Lipidler genel olarak suda erimeyen eter, kloroform, benzen ve aseton gibi organik çözücülerde eriyebilen organik biyomoleküllerdir.

Membran bileşeni, enerji deposu, bazı vitamin ve hormonların yapısında görev almaları, enfeksiyonlardan korunmada suyun fazla miktarda kaybı yada kazanılmasında etkili olmaları gibi temel özellikleri vardır. Lipitlerin önemli kısmı organizmaya dışarıdan alınır, bir kısmı ise doğrudan doğruya organizmada yapılırlar.

Esansiyel yağ asitleri organizma tarafından sentezlenemeyip, diyetle alınması gereken yağ asitleridir. Temel olarak bitkisel sıvı yağlarda bulunan n-6 pozisyonunda Linoleik asit, n-3 pozisyonunda alfa-linolenik ve araşidonik asitlerdir. Linoleik ve linolenik asit vücuda diyetle alındıktan sonra bir dizi reaksiyondan sonra araşidonik asit, eikosapentatonik asit ve dokosaheksaenoik asite çevrilirler. Erken gelişim döneminde özellikle beyin ve retina gelişimi için kritik öneme sahiptirler bu nedenle elzem bir yağ asidi olarak düşünülürler çünkü alfa-linolenik asitten EPA ve DHA oluşumu değişkenlik gösterir. Eksiklikleri halinde cilt ve büyüme üzerinde önemli lezyonlar görülür. Diyeteki en iyi EPA ve DHA kaynakları anne sütü ve ringa, somon, uskumru, sardalya gibi yağlı balıklardır.

Doymuş yağ asitleri oda sıcaklığında katı halde bulunmalarına bağlı vücutta birikimleri de söz konusudur. Fakat çoklu doymamış yağ asitleri ise oda sıcaklığında sıvı haldedir ve aynı zamanda fizyolojik devamlılığın sağlanmasında çok önemlidirler.

EPA ve DHA, besin zinciri yoluyla önce deniz algleri tarafından sentezlenir daha sonra plankton ve diğer küçük deniz canlıları tarafından tüketilerek besin zincirine katılmış olurlar.

Temel yağ asitleri omega (ω)-6, omega (ω)-3 yağ asitleri olmak üzere iki gruba ayrılırlar. ω-6’ların yüksek oranda linoleik asit içeren mısır ve soya fasulyesinde, ω-3 ise keten tohumu, ceviz ve yağlı balıklarda bol miktarda bulunur. Keten tohumu ve cevizde alfa-linolenik asit, balık yağlarında ise Eikosapentaenoik asit (EPA) ve Dekosahegzaenoik asit (DHA) en önemli yağ asitleridir.

Uzun zincirli n-3 yağ asitleri gebelik esnasında ve doğumdan sonra büyüme ve gelişim için gerekli bir moleküldür. DHA normal şartlar altında α-linolenik asitten sentezlenmesine rağmen gebeliğin özellikle son trimesterında n-3 gereksinimi enzimlerin sentez kabiliyetinin üzerine çıkar. Bu trimster da gereksinim günlük 50-70 mg civarındadır.

Görme fonksiyonunda azalma, membran fonksiyonlarında bozukluk, hafıza ve mental fonksiyonlarda zayıflama, pıhtılaşma eğiliminde artma, immün fonksiyonlarda azalma, trigliserid ve kolesterol seviyesinde artma, infantlarda ve çocuklarda büyüme geriliği esansiyel yağ asidi eksikliği nedeniyle ortaya çıkan bulgulardır.

Sinir hücreleri membran bütünlüğü beyin hücrelerinin fonksiyon gösterebilmesi ile doğrudan alakalıdır. Membran başlıca protein ve lipitlerden oluşur. Lipit bileşenlerinin içerisinde çoklu doymamış yağ asidini yeter miktarda içermesi son derece önemlidir.

n-3 yağ asitleri özellikle merkezi sinir sisiteminin bütünlüğünün korunmasında etkilidir ve özellikle eikozapentaenoik asit (EPA) ve dokozahegzaenoik asit (DHA) merkezi sinir sistemi major rol oynarlar. Balık yağlarının önemli bileşeni olan DHA retina ve beyin için çok önemlidir ve buradaki sinirlerde bulunan yapısal yağların %30’dan fazlasını oluşturur. Vücutta en yüsek DHA konsantrasyonu retinada görülmektedir. Bilişsel gelişimdeki ¼ (n-3/ n-6) yağ asidi oranı en etkili oran olarak gösterilmiştir.

Fetus beyin gelişimi gebeli*ğin son altı ayı özellikle son trimesterda başlar, doğumda en yüksek düze*ye ulaşır ve doğumdan sonra hızlı bir şekilde devam eder. DHA bebeğin mental ve sinir sistemi gelişiminde DHA esansiyeldir.

Yapılan çalışmalarda n-3 yağ asitleri yetersizliğinde bi*lişsel ve motor performansın azalmasına bağlı DHA’nın sinir hücresi gelişimindeki fizyolojik önemi gösterilmiştir.Yapılan insan çalışmalarında ise n-3 yağ asitlerinin 9-10 aylık be*beklerde problem çözme yeteneğini artırdığı gösterilmiştir.

Çalışmalarda prematüre doğan bebeklerde ω- 3 yağ asidi eksikliği bulunduğu, DHA ve EPA eklenmesi ile görme keskinliğinin arttığı bildirilmiştir. Aynı zamanda EPA ve DHA nın insan beynindeki hücrelerin yenilenmesine katkıda bulunarak beyin ile retina hücrelerinin çogalmasını saglamaktadır. DHA, cenin ve bebeğin normal gelişimi için beyin zarının %15-20, retinanın da %30-60’ının oluşmasına yardım eder.

Saglıklı bir yasam için EPA ve DHA’ nın esansiyel yag asitleri olarak mutlaka dısarıdan alınması gerekmektedir. Omega 3 yag asitlerinin tüketilmesi yönündeki öneriler dogrultusunda, beslenme alıskanlıgı degistirilmeden omega-3 yag asidi tüketiminin arttırılması; tüketimi yaygın gıdaların EPA ve DHA ile zenginlestirilmesi ile özellikle erken dönem fetus gelişiminde bilişsel ve retina gelişimi olumlu sonuçlar verecektir.