Yeme Bozukluğu/ Anoreksiya ve Bilişsel Davranışçı Terapisi
Anoreksia Nevroza' nın Bilişsel Davranışçı Kuramı
Garner ve Bemis’in (1982) kuramı, Beck’in Depresyon kuramına dayandırılmıştır. Bilişsel kuram, hastalığın oluşmasına ve sürmesine neden olan vücut şekli ve kilo ile ilgili inançları temel almaktadır. Araştırmacıların ortak olarak kabul ettikleri görüş, nedensel faktörlerin başında “ince olmalıyım” inancının olduğudur (Cooper,1997). Bilişsel kuramda anoreksiya nervozada görülen sağlıksız ve uyumsuz davranışlar, vücut biçimi ve kilo ile ilgili bir grup uyumsuz inanç, tutum ve sayıltının sonucu oluşmaktadır. Kuram, hastalığın gelişmesini ve sürmesini hem olumlu hem de olumsuz pekiştireç mekanizmaları ile açıklamaya çalışmıştır. Özellikle kaçınma paradigması açısından bakıldığında anoreksiklerin diyet yapma, egzersiz yapma, kusma gibi stereotipik davranışlarda bulunmaları, korkulan uyarandan (şişmanlamaktan) kaçınmalarını sağladığı için olumsuz pekiştireç mekanizması olarak değerlendirilmektedir.
Ayrıca, korkulan uyarıcıdan kaçınmak (ince kalmak), kişi için hoşnut edici olduğundan, olumlu pekiştireçler de sorunun sürmesine katkıda bulunmaktadır. Kişi, kaçınma davranışına neden olan durumlarla yüz yüze gelip, olumsuz sonuçlar doğuracağı ile ilgili beklentilerinin geçerliği olmadığını göremediği için, kaçınma davranışı sönmeye dirençli hale gelmektedir. Anoreksik hastaların, kaçınma davranışlarını kolaylaştırdığı için yiyecek ve kilo ile ilgili kaygılarının geçmesini istemedikleri gözlenmektedir. Diğer taraftan kişi, başarılı diyet sonucu kendini kontrol edebilmesi, güçlü, iradeli ve yeterli hissetmesi gibi kendini pekiştirme (self reinforcement) yolları ile de sorunun devam ettirmektedir (Soygüt, 2003).
Garner ve Bemis (1982) anoreksiklerde en sık rastlanan düşünce hataları ve sayıltılarla ilgili örnekler vermiştir. Örneğin olayları siyah-beyaz, doğru-yanlış, iyi-kötü gibi iki uçta yorumlamaya meyilli olmak, mükemmeliyetçilik, bunların başında gelmektedir. Kilo, vücut şekli ve ince olmanın, benlik değeri ile yakından bağlantılı olduğu ve tümüyle kendini kontrolün şart olduğu gibi sayıltılara, anoreksiya nervoza hastalarında çok rastlanmaktadır.
Anoreksiyada Tipik İnançlar:
1. Benim tedaviye ihtiyacım yok. Terapistler beni şişmanlatır.
2. Ben şişmanım (40 kilo)
3. Akşam saat 9dan sonra yemek yersem tümden kontrolü kaybederim.
4. Normal yemeklerden tadar ve yersem kontrolü kaybeder ve yememi durduramam
5. Bir gram yağ yersem bu direkt kalçalarıma gider.
6. Zayıf olduğum zaman kendimi güçlü ve mutlu hissediyorum.
7. Zayıfsam birçok şeyi yapabilirim, kendime güvenim acaip artar.
8. Zayıfsam insanlara mesafe koyabilirim.
Seçici soyutlama:Zayıf olursam özgür ve değerli olurum. Aşırı genelleme: Kilo vermek beni mutlu edecek,Büyütme: 2 kilo aldım bir daha şort giyemeyeceğim, Kutuplaşma: Tam kontrolü sağlamazsam herşeyimi kaybederim Kişiselleştirme: Ben yanlarından geçerken iki kişi güldü benim çekici bir kişi olmadığımı düşünüyorlardı, Batıl düşünce: Bir parça şeker yersem anında bu yağa dönüşür.
Anoreksiyanın tedavisi için Temel Unsurlar
Tıbbi müdahale, davranışçı ve bilişsel terapi ve aile terapisidir. İlaç tedavisi ancak diğer terapileri destekleme amacıyla kullanılır.
Unutulmaması gereken husus bu hastaların beden ve kilo ile uğraşlarının zaman zaman gerçek dışı algılara ve ilişkin tutumlara yol açtığıdır. Bu nedenle bazı klinisyenler AN için ‘kilo fobisi’ kavramını kullanmaktadırlar ancak bu fobide egosintonik özelliğin ağırlık taşıması psikoza yakın bir çizgiyi de akla getirmektedir.
KONTROL ihtiyacı ve dürtüsü yaşam ihtiyacı ve dürtüsünün önüne geçebilir. Bu nedenle AN vakalarında terapisti kabul etme ve güven duyma aşaması uzun sürebilir.
Motivasyonu artırma psikoeğitim, benzer sorunları aşmış ya da aşmakta olan vakalarla tanıştırma, video eğitimi, AN vakası olmanın ödülleri ve bedelleri üzerinde konuşma,bilgilendirici broşürleri okuma, bilimsel konferansları dinleme, gelecekteki beş yıl süresince AN’nin devamı halinde ne tür senaryoların oluşacağını birlikte tartışma, AN’nin devam etmemesi sonucunda bu senaryolarda ne gibi değişiklikler olacağını tartışmak, AN’ye ilişkin yaşam değer ve amaçlarını ele alma gibi çok değişik boyutları kapsayabilir.
İlk görüşmelerde terapötik ittifakın yanı sıra kişinin AN’yi tetikleyen psikososyal ortamındaki koşullar, daha önceki tedavi yaşantıları, yemek yemeyle ilgili tutumları, kilo, boy ve yiyecekle ilgili tutumları, genelde diğer insanlarla olan ilişkileri ve sorunlarla baş etme özellikleri, organik beden sağlığı geçmişi ve bugünü değerlendirilmelidir.
Ayrıca odaklanılması gereken diğer konular; kişinin kendilik değerini belirleme ve ayakta tutmayla ilgili yaşam stratejileri ve bunların davranışlarına yansımasıdır. Dünya ya da diğerleri hakkındaki inanç sisteminin de bilinmesi gerekir. Zira AN’de sadece yüzeysel otomatik düşüncelerle çalışılmak KDT açısında yeterli değildir. Ara inanç ve sayıltıların, çekirdek inanaçların ele alınması gerekli görülmektedir.
Aile veya Yakınlarla Görüşme
AN’de birlikte yaşanılan aile ya da diğer yakın kişilerle görüşmek çok önemlidir. Bu görüşme sırasında yeme sorununun açıkça konuşulması, yakınların yanlış tutum ve davranışların saptanması, AN hastasının bu ilişki ağı içinde hissettiği olumsuz duyguların açığa çıkarılması hedeflenir.
AN’nin yakınlarının tedaviye destek olabilecek hatta sürece katılmaları sağlanacak biçimde düzenlemeler yapılabilir.
AN ve BDT Sürecinde Aşamalar:
I: Davranışçı teknikler ve Kilo düzenlemesi
a. Hastane ortamında kilo düzenleme süreci
Metabolizma bölümünde yapılan tedavi sonrası psikiyatri bölümüne alınan hastaya diyetisyen, psikoterapist ve hemşireden oluşan bir ekip işbirliği içinde tedaviyi uygular. Haftalık olarak belirlenen ve hastayla mutabık kalınan bir kilo alımı çizelgesi vardır. Burada operant ya da edimsel öğrenme programları çerçevesinde ödül ve ödülü geri çekmeye dayalı uygulamalar yapılabilir (www.alienginuygur.com). Örneğin, vaka hedeflenen kiloyu aldığında kendisine hoş gelen hastane aktivitelerinde sorumluluk verilebilir. Kilo alma konusunda direnç gösterdiğinde yatak istirahati ve odasından çıkmama gibi kurallar getirilebilir.
b. Ayaktan tedavi
Beş öğün içeren hastanın işbirliği içinde yürütebileceği bir yeme programı hazırlanır. Bu kayıtlar haftalık amaçlar çerçevesi içinde birlikte düzenlenir. Yeme alışkanlıklarını normale dönüştürmesi için aşağıdaki önerilere önem verilir.
Tek tip beslenme alışkanlığının terk edilmesi için giderek artan oranda yiyecekler çeşitlendirilir
Kademeli olarak sosyal ortamlarda yeme davranışının gerçekleşmesine izin verilir (aileyle, arkadaşlarla kantin ve restoranda yemek yeme gibi)
Aşırı beden egzersizleri haftalık amaçlarla adım adım azaltılır.
Yeme çizelgesine yemeyle ilgili düşünce, inanç ve tutumlar eklenmeye başlar. Vakanın yiyebildiği ve kendisine yasakladığı yiyecekler aşamalı listeler haline getirilir. En az tehdit oluşturan yemeklerden en çok tehdit oluşturana doğru hiyerarşik sıralamalar yapılır(www.ikonpsikiyatri.com). Sınıflandırılan yiyeceklerle ilgili inançlar sorgulanır ve yeniden yapılandırılır. Vakanın çok zorlandığı yasak yiyeceklere geçişte bu yiyeceği görüşmeye getirmesi istenerek oturum sırasında yemesi istenebilir. Eşlik eden bilişler ortaya çıkarılır, yeniden yapılandırılır, gelecekle ilgili endişeleri içeren bilişler ise davranışçı denemeye böylece tabi tutulur.
II. Bilişsel Teknikler
Sadece yeme sorunuyla ilgili bilişleri ele almadan bir adım yukarıya çıkılır. Vakanın yeni yeme alışkanlıklarıyla ilgili doğal olarak tereddütler yaşadığı ya da şişmanladığını hissettiği anlardaki bilişleri ele alınır. Bu bilişlerle genel olarak yaşamdaki inançları, ben ve diğerleriyle ilgili tutum ve değerleri sokratik sorgulamayla açığa çıkarılır (www.hilalbebek.com.tr). Aşağı inen oklar tekniğiyle bilişlerinin geçerli olup olmadığı destekleyici ya da çürütücü kanıtlar çerçevesinde vakayla tartışılır. İlişkin davranışsal denemeler ödev olarak verilir
III. Tedavinin Sonlandırılması
Tedavi başında belirlenen amaçlara ulaşıldığında iki haftada bir yapılacak olan görüşmelere geçilir. AN vakaları birkaç aydan 1-2 yıla kadar uzayabilen bir süreç içinde tedavi edilebilmektedir. AN vakalarında diğer yeme bozukluklarına göre çok daha fazla direnç olduğu için direncin kırılması ve kilo düzenlemenin yerleşik hale gelmesi uzun süre gerektirmektedir. Ayrıca bilişsel yeniden yapılandırma da daha fazla zaman almaktadır.
Tedavinin sonlandırılması süreci iyileşmenin kalıcılığı hedefini içerir. Bu nedenle,
Geri dönüş sinyallerine dikkat etmek
Tekrarlama ve geri dönüş için belirli BD taktikleri oluşturmak
Tedavide öğrenilen taktikleri tekrar tekrar kullanmayı yüreklendirmek gerekir
Genelde amacımız yaşam stresörlerini ölümüne diyet yaparak ve böylece çevresine ve benliğine kontrol koyup sağlıksız bir biçimde çözen vakalarımıza yaşamın değişik stresörleriyle baş etmeyi öğretmektir.
Vakaların güven ve kabul açısından terapistlerine gösterdikleri hassasiyet göz önüne alındığında özellikle benlik gelişimi çalışmalarında terapistin otoriter ve yargılayıcı olmamasını gerektirir. Terapist genel tutum olarak AN’nin bilişlerinin anlamsızlığını kabullenmelerini değil bu bilişleri korumak için seçtikleri yollara karşı durur, yeni seçenekleri sorgular ve ikisinin sonuçları arasında ne gibi bir fark olacağını denemesi için hastayı yüreklendirir.
Garner ve Bemis’in (1982) kuramı, Beck’in Depresyon kuramına dayandırılmıştır. Bilişsel kuram, hastalığın oluşmasına ve sürmesine neden olan vücut şekli ve kilo ile ilgili inançları temel almaktadır. Araştırmacıların ortak olarak kabul ettikleri görüş, nedensel faktörlerin başında “ince olmalıyım” inancının olduğudur (Cooper,1997). Bilişsel kuramda anoreksiya nervozada görülen sağlıksız ve uyumsuz davranışlar, vücut biçimi ve kilo ile ilgili bir grup uyumsuz inanç, tutum ve sayıltının sonucu oluşmaktadır. Kuram, hastalığın gelişmesini ve sürmesini hem olumlu hem de olumsuz pekiştireç mekanizmaları ile açıklamaya çalışmıştır. Özellikle kaçınma paradigması açısından bakıldığında anoreksiklerin diyet yapma, egzersiz yapma, kusma gibi stereotipik davranışlarda bulunmaları, korkulan uyarandan (şişmanlamaktan) kaçınmalarını sağladığı için olumsuz pekiştireç mekanizması olarak değerlendirilmektedir.
Ayrıca, korkulan uyarıcıdan kaçınmak (ince kalmak), kişi için hoşnut edici olduğundan, olumlu pekiştireçler de sorunun sürmesine katkıda bulunmaktadır. Kişi, kaçınma davranışına neden olan durumlarla yüz yüze gelip, olumsuz sonuçlar doğuracağı ile ilgili beklentilerinin geçerliği olmadığını göremediği için, kaçınma davranışı sönmeye dirençli hale gelmektedir. Anoreksik hastaların, kaçınma davranışlarını kolaylaştırdığı için yiyecek ve kilo ile ilgili kaygılarının geçmesini istemedikleri gözlenmektedir. Diğer taraftan kişi, başarılı diyet sonucu kendini kontrol edebilmesi, güçlü, iradeli ve yeterli hissetmesi gibi kendini pekiştirme (self reinforcement) yolları ile de sorunun devam ettirmektedir (Soygüt, 2003).
Garner ve Bemis (1982) anoreksiklerde en sık rastlanan düşünce hataları ve sayıltılarla ilgili örnekler vermiştir. Örneğin olayları siyah-beyaz, doğru-yanlış, iyi-kötü gibi iki uçta yorumlamaya meyilli olmak, mükemmeliyetçilik, bunların başında gelmektedir. Kilo, vücut şekli ve ince olmanın, benlik değeri ile yakından bağlantılı olduğu ve tümüyle kendini kontrolün şart olduğu gibi sayıltılara, anoreksiya nervoza hastalarında çok rastlanmaktadır.
Anoreksiyada Tipik İnançlar:
1. Benim tedaviye ihtiyacım yok. Terapistler beni şişmanlatır.
2. Ben şişmanım (40 kilo)
3. Akşam saat 9dan sonra yemek yersem tümden kontrolü kaybederim.
4. Normal yemeklerden tadar ve yersem kontrolü kaybeder ve yememi durduramam
5. Bir gram yağ yersem bu direkt kalçalarıma gider.
6. Zayıf olduğum zaman kendimi güçlü ve mutlu hissediyorum.
7. Zayıfsam birçok şeyi yapabilirim, kendime güvenim acaip artar.
8. Zayıfsam insanlara mesafe koyabilirim.
Seçici soyutlama:Zayıf olursam özgür ve değerli olurum. Aşırı genelleme: Kilo vermek beni mutlu edecek,Büyütme: 2 kilo aldım bir daha şort giyemeyeceğim, Kutuplaşma: Tam kontrolü sağlamazsam herşeyimi kaybederim Kişiselleştirme: Ben yanlarından geçerken iki kişi güldü benim çekici bir kişi olmadığımı düşünüyorlardı, Batıl düşünce: Bir parça şeker yersem anında bu yağa dönüşür.
Anoreksiyanın tedavisi için Temel Unsurlar
Tıbbi müdahale, davranışçı ve bilişsel terapi ve aile terapisidir. İlaç tedavisi ancak diğer terapileri destekleme amacıyla kullanılır.
Unutulmaması gereken husus bu hastaların beden ve kilo ile uğraşlarının zaman zaman gerçek dışı algılara ve ilişkin tutumlara yol açtığıdır. Bu nedenle bazı klinisyenler AN için ‘kilo fobisi’ kavramını kullanmaktadırlar ancak bu fobide egosintonik özelliğin ağırlık taşıması psikoza yakın bir çizgiyi de akla getirmektedir.
KONTROL ihtiyacı ve dürtüsü yaşam ihtiyacı ve dürtüsünün önüne geçebilir. Bu nedenle AN vakalarında terapisti kabul etme ve güven duyma aşaması uzun sürebilir.
Motivasyonu artırma psikoeğitim, benzer sorunları aşmış ya da aşmakta olan vakalarla tanıştırma, video eğitimi, AN vakası olmanın ödülleri ve bedelleri üzerinde konuşma,bilgilendirici broşürleri okuma, bilimsel konferansları dinleme, gelecekteki beş yıl süresince AN’nin devamı halinde ne tür senaryoların oluşacağını birlikte tartışma, AN’nin devam etmemesi sonucunda bu senaryolarda ne gibi değişiklikler olacağını tartışmak, AN’ye ilişkin yaşam değer ve amaçlarını ele alma gibi çok değişik boyutları kapsayabilir.
İlk görüşmelerde terapötik ittifakın yanı sıra kişinin AN’yi tetikleyen psikososyal ortamındaki koşullar, daha önceki tedavi yaşantıları, yemek yemeyle ilgili tutumları, kilo, boy ve yiyecekle ilgili tutumları, genelde diğer insanlarla olan ilişkileri ve sorunlarla baş etme özellikleri, organik beden sağlığı geçmişi ve bugünü değerlendirilmelidir.
Ayrıca odaklanılması gereken diğer konular; kişinin kendilik değerini belirleme ve ayakta tutmayla ilgili yaşam stratejileri ve bunların davranışlarına yansımasıdır. Dünya ya da diğerleri hakkındaki inanç sisteminin de bilinmesi gerekir. Zira AN’de sadece yüzeysel otomatik düşüncelerle çalışılmak KDT açısında yeterli değildir. Ara inanç ve sayıltıların, çekirdek inanaçların ele alınması gerekli görülmektedir.
Aile veya Yakınlarla Görüşme
AN’de birlikte yaşanılan aile ya da diğer yakın kişilerle görüşmek çok önemlidir. Bu görüşme sırasında yeme sorununun açıkça konuşulması, yakınların yanlış tutum ve davranışların saptanması, AN hastasının bu ilişki ağı içinde hissettiği olumsuz duyguların açığa çıkarılması hedeflenir.
AN’nin yakınlarının tedaviye destek olabilecek hatta sürece katılmaları sağlanacak biçimde düzenlemeler yapılabilir.
AN ve BDT Sürecinde Aşamalar:
I: Davranışçı teknikler ve Kilo düzenlemesi
a. Hastane ortamında kilo düzenleme süreci
Metabolizma bölümünde yapılan tedavi sonrası psikiyatri bölümüne alınan hastaya diyetisyen, psikoterapist ve hemşireden oluşan bir ekip işbirliği içinde tedaviyi uygular. Haftalık olarak belirlenen ve hastayla mutabık kalınan bir kilo alımı çizelgesi vardır. Burada operant ya da edimsel öğrenme programları çerçevesinde ödül ve ödülü geri çekmeye dayalı uygulamalar yapılabilir (www.alienginuygur.com). Örneğin, vaka hedeflenen kiloyu aldığında kendisine hoş gelen hastane aktivitelerinde sorumluluk verilebilir. Kilo alma konusunda direnç gösterdiğinde yatak istirahati ve odasından çıkmama gibi kurallar getirilebilir.
b. Ayaktan tedavi
Beş öğün içeren hastanın işbirliği içinde yürütebileceği bir yeme programı hazırlanır. Bu kayıtlar haftalık amaçlar çerçevesi içinde birlikte düzenlenir. Yeme alışkanlıklarını normale dönüştürmesi için aşağıdaki önerilere önem verilir.
Tek tip beslenme alışkanlığının terk edilmesi için giderek artan oranda yiyecekler çeşitlendirilir
Kademeli olarak sosyal ortamlarda yeme davranışının gerçekleşmesine izin verilir (aileyle, arkadaşlarla kantin ve restoranda yemek yeme gibi)
Aşırı beden egzersizleri haftalık amaçlarla adım adım azaltılır.
Yeme çizelgesine yemeyle ilgili düşünce, inanç ve tutumlar eklenmeye başlar. Vakanın yiyebildiği ve kendisine yasakladığı yiyecekler aşamalı listeler haline getirilir. En az tehdit oluşturan yemeklerden en çok tehdit oluşturana doğru hiyerarşik sıralamalar yapılır(www.ikonpsikiyatri.com). Sınıflandırılan yiyeceklerle ilgili inançlar sorgulanır ve yeniden yapılandırılır. Vakanın çok zorlandığı yasak yiyeceklere geçişte bu yiyeceği görüşmeye getirmesi istenerek oturum sırasında yemesi istenebilir. Eşlik eden bilişler ortaya çıkarılır, yeniden yapılandırılır, gelecekle ilgili endişeleri içeren bilişler ise davranışçı denemeye böylece tabi tutulur.
II. Bilişsel Teknikler
Sadece yeme sorunuyla ilgili bilişleri ele almadan bir adım yukarıya çıkılır. Vakanın yeni yeme alışkanlıklarıyla ilgili doğal olarak tereddütler yaşadığı ya da şişmanladığını hissettiği anlardaki bilişleri ele alınır. Bu bilişlerle genel olarak yaşamdaki inançları, ben ve diğerleriyle ilgili tutum ve değerleri sokratik sorgulamayla açığa çıkarılır (www.hilalbebek.com.tr). Aşağı inen oklar tekniğiyle bilişlerinin geçerli olup olmadığı destekleyici ya da çürütücü kanıtlar çerçevesinde vakayla tartışılır. İlişkin davranışsal denemeler ödev olarak verilir
III. Tedavinin Sonlandırılması
Tedavi başında belirlenen amaçlara ulaşıldığında iki haftada bir yapılacak olan görüşmelere geçilir. AN vakaları birkaç aydan 1-2 yıla kadar uzayabilen bir süreç içinde tedavi edilebilmektedir. AN vakalarında diğer yeme bozukluklarına göre çok daha fazla direnç olduğu için direncin kırılması ve kilo düzenlemenin yerleşik hale gelmesi uzun süre gerektirmektedir. Ayrıca bilişsel yeniden yapılandırma da daha fazla zaman almaktadır.
Tedavinin sonlandırılması süreci iyileşmenin kalıcılığı hedefini içerir. Bu nedenle,
Geri dönüş sinyallerine dikkat etmek
Tekrarlama ve geri dönüş için belirli BD taktikleri oluşturmak
Tedavide öğrenilen taktikleri tekrar tekrar kullanmayı yüreklendirmek gerekir
Genelde amacımız yaşam stresörlerini ölümüne diyet yaparak ve böylece çevresine ve benliğine kontrol koyup sağlıksız bir biçimde çözen vakalarımıza yaşamın değişik stresörleriyle baş etmeyi öğretmektir.
Vakaların güven ve kabul açısından terapistlerine gösterdikleri hassasiyet göz önüne alındığında özellikle benlik gelişimi çalışmalarında terapistin otoriter ve yargılayıcı olmamasını gerektirir. Terapist genel tutum olarak AN’nin bilişlerinin anlamsızlığını kabullenmelerini değil bu bilişleri korumak için seçtikleri yollara karşı durur, yeni seçenekleri sorgular ve ikisinin sonuçları arasında ne gibi bir fark olacağını denemesi için hastayı yüreklendirir.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Yeme Bozukluğu/ Anoreksiya ve Bilişsel Davranışçı Terapisi" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Psk.Hilal BEBEK'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Psk.Hilal BEBEK'in izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
6 Beğeni 
Yazan Uzman
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
