Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), dikkatsizlik ve/veya hiperaktivite ve dürtüsellik belirtilerinin benzer yaş ve gelişimsel düzeydeki bireylere kıyasla daha ağır, sürekli, şiddetli ya da sık yaşanması durumu olarak tanımlanmaktadır (APA, 2001) DEHB tanılı çocuklardaki temel eksiklik dikkat ve konsantrasyondur ( Baykoç N, 2011). Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu çocukluk döneminde en yaygın gözüken bozukluklardan biridir. DEHB’ nin etiyolojisinde genetik etmenlerin yanı sıra gebelikle ilgili komplikasyonlar ve aile içi çatışma gibi çevresel faktörlerin varlığından söz edilmektedir. ( Biederman J,2005 ; Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 2013) Çocukluk yıllarında başlayan DEHB'nin erişkinlikte devam etmesine neden olan faktörler, ailede DEHB öyküsü, eşlik eden davranım bozukluğu, duygudurum bozukluğu ve anksiyete bozukluğun şeklinde sıralanabilir.


DSM 5 DEHB SEMPTOMLARI
A. (1 yada 2)

(1) Altı yada daha fazla dikkat eksikliği belirtisinin en az 6 aydır gözüküyor olması

Dikkat Eksikliği
Okul yada diğer etkinliklerde bir işe dikkatini vermede başarısızlık
a) Dikkatini yoğunlaştırmada güçlük çeker
b) Genellikle konuşulanları dinlemiyormuş gibi görünür
c) Görev ve yönergeleri takip edemez
d) Görev ve etkinlikleri düzenlemede güçlük çeker
e) Zihinsel çaba göstermesi gereken hoşlanmadığı görevlerden kaçınır
f) Genellikle etkinlikleri, görev ve sorumlulukları unutma
g) Konu dışı alanlara dikkatini yöneltir
h) Günlük görevlerini unutur

(2) Altı yada daha fazla hiperaktivite-dürtüsellik belirtilerinin en az 6 aydır görülüyor olması

Hiperaktivite

a) Eli ayağı kıpır kıpırdır.
b) Oturduğu yerde duramaz.
c) Gereksiz yere sağa sola koşturur, eşyalara tırmanır ( ergenlerde yada yetişkinlerde yorulmama hissi olarak görülebilir)
d) Sakin bir şekilde oyun oynamakta zorlanır
e) Sürekli hareket eder ( sanki motor takılmış gibi)
f) Sürekli konuşur


Dürtüsellik

a) Sorulan soru tamamlanmadan yanıt verir
b) Sırasını beklemede güçlük çeker
c) Başkalarının sözünü keser yada oyunlarda araya girer

B) Bazı hiperaktivite-dürtüsellik veya dikkat eksikliği belirtileri 7 yaştan önce başlamış olmalıdır.

C) Bazı belirtiler iki yada daha fazla ortamda görülüyor olmalı. ( okul ve ev )

D) Bu belirtiler yalnızca bu tanı grubu içerisinde yer almalı başka tanı grupları içinde ( Yaygın gelişimsel bozukluk, Şizofreni, yada Zihinsel bozukluklar ) yer almamalıdır.


DSM-IV'e göre DEHB'nun üç alt tipi vardır:
1. Dikkat eksikliğinin ön planda olduğu tip
2. Hiperaktivite-impulsivitenin ön planda olduğu tip
3. Kombine tip.

Hiperaktivite-impulsivitenin ön planda olduğu tipte erkek/kız oranı; 4/1 kadardır; ancak dikkat eksikliğinin ön planda olduğu alt tipte bu oran 2/1'e düşer. Yani, kızlarda dikkat eksikliğinin ön planda olduğu tipin görülme olasılığı daha fazladır. ( Aysev A ve ark; 2003)



DEHB olan çocuklarda okul, ev ya da arkadaşlar ile ilgili sorunlar sıktır. Okulda, umulanın altında performans gösterirler, dikkatle ilgili sorunları derslerde öğrenmelerini güçleştirir, ödevlerinin başına oturmakta ve tamamlamakta zorlanırlar. Araya giren ve sırasını beklemekte zorlanan çocuklardır. Arkadaşlarının oyunlarını böldükleri, düşünmeden davrandıkları ve kurallara uymakta zorluk yaşadıkları için sıklıkla arkadaşlarıyla sorun yaşarlar. Verilen görevlerin yarısını unutup gelirler, başladıkları işleri tamamlamakta zorlanırlar, dış uyaranlarla dikkatleri kolayca dağılabilir. Eşyalarını ödevlerini unutabilirler, kaybedebilirler ve bu nedenle aileleri onların “çok unutkan” olduklarını söyleyebilir. Sık sık ufak-tefek kazalar atlattıkları için “sakar” diye nitelenebilirler. Tüm bunlar çocuğun günlük yaşamında, sosyal ilişkilerinde, okul başarısında olumsuz etkilere neden olur ve gelecekte davranım bozukluğu, depresyon gibi başka psikiyatrik hastalıkların gelişmesine yatkınlık yaratır. ( Aysev A ve ark; 2003)








DEHB ile birlikte gözüken psikiyatrik bozukluklar;
Çeşitli araştırma sonuçlarına göre DEHB tanısı alan kişilerin yaklaşık 2/3ü başka bir psikiyatrik tanı daha almaktadır. Bunlar:
-Karşıt olma-karşı gelme bozukluğu (%35-65)
-Davranım Bozukluğu (%20-45)
-Özel Öğrenme Bozukluğu (%20-35)
-Depresyon ve diğer duygu durum bozuklukları (%3-75)
-Anksiyete kaygı-durum bozuklukları (%3-15)
-Tik bozuklukları (%11)
-Bipolar Bozukluk (%12) (Sürücü,2003).



KAYNAKÇA
APA
Baykoç, N. (2011) Özel Gereksinimli Çocuklar ve Özel Eğitim, Eğiten Kitap Yayınları, Ankara
Dikkat Eksikliği Hiperaktive Bozukluğu; Dr. Pınar Öner, Dr. Özgür Öner, Dr. Ayla Aysev, 2003
Karşıt Olma Karşıt Gelme Bozukluğu ve/veya Davranım Bozukluğu Eşhastalanımı Olan ve Olmayan DEHB Tanılı Çocuk ve Ergenlerde Aile İşlevselliğinin Değerlendirilmesi, Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi (Cukurova Medical Journal) 2013; 38 (1):22-30.
Sürücü, Ö. (2003). Anababa-Öğretmen Elkitabı, Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu, Ya-Pa Yayınları, İstanbul