Birçok anne baba için ergen çocuklarıyla iletişim kurmak önemli bir sorun teşkil eder. Bunun birçok sebebi vardır; çocuğunuzun hem hormonları ve vücudu değişmektedir hem de bir çocuğun aklı ve deneyimiyle yetişkinlik provası yapmaktadır. Çoğu kez anne babalar bu duruma hazırlıksız yakalanır. Çareyi biz büyürken kendi anne babamızın bize söylediği ve yaptığı şeyleri tekrarlamakta buluruz. Ama o günlerle bugün arasında çok fark var, artık anne babalarımızın yöntemleri aynı şekilde işe yaramıyor!

Bu seride, ergenlik çağındaki çocuğunuzun yetişkinliğe geçişini kolaylaştırabilmeniz için anne babaların sık sık sorduğu soruları yanıtlamaya devam ediyorum.

Soru - Ergenlik çağındaki çocuğum eve gelmesi gereken saatte gelmiyor. Çok dağınık, odası karmakarışık. Bana cevap veriyor. Çok asi.
Nasıl daha sorumluluk sahibi ve saygılı olmasını öğretebilirim?

Ergenlerin bağımsız birer birey olabilmek için anne babalarıyla olan ilişkilerini yeniden tanımlamaları gerekir. Eğer çocuğunuz asi davranışlar içindeyse doğru yoldasınız demektir. Aşırı uysal ergenler ebeveynlerinden sağlıklı bir şekilde ayrılmayı başaramayabilirler. Bu da yetişkinliklerinde çatışmadan kaçınma, topluluk içinde kendini gösterememe, depresyon gibi çeşitli akıl ve ruh sağlığı sorunları yaşamalarına yol açabilir.

Gençler sizin öğretmeye çalışmanızla hiçbir şey öğrenemezler. Yapabileceğiniz tek şey kendi davranışlarınızla onlara örnek olmaktır. Anne babalar genellikle sorumluluk ve saygıyı öğüt vererek öğretmeye çalışır. Çoğu kez de öğütlerinin içinde çocuklarının başına gelebilecek korkunç sonuçlara da yer verirler. Örneğin kimi anne babaların çocuklarına, "Daha derli toplu olman lazım, kimse bu kadar dağınık biriyle yaşamak istemez” veya “Kurallara göre yaşamayı öğrenmen gerek, bu tavrınla bir işte dikiş tutturabileceğinden kuşkum var” gibi şeyler söylediklerini duyuyorum. Bu tıpkı çocuklarınız uçmak için deneme yaparken kanatlarını kesmeye benziyor. Ergenler bu sözleri duyunca gözlerini devirir ve, ya sizi duymazdan gelir ya da cevap verirler. Kendilerini yeterince güvende hissediyorlarsa öfkelerini gösterebilirler. Öğüt vermek hem sizin hem de çocuğunuzun gücünü azaltır.

Böyle sözler zararlı sözlerdir. Çocuğunuz aldırmaz gibi davransa da görüşlerinizi içselleştirir ve her zaman öngördüğünüz bu şeylerin bir gün gerçekleşip gerçekleşmeyeceğini düşünür. Sizin söylediğinizden farklı biri olmaları çok zorlaşır. Sözleriniz neredeyse bir lanet, bir büyü etkisi yapar.

Öğüt vermek etkili olmadığında anne babalar azarlama, aşağılama ve başka şekillerde cezalandırma gibi daha sert yöntemlere başvururlar. Bu tip sözlü ve fiziksel şiddet örneklerinin çocuğun kişiliği üzerinde korkunç sonuçları olur. Yiyecek, İnternet, cinsellik, uyuşturucu gibi bağımlılıklar geliştirebilir, hamile kalabilir, kendisine şiddet uygulayan bir eş seçebilir ve hemen hemen kaçınılmaz bir şekilde genel anlamda kendine az değer veren bir yetişkin olur.

Ergenlerin aynı zamanda hem çocuk hem yetişkin olduğunun farkında olmalısınız. Hata yapacaklardır, sizin onlara sınır koymanız, onların da bu sınırları zorlaması gerekecektir. Sınır koymak sizin işiniz olduğu gibi onların işi de sizin otoritenizi, gücünüzü ve kararlılığınızı sınamaktır. Siz onlara saygılı bir şekilde yaklaşırsanız onlar da size aynı şekilde karşılık verir. Kendinize çocuğunuzun gelişen bireyselliğine karşı saygılı olmayı öğretmeniz gerekir. Çocuklarınızın hem fiziksel hem de duygusal anlamda alana ihtiyacı vardır. Sizden ayrı bir şekilde büyüyüp gelişmelerine izin vermeli, bir yandan da size ihtiyaçları olduğunda yanlarında olmalısınız. Hata yapmalarına izin vermeli, onlar deneme ve yanılma süreciyle hayatı öğrenirken izlemeli ve onlara destek olmalısınız. Çocuklarınızın çabalaması karşısında takındığınız tavır onların yetişkin olma şeklini etkileyecektir.

Bazı anne babalar çocukları sıkıntı çektiğinde çocuklarından daha fazla üzülür. Böyle ailelerin çocukları anne babalarına karşı çok koruyucu bir tutum geliştirir ve bunun bedelini kendileri öderler. Bu durum kendilerinin ne istediğine ve neye ihtiyacı olduğuna odaklanma yeteneklerinin gelişmesine engel olur. Çocuklarınız başkalarıyla ilişki kurmayı sizinle kurdukları ilişkiler yoluyla öğrenirler. Bu ergenler için diğer insanlar kendilerinden daha önemli hale gelir. Bu nedenle sizin bu ilişkide yetişkin olan tarafın siz olduğunuzu unutmamanız, sakin, güçlü ve tarafsız kalmayı başarmanız gerekir.

Sorumluluk kullanıla kullanıla gelişen bir kasa benzer, ne kadar alıştırma yaparsanız beceriniz o kadar gelişir. Çocuğunuzun karar almasına izin vermeyi öğrenmelisiniz. Bazen hatalar yapmaları kaçınılmazdır. Hata yaptıklarında üzülürler, sizin onlardan daha güçlü olmanız, sakinliğinizi korumanız, onlara destek olup durumun üstesinden gelmelerine, kendilerini toplayıp yaşadıkları şeyleri anlamlandırmalarına yardımcı olmanız gerekir.

Şunu anlamalısınız: Çocuklarınızın yaptığı hataları kınamanız onlara “senin üzülmene dayanamıyorum" demek gibidir. “Ben dememiş miydim?” dediğinizde, onları aptal, tembel, beceriksiz, sakar, dikkatsiz diye etiketlediğinizde, bazen onlara istenmeyen bir misafir gibi davrandığınızda, onlara zayıf olduğunuzu göstermiş olursunuz. Önemli konuları sizinle konuşmamayı işte böyle öğrenirler.

Çocuğunuz hareketlerinin sonuçlarından ders alır. Yaptığı şey her ne olursa olsun, sonuçlar kusursuz olmasa da veya sizin beklentilerinizin altında kalsa da çabalarını takdir etmeyi unutmayın. Çocuğunuza önünde sonunda yapabildiklerinin en iyisini ortaya koyacaklarına inandığınızı ve önemli olanın da bu olduğunu hissettirmelisiniz. Yapabildiklerinin en iyisinin ne olduğu ise başkalarının beklentileriyle, hatta sizin çocuğunuzun ne olmasını beklediğinizle bile ilgili değildir, yapabildiğinin en iyisinin ne olduğunu çocuğunuz kendisi seçecektir.