OKUL ÇAĞINDAKİ ÇOCUKLAR İÇİN DOĞRU BESLENME
Beslenme, insanın büyüme, gelişme, sağlıklı ve üretken olarak uzun süre yaşaması için gerekli olan besin öğelerini yeterli miktarlarda alıp vücudunda kullanmasıdır.Bu öğelerin herhangi biri alınmadığında veya gerektiğinden az veya çok alındığında, büyüme ve gelişmenin engellendiği veya sağlığın bozulduğu bilimsel olarak ortaya konmuştur.

Beslenmenin şüphesiz ki her insanın hayatında büyük önemi vardır. Ama öyle dönemler vardır ki beslenme bu dönemlerde daha da büyük önem kazanır. İşte bizim konumuz olan okul çağı beslenmesi de beslenme açısından önemli olan bir dönemdir.

Okulların açılmasıyla birlikte çocukların beslenme düzeni de değişmeye başlar. Yaşadıkları tempo ve çalışma düzeni beraberinde beslenme sorunlarını da getirebilir. Okul çağında kazanılan beslenme alışkanlıkları yetişkinlik dönemindeki beslenme alışkanlıklarını da etkiler. Bu nedenle ebeveynlerin, çocuklarının bu dönemde doğru beslenme alışkanlıkları edinmesine yardımcı olmaları gerekmektedir.

Özellikle büyük şehirlerde okula giden çocuklar ağır bir maraton yaşıyor,güne çok daha erken başlıyor.Okullarına ulaşmak için çoğu zaman 1 saat yoğun trafik içinde boğuşuyorlar.

Okul çocuklarının özel bir grup olarak kabul edilmesinin nedenleri
Okul çağı, çocuklarımızın beslenme alışkanlıklarının geliştiği, ev dışında arkadaşlarıyla yemek yemeye başladıkları; fiziksel, zihinsel ve sosyal büyüme ve gelişmenin hızlandığı, yetişkinlikte sağlıklı olabilmenin temellerinin atıldığı önemli bir dönemdir.
Yaşamın her döneminde sağlıklı ve kaliteli bir yaşam için yeterli ve dengeli beslenmek temel koşuldur. Büyüme ve gelişmenin hızlandığı, öğrenme ve kavrama işlevlerinin önem kazandığı okul çağında beslenmenin önemi daha da artmaktadır.

Yapılan çalışmalarda, yetersiz ve dengesiz beslenen öğrencilerin dikkat sürelerinin kısaldığı, algılamalarının azaldığı, öğrenmede güçlük ve davranış bozuklukları çektikleri, okulda devamsızlık sürelerinin uzadığı ve okul başarılarının düşük olduğu ortaya konmuştur. Dengesiz beslenme ve yetersiz fiziksel aktivite de bunlara eklendiğinde obezite, kalp damar hastalıkları, kanser ve diabet gibi birçok kronik hastalığa zemin hazırlamaktadır.Çok yoğun sınav atmosferi yaşayan çocuklarımız için beslenme, işte bu nedenlerden ötürü daha da önem kazanmaktadır.

Okul çocuklarının beslenmesinde aşağıdaki sağlıklı beslenme ilkeleri geçerlidir:
 Besinlerin çeşitliliğinin sağlanması
 Sağlıklı vücut ağırlığının korunması
 Nişastalı karbonhidratlar ile liften zengin besinlerin dengeli tüketilmesi
 Yağ ve şeker tüketiminin sınırlandırılması
 Vitamin ve minerallerin yeterli düzeylerde alınması

MUTLAKA KAHVALTI EDİLMELİ
Okula kahvaltı yaparak giden çocuk iyi beslenmiş ve öğrenmeye hazır demektir. Yapılan araştırma sonuçlarına göre, öğrencilerin %60-85'inin kahvaltı yapmadıkları, %25-43'ünün kantinlerden alışveriş yaptıkları, buna rağmen sadece %15-25 oranında süt-ayran tüketildiği tespit edilmiştir. Yapılan diğer bir araştırmaya göre, sabah kahvaltısı yapıp okula giden çocukların, kahvaltı yapmayanlara göre daha başarılı olduklarını göstermiştir.

Sonuçlardan da anlaşıldığı üzere okul çağında beslenme alışkanlıkları açısından çok yol kat edilmesi gerektiği ortaya çıkmaktadır. Bu noktada öğretmenler ve veliler olarak bazı sorumluluklarımız bulunmaktadır. Bunların başında çocuklara yol göstermek açısından iyi birer örnek olmak gelmektedir.

Kahvaltı menüsünde peynir, yumurta, zeytin, reçel, bal, pekmez, ekmek, süt veya taze sıkılmış meyve suyu, evde yapılmış kuru meyveli kek veya börek bulunabilir.Kahvaltıda şarküteri ürünleri tercih edilmemelidir. Hiçbir besleyici değerinin olmamasının yanı sıra yemeklerle birlikte tüketildiğinde demir emilimini engellediği için okul çocuğunun kahvaltısında çayın yeri yoktur.

ABUR CUBURA DİKKAT!
Yapılan araştırmalar fast-food, cips, şekerli yiyecek ve içeceklerin tüketiminin hızla artması ve buna televizyon ve bilgisayar başında geçirilen hareketsiz saatlerin eklenmesi ile şişmanlığın okul çağı çocuklarımız için önemli bir sorun haline gelmeye başladığını göstermiştir.

Çocuğunuzun içtiği içeceklere dikkat edin; çünkü bu yaştaki bireylerde asitli içeceklere, meşrubatlara, hazır meyve sularına eğilim fazladır.

Bu besinleri özellikle yemeklerden önce vermemek gerekir. Bu besinler çocuğunuzun iştahını kapatır ve ana öğünde kendi için gerekli besinleri ve besin öğelerini alamaz.
HANGİ BESİNDEN NE KADAR YEMEK GEREKİR?

Çocukların sağlıklı beslenmesi için dört besin grubunda bulunan çeşitli besinlerden yeterli miktarlarda ve dengeli bir şekilde tüketmeleri gerekmektedir. Süt grubunda yer alan süt, yoğurt, et grubunda yer alan et, tavuk, yumurta, peynir, kuru baklagiller, sebze ve meyve grubu ve tahıl grubuna giren ekmek, bulgur, makarna, pirinç vb. besinlerin her öğünde yeterli miktarlarda tüketilmesi önerilmektedir.

1. GRUP: Et, tavuk, balık, yumurta ve kurubaklagiller
Et, tavuk 2-3 köfte kadar(1 günde)
Yumurta – Haftada 2-3 adet
Kurubaklagil - haftada en az 2 defa
Balık- haftada en az 2 defa yemek gerekir
Demir, çinko ve B grubu vitaminleri bakımından zengindir.

2. GRUP: Süt ve türevleri(1 GÜNDE)
Süt – 2-3 su bardağı
Yoğurt - 1 kase
Peynir - 1 kibrit kutusu kadar
Süt proteini insan organizmasında %80 civarında kullanmaktadır.Bu gruptaki besinler (Süt, yoğurt, ayran) protein, kalsiyum ve B2 vitamini açısından zengindir.
İnsan beslenmesinde gerekli olan kalsiyumun süt ve süt ürünleri olmadan alınması mümkün değildir.

3. GRUP: Sebze ve Meyve(1 GÜNDE)
Sebze – 8 yemek kaşığı kadar ve 1 tabak iyi yıkanmış sebzelerden yapılmış salata
Meyve - 2- 3 porsiyon meyve
Temel besin öğesi karbonhidrat olmakla birlikte posa ve A, C vitaminleri , mineral (kalsiyum, bakır, iyot, demir, çinko, potasyum vb.) bakımından da zengindir. Yağ içermezler.

4. GRUP: Tahıllar ( ekmek, pirinç, bulgur, makarna, un ) (1 GÜNDE)
Ekmek- 4 ince dilim
Pilav veya makarna- 6 yemek kaşığı
Börek veya kek veya puaça- 1 dilim veya 1 adet
Temel enerji kaynağıdır.Nişasta ve bitkisel protein içeren gruptur.


5. GRUP: Yağ ve Tatlı : (1 GÜNDE)
Kahvaltıda 1 tatlı kaşığı tereyağı ve yemekler çok aşırı yağlı olmamalıdır.
A, D, E ve K vitaminleri gibi vücudumuz için önemli olan vitaminleri taşıma görevi yaptıklarından dolayı sağlığımız için yenilmeside çok önemlidir. Yüksek enerji sağlarlar.


NASIL SAĞLIKLI BESLENME ALIŞKANLIĞI KAZANDIRILABİLİR?
Öneriler:
 İyi örnek olmalı ve gerekirse kendi beslenme alışkanlığınızı bile değiştirmelisiniz. Çocuğunuz sizin yaptığınız davranışları örnek alacağını unutmayın. Siz baba veya anne olarak çocuğunuzun önünde süt içmezseniz veya herhangi bir besini sevmediğinizi söylerseniz, çocuğunuzun o besini sevmesi mucize olur.
 Öğrenciler için en önemli öğün kahvaltıdır. Çocukların her sabah düzenli olarak kahvaltı yapma alışkanlığı kazanmalarına özen gösterilmelidir.
 Eğer okulda verilen yemekler sebze ağırlıklı ise siz akşam tercihen etli bir yemek tercih edebilirsiniz. Eğer okulda etli bir yemek verilmiş ise akşama sebzeli bir yemek yapmak çok daha akıllıca olur.
 Eve cips-çikolata-asitli içecekler-hazır meyve suları gibi besinleri almayın. Çocuğunuzu bu tip gıdalarla ev ortamında karşılaştırmayın. Israr ederse onunla oturup bu tip besinlerin bünyesine nasıl zarar verdiğini uygun bir dille anlatın ama sakın korkutmayın.
 Gün boyu fiziksel ve zihinsel performansın en üst düzeyde tutulabilmesi, düzenli olarak ara ve ana öğünlerin tüketilmesi ile mümkündür. Bu nedenle, öğün atlanmamalıdır. Tüketilecek besinlerin, 3 ana, 2 ara öğünde alınması en uygun olanıdır.
 Okulda veya evde dinlenirken ve ders çalışırken açlık hissedildiğinde tüketilen besinlere dikkat edilmelidir. Örneğin, şeker ve şekerli besinler, cips, gazlı içecekler yerine süt, yoğurt, sütlü tatlılar, ekmek arası peynir, taze sıkılmış meyve suları ve kuru meyvelerin tüketiminin tercih edilmesi çocukların sağlıklı beslenmeleri açısından daha yararlıdır.
 Yaşam boyu her bireye önerdiğimiz gibi okul çağındaki bireylerde fiziksel aktivite yapmalıdır. Bırakın çocuğunuz koşsun, terlesin, oyun oynasın, bu bilgisayarın veya televizyonun başında oturmasından çok daha iyidir.
 Yemekler hazırlanırken buna çocuğunuzun da katılmasını sağlayın ve sofrayı beraber kurun. Özellikle yemeklerin ailecek yenmesi çocuğu yemeye teşvik eder.
 Çocuğunuzun tabağına yemeği direkt kendiniz koymayın, onun hangi yemekten ne kadar yemek istediğini sorun. Bu hem yemeği sevmesini hem de psikolojik olarak kendine güvenmesini sağlayacaktır.
 Okullarda uygulanan mönü örneklerini mutlaka isteyin. Mönülerde beslenme uzmanının onayı olup olmadığını sorgulayın.
 Çocukların gerek okul yönetimi gerekse de ebeveynleri tarafından sevdikleri herhangi bir spor dalı ile ilgilenmeleri teşvik edilmelidir.
 Çocukların televizyon veya bilgisayar karşısında geçen zamanları sınırlandırılarak, fiziksel aktivite zamanları artırılmalı.
 Çocukların okul kantinleri, büfe gibi yerlerden satın aldıkları besinlerin seçiminde de dikkatli olmaları gerekmektedir.Okul kantinlerinde sağlıklı besinlerin bulundurulması için okul yönetimi, öğretmen ve veliler işbirliği içinde olmalıdır.
 Eğer çocuğunuza okulda yemek verilmiyor ve evden götürülüyorsa; çocuğunuzun beslenme çantasına koyduğunuz besinlere önem gösterilmeli.
 Beslenme çantasını siz hazırlıyorsanız kek-kurabiye-börek-meyve suyu gibi besinler yerine “evde hazırlanmış sandviç + süt/ayran + meyve” tarzında daha düşük kalorili daha dengeli mönüler hazırlayın.
 Hazırlarken tam tahıllı sandviç ekmeği arasına; peynir veya ızgara köfte veya ızgara tavukla beraber yeşillikler konabilir. Yanında da ayran veya süt ile tüketilebilir.
 Ara öğün alışkanlığı kazandırın .Okul saatlerine göre sabah ile öğle arasında ve öğle ila akşam arasında ara öğün olarak tüketilmesi için mutlaka yanlarına, meyve, fındık veya ceviz, süt veya evde yapılmış meyveli kek tarzı gıdalar tercih edilebilir.
 Veya bu öğünlerde meyve-sandviç-süt-sütlü tatlı-sebze çubukları gibi alternatifler sunun. Sevmediği bir besin grubu varsa bir diyetisyene danışın. Yerine ne verebileceğinizle ilgili size yardımcı olacaktır.
 Evden taşıdıkları yemekleri temiz ve güvenilir bir yerde saklaması gerektiğini hatırlatın. Güneşten ve sınıftaki ısıtıcıdan uzak bir yerde saklamalarına dair uyarın.
 Çantasına mutlaka su koyun.
 Çikolata ve şeker yerine sütlü tatlıları, evde yapılmış meyveli süt veya yoğurtlar tercih edilmeli.
 Asla diyet için zorlayıcı olmayın ve çocuğu listelere mahkum etmeyin. Yavaş yavaş ve kademeli olarak alışkanlıklarını değiştirmeye çalışın.
 Çocuğunuzu diğer çocuklarla kıyaslamayın, onun ihtiyacı kadar olan, yiyebileceği porsiyon miktarlarını ayarlayın.

Çocuğunuzun sağlığını düşünen siz aileler; çocuğunuzun hasta olmasını engellemek, obezite, kalp hastalığı, şeker hastalığı gibi hastalıklara çocuğunuzun şimdiden temel atmasını engellemek sizlerin ellerinde.


OKUL ÇAĞI ÇOCUKLARI İÇİN ÖRNEK MENÜ
Kahvaltı:
1 su bardağı süt
Beyaz peynir
Yumurta
Bal ya da reçel
Domates-salatalık
Ekmek

1.Ara:
Taze sıkılmış meyve suyu
Ev yapımı sebzeli börek

Öğle:
1 kase çorba
Etli sebze yemeği
Pilav ya da makarna
Yoğurt veya cacık

2.Ara:
Taze meyve
Tuzlu bisküvi

Akşam:
Balık/tavuk/et yemeği
Salata
Tatlı ya da meyve

3.Ara:
Taze meyve
Süt

DYT.FATMA BAL