Besin Alerjisi
BESİN ALERJİLİ ÇOCUK BESLENMESİ
Gastrointestinal sistemin ana fonksiyonu besinleri absorbe edip vücudun besin ihtiyacını karşılayarak, hücre büyümesi ve çoğalmasını sağlayacak hale getirmektir. Bu fonksiyon sırasında gelişen anormal cevaplara ters reaksiyonlar denilmektedir. Besinlere karşı gelişen ters reaksiyon, besin alerjisi veya intoleransı şeklinde sınıflanabilir ve besinlere veya içerdikleri katkı maddesine karşı gelişir.
Besin intoleransı fizyolojik bir cevaptır, immünolojik değildir. Besinlerdeki toksik içerikler ya da besinlerin farmakolojik özellikleri, metabolik bozukluklar gibi kişiye bağlı veya dışı faktörler nedeniyle gelişebilir.
Besin alerjisi ise IgE aracılı veya IgE aracılı olmayan immünolojik reaksiyonlarla karakterizedir; sadece bazı kişilerde gelişir, besinin az miktarda alınması dahi bu tip reaksiyonlara yol açabilir ve herhangi bir besin veya katkı maddesine bağlı fizyolojik yanıtla ilişkili değildir.
Besin alerjisinin sıklığı tam olarak bilinmemektedir. Toplumun en az %15-20 ‘sinin herhangi bir alerjisi olduğuna inandığı görülmüştür.
BESİN ALERJENLERİ
İnsanlarda bazı besinler alerjiye neden olmaktadır. Çocuklarda en sık inek sütü, yumurta, yer fıstığı, fındık, soya, buğday, balık ve karides, erişkinlerde ise yer fıstığı, fındık, balık ve karides alerjiye neden olmaktadır. Duyarlanmanın gastrointestinal sistem aracılığıyla gerçekleştiği besin antijenleri majör 1. Grup besin alerjenleri (inek sütü, yumurta, soya, yer fıstığı, balık, karides, vb), duyarlanmanın alerjenlere karşı geliştiği besin antijenleri (polen-meyve- sebze veya lateks-meyve çapraz reaksiyonu ) ise 2. Grup besin alerjenleri olarak adlandırılır. (1)
YER FISTIĞI
Yer fıstığı proteinleri suda çözünenler (albüminler ) ve tuzda çözünenler (globülinler) olmak üzere iki grupta incelenebilir. Bir çok yer fıstığı ürününün (un veya işlenmiş yer fıstığı) alerjenik yapılarını uygulanan işlemlere rağmen koruduğu rapor edilmiştir. (2) Fakat rafine edilmiş yer fıstığı yağının tolere edilebildiği görülmüştür.
CEVİZ- FINDIK
Cevize ve fındığa karşı gelişen besin alerjileri çocuklardan ziyade yetişkinler etkilemektedir. Ceviz, fındık alerjisi olanların özellikle yer fıstığını elimine etmesine gerek yoktur ancak yer fıstığı alerjisi olan çocukların %35-50’sinin en az bir kabuklu yemişe de alerjik olduğu gösterilmiştir. (3) Ceviz-fındık duyarlılığı ile polen duyarlılığı arasında çapraz duyarlılık sıktır.
İNEK SÜTÜ
İnek sütü proteinleri kazeinler ve whey proteinleri olmak üzere iki grupta toplanır. Kazeinler inek sütü proteininin %76-86’sını oluşturur ve beş çeşit proteinden ( a- kazein, αs-kazein, b-kazein, k-kazein, g-kazein ) oluşur. Whey proteinleri ise b- laktoglobulin, α- laktoglobulin, bovin immünoglobulin, bovin serum albümin ve az miktarda çeşitli proteinlerden ( örneğin laktoferrin, transferin, lipazlar, esterazlar) oluşur. Sütte bulunan proteinlerin en az 20’sinin insanlarda antikor yapımına neden olduğu bulunmuştur. Ayrıca büyük kısmında birden fazla proteine karşı IgE oluştuğu gözlenmiştir.
TAVUK YUMURTASI
Yumurtanın beyazında bulunan majör protein alerjenleri; ovomukoid, ovalbümin ve ovotransferindir. Yumurtanın beyazı daha sık alerjene neden olmasına rağmen sarısına karşı da IgE antikorları gösterilmiştir.
Ayrıca tavuk yumurtasına karşı besin alerjisi gelişen hastalarda diğer tür yumurtalara da çapraz duyarlılık görülebilir (4) Yumurta ile besin alerjisi gelişen çocukların yarısı yüksek ısıda iyi pişirilmiş yumurtayı (ekmek, kek, kurabiye içinde ) tolere edebilirler. Çünkü uzun süreli yüksek ısı yumurta proteininin tersiyer alerjik epitop yapısını bozabilir. Küçük çocuklarda yumurtaya karşı IgE antikorlarının bulunmasın astım, atopik dermatit, alerjik rinit ve çoklu besin alerjileri gibi hastalıkların gelişebileceğini gösterir. (5)
SOYA FASULYESİ
Ucuzdur ve yüksek kalitede protein içerdiği için birçok ticari besinde kullanılmaktadır. Baklagiller arasında çapraz duyarlılık olabilir, ancak hastanın birden fazla baklagillerle duyarlı olması nadirdir.( 6)
BALIK
Balık türlerine göre majör alerjenler değişmektedir. Diğer besin alerjenlerinin tersine pişirme ve konserve ile alerjen özelliği azalmaktadır. (7) Ancak balık pişirilirken buharlaşan alerjenle bile alerjik reaksiyonlar rapor edilmektedir.
BUĞDAY VE DİĞER TAHILLAR
Tahıllarda globülin ve glüten IgE aracılıklı reaksiyonlarda, gliadin, çölyak hastalığında, albümin fırıncı astımında majör antijenlerdir. Lektin fraksiyonuna non-spesifik bağlanma her tahıl tohumuyla olabildiği için deri testlerinde çapraz reaksiyona sık rastlanılmaktadır.
Benzer şekilde çayır poleni ile tahıl poleni arasındaki benzerlik, deri testlerinde klinik olarak anlamlı olmayan buğday ve diğer tahıl polenlerine karşı pozitif reaksiyonun nedenidir.
BESİNLERE KARŞI GELİŞEN ALERJİLERDE BESLENME
Besin alerjilerinin tedavisinde; alerjiye neden olan besinden kaçınmanın yanı sıra, besinlerden sağlanan protein, enerji, vitamin ve minerallerin yerine koyulması gerekmektedir. Bunun için ya benzer içeriği olan alternatif besine ağırlık verilmesi ya da dışarıda takviye edilmesi gerekmektedir.
Çocukluk çağında en sık alerjiye neden olan besinler süt, yumurta, fıstık, buğday, deniz ürünleri ve baklagillerdir. Bu besinlerden bazılarına (süt, yumurta) karşı zaman içerisinde tolerans gelişirken, bazılarına (kuruyemiş, deniz ürünleri) karşı ise tolerans geliştirmeyip, alerji ömür boyu sürebilmektedir.
Besin alerjisinde temel yaklaşım alerjiye neden olan besinden kaçınmaktır. Fakat alerjiye neden olan bu besinden kaçınmak, nutrisyonel sorunları da beraberinde getirmektedir.
Kaynaklar:
1. 1. Hugh A Sampson. Adverse reactions to food. Middleton’s Allergy Principles and Practice. Mosby Co, 6. Ed, Pennslyvania, 2003.1619.
2. 2. Nordlee JA, Taylor Sl, Jones RT, et al. Allergenicity of various peanut products as determined by RAST inhibition. J Allergy Clin Immunol 1981; 68:376-82.
3. 3. Sicherer SH, Burks AW, Sampson HA. Clinical features of acute allergic reactions to peanut and tree nuts in children. Pediatrics 1998;102:e6.
4. 4. Langland T. A clinical and immunological study of allergy to hen’s egg White. VI. Occurrence of proteins cross reacting White as studied in egg White from turkey, duck, goose, seagull and henn egg yolk, and hen and chicken sera and flesh. Allergy 1983; 38-399.
5. 5. Hoffman MK, Sampson HA. Adverse reactions to foods. Allergy, Asthma, and Immunology from Infancy to Adulthood. WB Saunders Co, Toronto (3. Ed), 1996;69.
6. 6. Burks AW JR., Sampson HA. Allergenicity of majör component proteins of soybean determined by enzyme-linkedimmunosorbent assay (ELISA) and immunoblotting in children with atopic dermatits and positive soy challenges. J Allergy Immunol 1992; 89:730-7.
7. 7. Bernhisel-Broadbent J, Scanlon SM, SAmpson HA. Fish hypersensitivity : in vitro and oral challenge results in fish-allergic patients. J Allergy Immunol 1992; 89:730-7.
**Tüm yazı için genel kaynak: Selimoğlu A., Sağlıkta ve Hastalıkta Çocuk Beslenmesi, 2014.
Gastrointestinal sistemin ana fonksiyonu besinleri absorbe edip vücudun besin ihtiyacını karşılayarak, hücre büyümesi ve çoğalmasını sağlayacak hale getirmektir. Bu fonksiyon sırasında gelişen anormal cevaplara ters reaksiyonlar denilmektedir. Besinlere karşı gelişen ters reaksiyon, besin alerjisi veya intoleransı şeklinde sınıflanabilir ve besinlere veya içerdikleri katkı maddesine karşı gelişir.
Besin intoleransı fizyolojik bir cevaptır, immünolojik değildir. Besinlerdeki toksik içerikler ya da besinlerin farmakolojik özellikleri, metabolik bozukluklar gibi kişiye bağlı veya dışı faktörler nedeniyle gelişebilir.
Besin alerjisi ise IgE aracılı veya IgE aracılı olmayan immünolojik reaksiyonlarla karakterizedir; sadece bazı kişilerde gelişir, besinin az miktarda alınması dahi bu tip reaksiyonlara yol açabilir ve herhangi bir besin veya katkı maddesine bağlı fizyolojik yanıtla ilişkili değildir.
Besin alerjisinin sıklığı tam olarak bilinmemektedir. Toplumun en az %15-20 ‘sinin herhangi bir alerjisi olduğuna inandığı görülmüştür.
BESİN ALERJENLERİ
İnsanlarda bazı besinler alerjiye neden olmaktadır. Çocuklarda en sık inek sütü, yumurta, yer fıstığı, fındık, soya, buğday, balık ve karides, erişkinlerde ise yer fıstığı, fındık, balık ve karides alerjiye neden olmaktadır. Duyarlanmanın gastrointestinal sistem aracılığıyla gerçekleştiği besin antijenleri majör 1. Grup besin alerjenleri (inek sütü, yumurta, soya, yer fıstığı, balık, karides, vb), duyarlanmanın alerjenlere karşı geliştiği besin antijenleri (polen-meyve- sebze veya lateks-meyve çapraz reaksiyonu ) ise 2. Grup besin alerjenleri olarak adlandırılır. (1)
YER FISTIĞI
Yer fıstığı proteinleri suda çözünenler (albüminler ) ve tuzda çözünenler (globülinler) olmak üzere iki grupta incelenebilir. Bir çok yer fıstığı ürününün (un veya işlenmiş yer fıstığı) alerjenik yapılarını uygulanan işlemlere rağmen koruduğu rapor edilmiştir. (2) Fakat rafine edilmiş yer fıstığı yağının tolere edilebildiği görülmüştür.
CEVİZ- FINDIK
Cevize ve fındığa karşı gelişen besin alerjileri çocuklardan ziyade yetişkinler etkilemektedir. Ceviz, fındık alerjisi olanların özellikle yer fıstığını elimine etmesine gerek yoktur ancak yer fıstığı alerjisi olan çocukların %35-50’sinin en az bir kabuklu yemişe de alerjik olduğu gösterilmiştir. (3) Ceviz-fındık duyarlılığı ile polen duyarlılığı arasında çapraz duyarlılık sıktır.
İNEK SÜTÜ
İnek sütü proteinleri kazeinler ve whey proteinleri olmak üzere iki grupta toplanır. Kazeinler inek sütü proteininin %76-86’sını oluşturur ve beş çeşit proteinden ( a- kazein, αs-kazein, b-kazein, k-kazein, g-kazein ) oluşur. Whey proteinleri ise b- laktoglobulin, α- laktoglobulin, bovin immünoglobulin, bovin serum albümin ve az miktarda çeşitli proteinlerden ( örneğin laktoferrin, transferin, lipazlar, esterazlar) oluşur. Sütte bulunan proteinlerin en az 20’sinin insanlarda antikor yapımına neden olduğu bulunmuştur. Ayrıca büyük kısmında birden fazla proteine karşı IgE oluştuğu gözlenmiştir.
TAVUK YUMURTASI
Yumurtanın beyazında bulunan majör protein alerjenleri; ovomukoid, ovalbümin ve ovotransferindir. Yumurtanın beyazı daha sık alerjene neden olmasına rağmen sarısına karşı da IgE antikorları gösterilmiştir.
Ayrıca tavuk yumurtasına karşı besin alerjisi gelişen hastalarda diğer tür yumurtalara da çapraz duyarlılık görülebilir (4) Yumurta ile besin alerjisi gelişen çocukların yarısı yüksek ısıda iyi pişirilmiş yumurtayı (ekmek, kek, kurabiye içinde ) tolere edebilirler. Çünkü uzun süreli yüksek ısı yumurta proteininin tersiyer alerjik epitop yapısını bozabilir. Küçük çocuklarda yumurtaya karşı IgE antikorlarının bulunmasın astım, atopik dermatit, alerjik rinit ve çoklu besin alerjileri gibi hastalıkların gelişebileceğini gösterir. (5)
SOYA FASULYESİ
Ucuzdur ve yüksek kalitede protein içerdiği için birçok ticari besinde kullanılmaktadır. Baklagiller arasında çapraz duyarlılık olabilir, ancak hastanın birden fazla baklagillerle duyarlı olması nadirdir.( 6)
BALIK
Balık türlerine göre majör alerjenler değişmektedir. Diğer besin alerjenlerinin tersine pişirme ve konserve ile alerjen özelliği azalmaktadır. (7) Ancak balık pişirilirken buharlaşan alerjenle bile alerjik reaksiyonlar rapor edilmektedir.
BUĞDAY VE DİĞER TAHILLAR
Tahıllarda globülin ve glüten IgE aracılıklı reaksiyonlarda, gliadin, çölyak hastalığında, albümin fırıncı astımında majör antijenlerdir. Lektin fraksiyonuna non-spesifik bağlanma her tahıl tohumuyla olabildiği için deri testlerinde çapraz reaksiyona sık rastlanılmaktadır.
Benzer şekilde çayır poleni ile tahıl poleni arasındaki benzerlik, deri testlerinde klinik olarak anlamlı olmayan buğday ve diğer tahıl polenlerine karşı pozitif reaksiyonun nedenidir.
BESİNLERE KARŞI GELİŞEN ALERJİLERDE BESLENME
Besin alerjilerinin tedavisinde; alerjiye neden olan besinden kaçınmanın yanı sıra, besinlerden sağlanan protein, enerji, vitamin ve minerallerin yerine koyulması gerekmektedir. Bunun için ya benzer içeriği olan alternatif besine ağırlık verilmesi ya da dışarıda takviye edilmesi gerekmektedir.
Çocukluk çağında en sık alerjiye neden olan besinler süt, yumurta, fıstık, buğday, deniz ürünleri ve baklagillerdir. Bu besinlerden bazılarına (süt, yumurta) karşı zaman içerisinde tolerans gelişirken, bazılarına (kuruyemiş, deniz ürünleri) karşı ise tolerans geliştirmeyip, alerji ömür boyu sürebilmektedir.
Besin alerjisinde temel yaklaşım alerjiye neden olan besinden kaçınmaktır. Fakat alerjiye neden olan bu besinden kaçınmak, nutrisyonel sorunları da beraberinde getirmektedir.
Kaynaklar:
1. 1. Hugh A Sampson. Adverse reactions to food. Middleton’s Allergy Principles and Practice. Mosby Co, 6. Ed, Pennslyvania, 2003.1619.
2. 2. Nordlee JA, Taylor Sl, Jones RT, et al. Allergenicity of various peanut products as determined by RAST inhibition. J Allergy Clin Immunol 1981; 68:376-82.
3. 3. Sicherer SH, Burks AW, Sampson HA. Clinical features of acute allergic reactions to peanut and tree nuts in children. Pediatrics 1998;102:e6.
4. 4. Langland T. A clinical and immunological study of allergy to hen’s egg White. VI. Occurrence of proteins cross reacting White as studied in egg White from turkey, duck, goose, seagull and henn egg yolk, and hen and chicken sera and flesh. Allergy 1983; 38-399.
5. 5. Hoffman MK, Sampson HA. Adverse reactions to foods. Allergy, Asthma, and Immunology from Infancy to Adulthood. WB Saunders Co, Toronto (3. Ed), 1996;69.
6. 6. Burks AW JR., Sampson HA. Allergenicity of majör component proteins of soybean determined by enzyme-linkedimmunosorbent assay (ELISA) and immunoblotting in children with atopic dermatits and positive soy challenges. J Allergy Immunol 1992; 89:730-7.
7. 7. Bernhisel-Broadbent J, Scanlon SM, SAmpson HA. Fish hypersensitivity : in vitro and oral challenge results in fish-allergic patients. J Allergy Immunol 1992; 89:730-7.
**Tüm yazı için genel kaynak: Selimoğlu A., Sağlıkta ve Hastalıkta Çocuk Beslenmesi, 2014.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Besin Alerjisi" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Dyt.Merve KAYALI'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Dyt.Merve KAYALI'nın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
Beğenin 
Yazan Uzman
|
| Makale Kütüphanemizden | ||||
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
