kadınlarda panik bozukluğu görülme olasılığı, kadınlardan 2-3 kat fazladır. Kadınlarda %2.1 görülen panik bozukluğu, erkeklerde ise %0.6 oranında görülmektedir. Genellikle ilk olarak genç erişkinlik yıllarında, yaklaşık 25 yaşlarında ortaya çıkıyor olsa da, panik bozukluk ve agorafobi her yaşta gelişebilir.
Panik Bozukluğu ve Genetik Yatkınlık
Panik bozukluğu geçiren kişilerin birinci derecede yakınlarında bu rahatsızlığın görülme olasılığı, diğer kişilere göre 4-7 kat daha fazladır. Panik bozukluğu olanların yaklaşık %50’sinin yakınlarında da bu hastalık gözlenmekte olup, %15lik bir kısımda bu yakınlık birince derecedir.
Panik Bozukluğunun Sebepleri Nelerdir?
Panik bozukluğunun sebepleri üçe ayrılır:
1. Biyolojik Faktörler: Panik bozukluğun sebebi biyolojik kaynaklı olabilir. Beyin yapısı ve fonksiyonundaki anormalliklere bağlı olduğu düşünülmektedir. Panik bozukluğu olan kişilerin, MRI’larında beynin temporal bölgesinde özellikle hipokampüste anormallikler görülebilir.
2. Genetik Faktörler: Panik bozukluğunun genetik yaygınlığı incelendiğinde bu bozukluğun genetik faktörlü olduğu verileri elde edilmiştir. Panik bozukluğu olan kişilerin yaklaşık %50 sinin yakınlarında da bu bozukluk görülmektedir.
3. Psikososyal Faktörler: Panik bozukluğu görülen kişilerin, ataklar görülmeden birkaç ay önceki yaşantılarına incelendiğinde, genellikle bu kişilerin bir yakınlarını kaybettikleri, bir hastalık ya da bir ayrılık yaşadıkları görülmektedir. Bu durumlar stres ve sıkıntıya sebebiyet vermektedir. Yaşanan bu durumların içe atılması, stresin, hüznün veya öfkenin baskı altına alınması ve dışa vurulmaması da panik bozukluğa sebebiyet vermektedir. Güçlü olabilmek, ayakta kalabilmek adına yaşanan duyguların belli edilmeyişi bir gün panik atak nöbeti ile patlama yapabilir, bedensel belirtilerle kendisini ortaya koyabilir.
Panik Atak Yaşayan Kişiler ve Tedavi Yöntemleri
Panik atak nöbeti geçiren kişilerde görülen en belirgin özelliklerden bir tanesi, kaçınmadır. Atağın gerçekleştiği yerlere gitmekten endişe duyarlar. Örneğin; panik atak nöbetini kalabalık bir otobüste geçiren kişi; daha sonra bir yere gitmesi gerektiğinde otobüs yerine minibüse binmeyi tercih etmektedir. Çünkü otobüs ona hem geçirdiği panik atağı anımsatmakta, hem de yeniden yaşamaktan korkutmaktadır. Bu kaçınmalar gittikçe artan boyutlara ulaşabilir. Panik atak yaşayacağım ve bana kimse yardımcı olamayacak, hastaneye kolay ulaşamayacağım korkusu ile kişi çeşitli yerlere gitmekten kaçınacaktır. Örn: sinema salonları, kır alanları, kalabalık yerler, konserler gibi. Panik bozukluğu yaşayan kişilerde yapılacak ilk müdahale, kaçınma davranışını önlemek olacaktır.
Yaşanan atakların yeniden gerçekleşeceği anksiyetesi ise kişiye rahatsızlık veren bir diğer durumdur. Her an bu durumdan endişe etmek, panik bozukluğu yaşayan kişileri zor durumda bırakmaktadır. Bu anksiyetelerin sonlanması da yine uzman desteği ile gerçekleşmektedir. Panik atak nöbeti geçiren kişilerin çoğu atak sonrasında yanlarında su taşımaktadır. (Yeniden atak yaşarlarsa gelirse bu suyun kendilerine fayda sağlayacağı düşüncesi vardır.) Panik atak nöbeti esnasında, yaşanan kalp çarpıntısı ve tansiyon yükselmesi/azalması, kişiye yeniden bu durumların yaşanacağı endişesi verir. Sürekli nabız/tansiyon ölçme, kalbini dinleme, nefesini kontrol etme gibi yeni alışkanlıklar oluşur. Sosyal etkinliklerin çoğu bırakılmaya başlanır. Kalabalık yerlerden uzaklaşma görülür. Toplu taşıma araçlarına binme sıkıntı verir, bu sıkıntı evden çıkmama derecesine varabilir. Yaşanan bu durumlar göz önünde bulundurulduğunda psikolojik destek almak şarttır.
Panik bozukluğu tedavisi olan bir hastalıktır. İlaç tedavisinin yanı sıra terapi ile iyileşme sağlanır. Terapi sürecinde, danışanların panik atak esnasında hissettikleri somatik belirtiler (kalp çarpıntısı, nefes alamama, titreme gibi.) hakkındaki yanlış yorumlamalarını, geçirilen atakların süreleri ve sonuçları ile ilgili düşüncelerinin düzeltilmesi, ayrıca panik atak esnasında uygulanabilecek gevşeme, nefes alma egzersizlerinin öğretilmesi, atak yaşayan kişilerin korkularıyla yüzleştirilmesi sağlanır.
Beğenin 
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
