Çocuk, İnsülin Direnci ve Omega 3 Tedavisi
Obezite bütün dünyada rastlanılan birçok ortak beslenme bozukluklarından biridir. Pediatrik yaşta önemli olan şişmanlık ve obezite prevelansı son 20 yılda dahada fazla artmıştır. Bu durum, insülin direnci, glikoz intoleransı, metabolik sendrom ve tip 2 diyabet gibi bazı metabolik değişiklikler ile obezite arasındaki ilişki nedeniyle çok önemlidir. Son yıllarda yeni oluşan veriler de insülin direncinin adölesanlar ve çocuklar arasında ortak olduğu ve obezitenin bu yaş grubu içerisinde insülin direnci gelişimi için major risk faktörü olduğunu görmekteyiz. Fakat bu durumun engellenmesi ve tedavisinde etkili stratejiler hala bulunmamaktadır(2).
Bilimsel deliller obezite ve insülin direncinin inflamasyon ile beraber bulunacağını göstermektedir. Buna karşılık obez bireylerdeki büyümüş ve genişlemiş adipositler leptin, interlökin 6 (IL-6) ve tümör nekroz kaktörü (TNF-ALFA) gibi inflamatuar adipokinlerin üretiminde artışa, adiponektin ve insülin duyarlı adipokinlerde ise azalmaya yol açmaktadırlar. Adipokinlerdeki bu değişiklikler enerji metabolizmasını etkilemektedir. Örnek olarak deneysel çalışmalar TNF-alfa nın insülin reseptörünün fosforilasyonunu engelleyerek glikoz tüketimine müdehale ettiğini ve IL-6’ ınında muhtemelen dolaşımdaki insülin ve serbest yağ asidi yoğunluğunun artmasıyla sonuçlanan lipoprotein lipaz aktivitesini durdurduğunu göstermektedir. Diğer taraftan diyet tedavisinden sonraki vücut ağırlığındaki azalma, liposuction yada bariyetrik cerrahi inflamatuar belirteçler ve insülin direnci indeksinde önemli bir azalma ile korelasyon göstermektedir. Fakat Ju´arez-L´opez C ve ark. yaptığı çalışmada insülin direncindeki gelişimin kilo kaybından mı yada inflamatuar durum içerisindeki değişikliklerden mi kaynaklandığı açıklanamamıştır. Yinede eğer ki inflamasyonun insülin direnci ve obezite arasında bir bağlantısı varsa obez bireylere anitiinflamatuar ajanlarla müdehale muhtemelen insülin direncinde bir azalma ile sonuçlanacağı sonucuna varılmıştır(2).
Kişilerin yaşam tarzı değişiklikleri sonucunda, bu durumdan mutlaka kendi çocuklarının da etkilenmesinden kaynaklanan obezite ile mücadele, major bir halk sağlık savaşı olarak karşımıza çıkmaktadır. Meksikada yapılan bir epidemiyolojik çalışmada okul çağı çocuklarında ve dünyada yıldan yıla artan yüksek oranda genel ve abdominal obeziteye rastlanmaktadır. Kilo kazanımından sonraki adipoz doku içerisindeki morfolojik ve fonksiyonel değişiklikler insülin direnci, metabolik sendrom ve diğer eş zamanlı hastalıkların oluşumları için bir metabolik yol olarak kabul edilen kronik düşük yoğunluklu enflamasyona da yol açmaktadır. Bundan dolayı da obez çocuklar ve gençlerden en az yarısında insülin direnci, dislipidemi ve yüksek kan basıncı gibi değişikliklere rastlanmaktadır(1).
Buna alternatif ve antienflamatuar özelliği olan EPA ve DHA gibi uzun zincirli yağ asitlerinin kullanılması geniş bir çevrede bilinmekte ve kullanılmaktadır. Üstelik bu n-3 yağ asitleri adiponektin konsantrasyonunu artırarak ve PPAR-gama ve IRS-1 gibi insülin duyarlı genlerin, adipoz dokudaki GLUT-4 ve karaciğerdeki benzerlerinin ekspresyonu vasıtasıyla insülin duyarlılığı üzerine pozitif etkiler göstermektedir(2).
Mardia Lopez-Alarcon ve ark. yaptığı çalışmanın sonucuna göre n-3 uzun zincirli yağ asitlerinin obezlerde bir besin desteği olarak kullanılması puberta çağından önce ve puberta çağında kilo kaybından bağımsız bir şekilde insülin direnci üzerine yararlı olduğu ortaya çıkmıştır(2).
Bu etkiler muhtemel olarak adiponektin konsantrasyonunu artırması ve inflamatuar durumun azaltması ile sağlamıştır. Bunun yanında n3uzun zincirli yağ asitleri desteği kilo kaybı ile sinerjik bir rol oynarken ortaya çıkan bu sonuçlarla birlikte risk grubundaki obez çocuklarda n-3 kullanımının klinik öneminin altı çizilmiştir(2).
n-3 yağ asitlerinin insülin duyarlılığı üzerine etkilerine ek olarak, bilimsel literatürlerde her zaman vücut ağırlığına olan etkisi de araştırılmış ve göz önünde bulundurulmuştur. Sağlıklı gönüllüler üzerinde yapılan deneysel çalışmalarda9 balık yağından zengin diyetler dinlenim metabolik hızı artırırken yağ dokuyu da azaltmaktadır. Bu nedenle epidemiyolojik çalışmalar hipokalorik diyete n-3 yağ asitlerinin eklenmesinin kilo kaybı üzerine önemli bir etkisinin olduğunu vurgulamaktadırlar. Yinede vücut ağırlığındaki azalmanın insülin direncini geliştirdiği ve n3 yağ asitlerinin insülin direnci üzerine pozitif etkilerinin olması sadece kilo kaybının bir sonucu olduğu da göz önünde bulundurulmalıdır(2).
Bununla beraber Mardia Lopez-Alarcon ark. yaptığı çalışmada n3 yağ asidi besin desteğinin vücut ağırlığında değişimden bağımsız olarak insülin direnci ve adipokinler üzerine pozitif etkisi olduğu ortaya çıkmıştır7. Sağlıklı gönüllülerde DHA yada balık yağı diyet ekinin hücre içerisine girişi 3 yada 4 haftadan sonra olduğu gözlenmiştir7. Sonuç itibariyle de posa, kalsiyum ve megnezyum besin eksikliği de obezite ile ilişkili insülin direnci etiyolojisini içerine almaktadır(2).
2008 yılında Diabetologia dergisinde yayımlanan şişman ve obez genç Avrupalı erişkinlerde insülin direnci üzerine enerji kısıtlı bir diyet içinde uzun zincirli n3 yağ asitlerinin etkisini araştıran bir çalışmada kilo kaybından bağımsız bir şekilde insülin direnci üzerine pozitif etkilerinin olduğu ortaya çıkmıştır(3).
İnsülin dirençli obez çocuk ve gençlerin tedavisinde tavsiye edilen birinci basamak tedavi içerisinde metformin tedavisi ve insülin direncinin dönüşümüne yada gelişimine yardım eden n-3 çoklu doymamış yağ asitleri gibi tamamlayıcı tedaviler ile birlikte fiziksel aktivite ve beslenme alışkanlıklarını geliştiren yaşam tarzı değişikliği yer alır. İnsülin dirençli obez çocuk ve yetişkinlerde metformin ve plasebo ile yapılan çalışmalarda bu ilaçların açlık insülin seviyelerini ılımlı bir şekilde azalttığı ve BKI üzerine önemli etkilerinin de var olduğu gösterilen karşılaştırmalar da vardır. Fakat gözlenen kilo kaybı glikoz homeostaz değişikliğinin bağımsızlığı gibi görünmektedir. Çünkü obez çocuk ve gençlerdeki insülin direnci tedavisinde metformin kullanımı üzerine daha henüz ortak bir karar sağlanamamıştır(1).
Omega 3 ile hayvan modellerinde yapılan obezite çalışmalarında yağ asitlerinin insülin direncini ve hiperlipidemiyi düzelttiği ve enlamatuar süreçleri azalttığı gösterilmiştir6. Obez bireylerdeki yaşam tarzı değişiklikleri çok aşamalı olup genellikle tedaviye cevap alınamayan süreçlerdir.
Ju´arez-L´opez C ve ark. yaptığı çalışmada Omega 3 alan katılımcıların kilolarında bir azalma gözlendi ve açlık şekeri ve lipit profilleri üzerine etkileri oldu. Kilo kaybı konusunda, BKI’ de azalma 0,5 kg/m2 den daha büyüktü ve bu sonuç hem klinik hem de istatistiksel açıdan önemliydi. Omega 3 alan katılımcılarda önemli bir şekilde glikoz, insülin ve HOMA skorlarında önemli bir gelişim görüldü. n-3 ün HOMA ve BMI ile korele sonuçlar ortaya çıkarken fakat metformin grubunda herhangi bir etkisi gözlenmiyor. Bu durum omega 3 ün hem BMI hem de insülin direnci üzerine etkisini destekliyor. Lipit profili açısından omega 3 ün HDL ile direk bir ilişkisi ve trigliseritlerle de ters bir ilişkisi bulunmaktadır. Yetişkinlerdeki kontrollü klinik çalışmalarda trigliserit azalması doz bağımlıdır ve hatta günde 1 gr’ ın altında kullanıldığında bile bir etki görülmüştür. Bu çalışmada verilen 2 gr omega 3 literatürde bildirilenlere benzer bir şekilde trigliserit miktarını düşürmüştür fakat bu çalışmada kullanılan dozaj total kolesterol ve LDL seviyelerinde herhangi bir değişiklik yaratmazken HDL de önemli bir artış sağlamıştır(1).
Açlık şekeri ve insülin değerleri üzerine omega 3 ün nasıl bir mekanizmayla etki ettiği bilinmemektedir. Fakat yeterli doz insülin direncini geliştirir ve insülin dirençli obez çocuklardaki trigliseritler 4 hafta boyunca günlük 900 mg/gün omega 3 verildiğinde azalmış bir glikoz, insülin ve HOMA değerleri de oluşmuştur(1).
Srinivasan ve ark. yaptığı çapraz, plasebo kontrollü ve çift kör bir çalışmada(4) etnik yönden farklı yaşları 12-19, olan 28 ciddi obez çocuk ve adölesana rastgele günde 2 kez 1000 mg metformin ve plasebo verilmiş her tedavi arasında 2 hafta dinlenme periyodu geçirmişler. Herhangi yaşam tarzı değişikliği programı içerisine girmemişler. Çalışma sonucunda metformin plasebo ile kıyaslandığında BKİ’ de (-1.26 kg/m2, p=0.002), bel genişliği ve deri altı yağ dokusu üzerine büyük bir tedavi etkisine sahip olduğu ortaya çıktı.
İskelet kas hücre zarı içerisine omega 3 ün alınması ile karaciğerde lipit tutulmasında gelişim, plazma glikoz seviyelerinde azalma, trigliserit sentezinde azalma ve lipit beta oksidasyonunda artış gözlenir. Bu yararları çok düşük yoğunluklu lipoprotein VLDL partiküllerinin periferal sirkülasyondan temizlenmesini sağlar(1).
Sonuç olarak düşük dozda ve kısa süreliğine kullanılan Metformin mütevazi bir şekilde birçok metabolik ve antropometrik parametreleri geliştirmesine rağmen insülin direncinde herhangi bir etki yaratmamıştır. Çalışmanın bu sonucuna neden olarak kullanılan dozun yetersiz olduğu görüşüne varılmıştır. Omega 3 tedavisi insülin direncini, trigliserit seviyelerini ve kilo kaybını geliştirmiştir çünkü PUFA’nın inflamatuar ve metabolik durumu geliştiren ve çeşitli moleküler yolakları düzenleyen dokuların hücresel membranı içerisine integrasyonuna potansiyel olarak izin verilen dozda kullanılmıştır. Yapılan bu çalışmanın sonucunda omega 3 insülin direnci obez çocukların tedavisinde destekleyici olarak kullanabileceğidir1.
KAYNAKLAR
1- Ju´arez-L´opez C. Omega-3 polyunsaturated fatty acids reduce insulin resistance and triglycerides in obese children and adolescents. Pediatric Diabetes 2013: 14: 377–383
2- Mardia Lopez-Alarcon et al. Supplementation of n3 long-chain polyunsaturated fatty acid synergistically decreases insulin resistances with weight loss of obese prepubertal and pubertal hildren. Archieves of medical research 42(2011) 502-508
3- Ramel, A et al. Beneficial effects of long-chain n-3 fatty acids included in an energy-restricted diet on insulin resistance in overweight and obese european young adults. Diabetologia 2008; 51:1261-1268
4- Srinivasan S, Ambler GR, Baur LA et al. Randomized,controlled trial of metformin for obesity and insulinresistance in children and adolescents: improvement inbody composition and fasting insulin. J Clin EndocrinolMetab 2006: 91: 2074–2080.
Bilimsel deliller obezite ve insülin direncinin inflamasyon ile beraber bulunacağını göstermektedir. Buna karşılık obez bireylerdeki büyümüş ve genişlemiş adipositler leptin, interlökin 6 (IL-6) ve tümör nekroz kaktörü (TNF-ALFA) gibi inflamatuar adipokinlerin üretiminde artışa, adiponektin ve insülin duyarlı adipokinlerde ise azalmaya yol açmaktadırlar. Adipokinlerdeki bu değişiklikler enerji metabolizmasını etkilemektedir. Örnek olarak deneysel çalışmalar TNF-alfa nın insülin reseptörünün fosforilasyonunu engelleyerek glikoz tüketimine müdehale ettiğini ve IL-6’ ınında muhtemelen dolaşımdaki insülin ve serbest yağ asidi yoğunluğunun artmasıyla sonuçlanan lipoprotein lipaz aktivitesini durdurduğunu göstermektedir. Diğer taraftan diyet tedavisinden sonraki vücut ağırlığındaki azalma, liposuction yada bariyetrik cerrahi inflamatuar belirteçler ve insülin direnci indeksinde önemli bir azalma ile korelasyon göstermektedir. Fakat Ju´arez-L´opez C ve ark. yaptığı çalışmada insülin direncindeki gelişimin kilo kaybından mı yada inflamatuar durum içerisindeki değişikliklerden mi kaynaklandığı açıklanamamıştır. Yinede eğer ki inflamasyonun insülin direnci ve obezite arasında bir bağlantısı varsa obez bireylere anitiinflamatuar ajanlarla müdehale muhtemelen insülin direncinde bir azalma ile sonuçlanacağı sonucuna varılmıştır(2).
Kişilerin yaşam tarzı değişiklikleri sonucunda, bu durumdan mutlaka kendi çocuklarının da etkilenmesinden kaynaklanan obezite ile mücadele, major bir halk sağlık savaşı olarak karşımıza çıkmaktadır. Meksikada yapılan bir epidemiyolojik çalışmada okul çağı çocuklarında ve dünyada yıldan yıla artan yüksek oranda genel ve abdominal obeziteye rastlanmaktadır. Kilo kazanımından sonraki adipoz doku içerisindeki morfolojik ve fonksiyonel değişiklikler insülin direnci, metabolik sendrom ve diğer eş zamanlı hastalıkların oluşumları için bir metabolik yol olarak kabul edilen kronik düşük yoğunluklu enflamasyona da yol açmaktadır. Bundan dolayı da obez çocuklar ve gençlerden en az yarısında insülin direnci, dislipidemi ve yüksek kan basıncı gibi değişikliklere rastlanmaktadır(1).
Buna alternatif ve antienflamatuar özelliği olan EPA ve DHA gibi uzun zincirli yağ asitlerinin kullanılması geniş bir çevrede bilinmekte ve kullanılmaktadır. Üstelik bu n-3 yağ asitleri adiponektin konsantrasyonunu artırarak ve PPAR-gama ve IRS-1 gibi insülin duyarlı genlerin, adipoz dokudaki GLUT-4 ve karaciğerdeki benzerlerinin ekspresyonu vasıtasıyla insülin duyarlılığı üzerine pozitif etkiler göstermektedir(2).
Mardia Lopez-Alarcon ve ark. yaptığı çalışmanın sonucuna göre n-3 uzun zincirli yağ asitlerinin obezlerde bir besin desteği olarak kullanılması puberta çağından önce ve puberta çağında kilo kaybından bağımsız bir şekilde insülin direnci üzerine yararlı olduğu ortaya çıkmıştır(2).
Bu etkiler muhtemel olarak adiponektin konsantrasyonunu artırması ve inflamatuar durumun azaltması ile sağlamıştır. Bunun yanında n3uzun zincirli yağ asitleri desteği kilo kaybı ile sinerjik bir rol oynarken ortaya çıkan bu sonuçlarla birlikte risk grubundaki obez çocuklarda n-3 kullanımının klinik öneminin altı çizilmiştir(2).
n-3 yağ asitlerinin insülin duyarlılığı üzerine etkilerine ek olarak, bilimsel literatürlerde her zaman vücut ağırlığına olan etkisi de araştırılmış ve göz önünde bulundurulmuştur. Sağlıklı gönüllüler üzerinde yapılan deneysel çalışmalarda9 balık yağından zengin diyetler dinlenim metabolik hızı artırırken yağ dokuyu da azaltmaktadır. Bu nedenle epidemiyolojik çalışmalar hipokalorik diyete n-3 yağ asitlerinin eklenmesinin kilo kaybı üzerine önemli bir etkisinin olduğunu vurgulamaktadırlar. Yinede vücut ağırlığındaki azalmanın insülin direncini geliştirdiği ve n3 yağ asitlerinin insülin direnci üzerine pozitif etkilerinin olması sadece kilo kaybının bir sonucu olduğu da göz önünde bulundurulmalıdır(2).
Bununla beraber Mardia Lopez-Alarcon ark. yaptığı çalışmada n3 yağ asidi besin desteğinin vücut ağırlığında değişimden bağımsız olarak insülin direnci ve adipokinler üzerine pozitif etkisi olduğu ortaya çıkmıştır7. Sağlıklı gönüllülerde DHA yada balık yağı diyet ekinin hücre içerisine girişi 3 yada 4 haftadan sonra olduğu gözlenmiştir7. Sonuç itibariyle de posa, kalsiyum ve megnezyum besin eksikliği de obezite ile ilişkili insülin direnci etiyolojisini içerine almaktadır(2).
2008 yılında Diabetologia dergisinde yayımlanan şişman ve obez genç Avrupalı erişkinlerde insülin direnci üzerine enerji kısıtlı bir diyet içinde uzun zincirli n3 yağ asitlerinin etkisini araştıran bir çalışmada kilo kaybından bağımsız bir şekilde insülin direnci üzerine pozitif etkilerinin olduğu ortaya çıkmıştır(3).
İnsülin dirençli obez çocuk ve gençlerin tedavisinde tavsiye edilen birinci basamak tedavi içerisinde metformin tedavisi ve insülin direncinin dönüşümüne yada gelişimine yardım eden n-3 çoklu doymamış yağ asitleri gibi tamamlayıcı tedaviler ile birlikte fiziksel aktivite ve beslenme alışkanlıklarını geliştiren yaşam tarzı değişikliği yer alır. İnsülin dirençli obez çocuk ve yetişkinlerde metformin ve plasebo ile yapılan çalışmalarda bu ilaçların açlık insülin seviyelerini ılımlı bir şekilde azalttığı ve BKI üzerine önemli etkilerinin de var olduğu gösterilen karşılaştırmalar da vardır. Fakat gözlenen kilo kaybı glikoz homeostaz değişikliğinin bağımsızlığı gibi görünmektedir. Çünkü obez çocuk ve gençlerdeki insülin direnci tedavisinde metformin kullanımı üzerine daha henüz ortak bir karar sağlanamamıştır(1).
Omega 3 ile hayvan modellerinde yapılan obezite çalışmalarında yağ asitlerinin insülin direncini ve hiperlipidemiyi düzelttiği ve enlamatuar süreçleri azalttığı gösterilmiştir6. Obez bireylerdeki yaşam tarzı değişiklikleri çok aşamalı olup genellikle tedaviye cevap alınamayan süreçlerdir.
Ju´arez-L´opez C ve ark. yaptığı çalışmada Omega 3 alan katılımcıların kilolarında bir azalma gözlendi ve açlık şekeri ve lipit profilleri üzerine etkileri oldu. Kilo kaybı konusunda, BKI’ de azalma 0,5 kg/m2 den daha büyüktü ve bu sonuç hem klinik hem de istatistiksel açıdan önemliydi. Omega 3 alan katılımcılarda önemli bir şekilde glikoz, insülin ve HOMA skorlarında önemli bir gelişim görüldü. n-3 ün HOMA ve BMI ile korele sonuçlar ortaya çıkarken fakat metformin grubunda herhangi bir etkisi gözlenmiyor. Bu durum omega 3 ün hem BMI hem de insülin direnci üzerine etkisini destekliyor. Lipit profili açısından omega 3 ün HDL ile direk bir ilişkisi ve trigliseritlerle de ters bir ilişkisi bulunmaktadır. Yetişkinlerdeki kontrollü klinik çalışmalarda trigliserit azalması doz bağımlıdır ve hatta günde 1 gr’ ın altında kullanıldığında bile bir etki görülmüştür. Bu çalışmada verilen 2 gr omega 3 literatürde bildirilenlere benzer bir şekilde trigliserit miktarını düşürmüştür fakat bu çalışmada kullanılan dozaj total kolesterol ve LDL seviyelerinde herhangi bir değişiklik yaratmazken HDL de önemli bir artış sağlamıştır(1).
Açlık şekeri ve insülin değerleri üzerine omega 3 ün nasıl bir mekanizmayla etki ettiği bilinmemektedir. Fakat yeterli doz insülin direncini geliştirir ve insülin dirençli obez çocuklardaki trigliseritler 4 hafta boyunca günlük 900 mg/gün omega 3 verildiğinde azalmış bir glikoz, insülin ve HOMA değerleri de oluşmuştur(1).
Srinivasan ve ark. yaptığı çapraz, plasebo kontrollü ve çift kör bir çalışmada(4) etnik yönden farklı yaşları 12-19, olan 28 ciddi obez çocuk ve adölesana rastgele günde 2 kez 1000 mg metformin ve plasebo verilmiş her tedavi arasında 2 hafta dinlenme periyodu geçirmişler. Herhangi yaşam tarzı değişikliği programı içerisine girmemişler. Çalışma sonucunda metformin plasebo ile kıyaslandığında BKİ’ de (-1.26 kg/m2, p=0.002), bel genişliği ve deri altı yağ dokusu üzerine büyük bir tedavi etkisine sahip olduğu ortaya çıktı.
İskelet kas hücre zarı içerisine omega 3 ün alınması ile karaciğerde lipit tutulmasında gelişim, plazma glikoz seviyelerinde azalma, trigliserit sentezinde azalma ve lipit beta oksidasyonunda artış gözlenir. Bu yararları çok düşük yoğunluklu lipoprotein VLDL partiküllerinin periferal sirkülasyondan temizlenmesini sağlar(1).
Sonuç olarak düşük dozda ve kısa süreliğine kullanılan Metformin mütevazi bir şekilde birçok metabolik ve antropometrik parametreleri geliştirmesine rağmen insülin direncinde herhangi bir etki yaratmamıştır. Çalışmanın bu sonucuna neden olarak kullanılan dozun yetersiz olduğu görüşüne varılmıştır. Omega 3 tedavisi insülin direncini, trigliserit seviyelerini ve kilo kaybını geliştirmiştir çünkü PUFA’nın inflamatuar ve metabolik durumu geliştiren ve çeşitli moleküler yolakları düzenleyen dokuların hücresel membranı içerisine integrasyonuna potansiyel olarak izin verilen dozda kullanılmıştır. Yapılan bu çalışmanın sonucunda omega 3 insülin direnci obez çocukların tedavisinde destekleyici olarak kullanabileceğidir1.
KAYNAKLAR
1- Ju´arez-L´opez C. Omega-3 polyunsaturated fatty acids reduce insulin resistance and triglycerides in obese children and adolescents. Pediatric Diabetes 2013: 14: 377–383
2- Mardia Lopez-Alarcon et al. Supplementation of n3 long-chain polyunsaturated fatty acid synergistically decreases insulin resistances with weight loss of obese prepubertal and pubertal hildren. Archieves of medical research 42(2011) 502-508
3- Ramel, A et al. Beneficial effects of long-chain n-3 fatty acids included in an energy-restricted diet on insulin resistance in overweight and obese european young adults. Diabetologia 2008; 51:1261-1268
4- Srinivasan S, Ambler GR, Baur LA et al. Randomized,controlled trial of metformin for obesity and insulinresistance in children and adolescents: improvement inbody composition and fasting insulin. J Clin EndocrinolMetab 2006: 91: 2074–2080.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Çocuk, İnsülin Direnci ve Omega 3 Tedavisi" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Dyt.Atilla ZEYREK'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Dyt.Atilla ZEYREK'in izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
Beğenin 
Yazan Uzman
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
