Ölüm Kaygısı ve Kaygı (Anksiyete) Bozuklukları
Hayatın henüz başlangıcından itibaren kendimiz ve çevremiz için kaygı duymaya başlarız. Yaşamın kaçınılmaz olarak ölümle sonuçlanması bir yana, yetişme dönemindeki ayrılıklar, hüzünler, çeşitli travmalar da insanın temel korku ve kaygılarını besleyen pek çok nedenden bazılarıdır. İnsan, yaşamı boyunca kendi ruhsal bütünlüğünü koruduğu gibi başta yakınları olmak üzere çevresinin de ruhsal bütünlüğüne duyarlıdır.
İlk kaygı, bebeklik dönemiyle beraber annenin terk etmesinden duyulan kaygı… Bebek, dünyayı annesinin sıcaklığı, şefkati ve onun kendisine bakımıyla ilişkilendirir. İlk ihtiyaçlarını öncelikle annesinden karşılayan belki de doğadaki korunmaya muhtaçlık derecesi olarak en aciz durumdaki varlık olan insan yavrusu; büyüyüp gelişme çağında hayatı anlamlandırmaya, anlamlandırdığını içselleştirmeye çalışmaktadır. Büyüdükçe etrafında olup biteni gören yavru, yaşama içgüdüsüyle hareket eder. Bu içgüdüyü, insanın çevresinde birilerinin kaybolması ve yokluğun soğuk yüzünü deneyimlemesi takip eder. İnsan hayatı için kaygı ve korku yaratacak birçok sebebin bulunduğu kesindir. Ama bunlardan hiçbirisinin ölüm ve yaşama tutunma kadar kaygı yarattığı söylenemez.
1922 yıllarında, insandaki saldırganlık ve yıkıcı içtepileri açıklamak üzere ölüm güdüsünden bahseden Freud'a göre, in¬sanın başlıca iki temel güdüsü vardır. Bunlardan birincisi, libido adını verdiği cinsiyet güdüsü, diğeri ise saldırganlık ve yıkıcılık içtepilerini açıklamak üzere kullandığı ölüm itkisidir.
Varoluşçu felsefe ölüm, yalnızlık, hayatın anlamı ve özgürlük başta olmak üzere bu temalarla hayatı açıklama gayreti içerisindedir. Psikolojide kendine yeni bir alan yaratmış ve terapilerle vücut bulmuş varoluşçu psikoterapinin temel ilkeleri ise Prof Dr Kemal SAYAR’a göre şu şekildedir:
1. Seçmediğimiz bir dünyaya fırlatıldık
2. Seçimler yapmak zorundayız, sonuçlar kesin değil ve bazı seçenekleri reddetmemiz gerek
3. Hayat kaçınılmaz bir biçimde ölüme doğru gidiyor.
Varoluşçu psikoterapiden bahsetmişken Irvın YALOM’dan bahsetmeden geçmek olmaz. Ölümle yüzleşmek ve güneşe bakmak (François de la Rochefoucauld, meşhur özdeyişlerinden birinde, ‘ Güneşin ya da ölümün yüzüne doğrudan bakamazsınız.’ demiştir.) kitabının yazarı Irvın YALOM’ın kitabında geçen şu cümleler ölümle anksiyetenin özeti niteliğinde.
“Ölüme karşı bağışıklığı olduğuna inanan bazı insanlar kahramanca hayat yaşar, başkalarının ya da kendi güvenliklerini hiçe sayarlar. Bazılarıysa sevdikleri biriyle, bir davayla, bir cemaatle ya da bir ilahi varlıkla birleşme yoluyla ölümün acı veren ayrılığını aşmaya çalışırlar. Ölüm anksiyetesi, sonlu oluşumuzun verdiği ıstırabı öyle ya da böyle hafifletmeye çalışan bütün dinlerin anasıdır. Tanrı kültürler ötesi yapıda anlatıldığı şekliyle, sonsuz bir yaşam haliyle ölümlülük korkusunu yumuşatmakla kalmaz, ebedi bir varoluş ile anlamlı bir hayat yaşamaya yönelik bir yapı ve kurallar bütünü geliştirerek korku dolu bir tecridi de hafifletir.
Ama en sağlam, en saygıdeğer savunmalara rağmen ölüm anksiyetesini asla tam olarak bastıramazsınız: her zaman oradadır, zihninin bazı gizli yarıklarında dolaşır durur. Belki Platon’un söylediği gibi benliğimizin en derin noktalarına yalan söyleyemeyiz.
Bugün ölüm anksiyetesiyle baş edemeyen insanlar nereye başvuruyor? Bazıları ailelerinden ve arkadaşlarından yardım alıyor; diğerleri dini kurumlardan ya da terapiden: kimileriyse elinizdekine benzer kitaplara başvuruyor.”
Kısa ve sebebiyle sonucu birbirisine girmiş hayatın içinde, insanın hedeflerini bir an önce bulup bunu da gerçekleştirebilmesi epey bir kaygı sebebidir. Karac’oglan yaşamın kısalığı ve yapılacak işlerin bitmediğini; ölüm kaygısı ve yaşama hazzının devamlılığı talebini şu mısralarıyla ifade etmiştir:
Ölüm ardıma düşüp de yorulma
Var git ölüm bir zaman da gene gel
Akıbet alırsın komazsın beni
Var git ölüm bir zaman da gene gel
Şöyle bir vakitler yiyip içerken
Yiyip içip yaylalarda gezerken
Gene mi geldin ben senden kaçarken
Var git ölüm bir zaman da gene gel
İnsanın kendisi ile kaygısı bu denli öteden gelen bir birlikteliğe sahipse, kaygı (anksiyete) ve buna yakın anlamda kullanılan korkuyu da birbirleriyle mukayese ederek açıklamak gerekir.
Kaygı içimizde hissettiğimiz çoğunlukla belirsizlikten kaynaklanan bir duygudur. “Acaba nerde kaldı?”, “İstediğim puanı alabilecek miyim?”, “Konuşursam rezil olur muyum?”, “İçim içimi kemiriyor, şuramda kötü bir şey var ve durduramıyorum” halleri ve sorguları… Psikoloji biliminde bunun başka bir ifade şekli anksiyetedir. Kaygının korkudan farkıysa korkuda fiziksel zarar görme duygusunun olmasıdır ve karşılaşma durumuyla ilgilidir. Köpekle karşılaşırsanız korkarsınız. “Köpek çıkabilir mi acaba” sorusunun duygusu ise kaygıdır. Tabi hayatımızdaki çoğu şey korku ve kaygı yani gerçek ve gerçekle yüzleşmek üzerine kurgulanmaktadır. Fobileri de kaygının yersiz ve yoğun olarak yaşandığı, yaşam kalitesini altüst eden sağlıksız davranış örüntüleri olarak tarif etmekle beraber başlı başına başka bir yazının konusudur.
Anksiyete çeşitleri: Panik bozukluğu ve agorafobi, Yaygın anksiyete bozukluğu, Özgül fobiler, Sosyal fobi, Obsesif kompulsif bozukluk, Posttravmatik (travma sonrası) stres bozukluğu, Agorafobi Olmadan Panik Bozukluğu, Agorafobi ile Birlikte Panik Bozukluğu, Genel Tıbbi Bir Duruma Bağlı Anksiyete Bozukluğu, Madde Kullanımının Yol Açtığı Anksiyete Bozukluğu, Başka Türlü Adlandırılamayan Anksiyete Bozukluğu
Anksiyete durumunuzu merak ediyorsanız bu test güvenilir ve pratik bir ön değerlendirme niteliğindedir. Özellikle 12 ve üzeri çıkan rakamlarda bir an önce destek almak da yarar görünmektedir.
Herhangi bir sebep yokken, bugün dahil son bir haftadır aşağıdaki belirtileri ne sıklıkla yaşadığınızı belirleyin. Her bir madde için aşağıdaki puanlardan birini verin.
Hiç (0)
Hafif düzeyde.Beni pek etkilemedi (1)
Orta düzeyde.Hoş değildi ama katlanabildim (2)
Ciddi düzeyde.Dayanmakta çok zorlandım (3 )
1. Bedeninizin herhangi bir yerinde uyuşma veya karıncalanma
2. Sıcak / ateş basmaları
3. Bacaklarda halsizlik, titreme
4. Gevşeyememe
5. Çok kötü şeyler olacak korkusu
6. Baş dönmesi veya sersemlik
7. Kalp çarpıntısı
8. Dengeyi kaybetme duygusu
9. Dehşete kapılma
10. Sinirlilik
11. Boğuluyormuş gibi olma duygusu
12. Ellerde titreme
13. Titreklik
14. Kontrolü kaybetme korkusu
15. Nefes almada güçlük
16. Ölüm korkusu
17. Korkuya kapılma
18. Midede hazımsızlık ya da rahatsızlık hissi
19. Baygınlık
20. Yüzün kızarması
21. Terleme (sıcaklığa bağlı olmayan)
Not: Psikiyatride, temel belirtisinin anksiyete olduğu bir grup rahatsızlık Anksiyete Bozuklukları tanı kümesi altında toplanmıştır . Bu rahatsızlıklar:
Panik Bozukluğu (Agorafobi ile birlikte- Agorafobi olmadan)
Panik Bozukluğu Öyküsü Olmadan Agorafobi
Özgül Fobi
Sosyal Fobi
Obsesif-Kompulsif (Takıntılı-Zorlantılı) Bozukluk
Travma (Örselenme) Sonrası Stres Bozukluğu
Akut Stres Bozukluğu
Yaygın Anksiyete Bozukluğu’dur.
İlk kaygı, bebeklik dönemiyle beraber annenin terk etmesinden duyulan kaygı… Bebek, dünyayı annesinin sıcaklığı, şefkati ve onun kendisine bakımıyla ilişkilendirir. İlk ihtiyaçlarını öncelikle annesinden karşılayan belki de doğadaki korunmaya muhtaçlık derecesi olarak en aciz durumdaki varlık olan insan yavrusu; büyüyüp gelişme çağında hayatı anlamlandırmaya, anlamlandırdığını içselleştirmeye çalışmaktadır. Büyüdükçe etrafında olup biteni gören yavru, yaşama içgüdüsüyle hareket eder. Bu içgüdüyü, insanın çevresinde birilerinin kaybolması ve yokluğun soğuk yüzünü deneyimlemesi takip eder. İnsan hayatı için kaygı ve korku yaratacak birçok sebebin bulunduğu kesindir. Ama bunlardan hiçbirisinin ölüm ve yaşama tutunma kadar kaygı yarattığı söylenemez.
1922 yıllarında, insandaki saldırganlık ve yıkıcı içtepileri açıklamak üzere ölüm güdüsünden bahseden Freud'a göre, in¬sanın başlıca iki temel güdüsü vardır. Bunlardan birincisi, libido adını verdiği cinsiyet güdüsü, diğeri ise saldırganlık ve yıkıcılık içtepilerini açıklamak üzere kullandığı ölüm itkisidir.
Varoluşçu felsefe ölüm, yalnızlık, hayatın anlamı ve özgürlük başta olmak üzere bu temalarla hayatı açıklama gayreti içerisindedir. Psikolojide kendine yeni bir alan yaratmış ve terapilerle vücut bulmuş varoluşçu psikoterapinin temel ilkeleri ise Prof Dr Kemal SAYAR’a göre şu şekildedir:
1. Seçmediğimiz bir dünyaya fırlatıldık
2. Seçimler yapmak zorundayız, sonuçlar kesin değil ve bazı seçenekleri reddetmemiz gerek
3. Hayat kaçınılmaz bir biçimde ölüme doğru gidiyor.
Varoluşçu psikoterapiden bahsetmişken Irvın YALOM’dan bahsetmeden geçmek olmaz. Ölümle yüzleşmek ve güneşe bakmak (François de la Rochefoucauld, meşhur özdeyişlerinden birinde, ‘ Güneşin ya da ölümün yüzüne doğrudan bakamazsınız.’ demiştir.) kitabının yazarı Irvın YALOM’ın kitabında geçen şu cümleler ölümle anksiyetenin özeti niteliğinde.
“Ölüme karşı bağışıklığı olduğuna inanan bazı insanlar kahramanca hayat yaşar, başkalarının ya da kendi güvenliklerini hiçe sayarlar. Bazılarıysa sevdikleri biriyle, bir davayla, bir cemaatle ya da bir ilahi varlıkla birleşme yoluyla ölümün acı veren ayrılığını aşmaya çalışırlar. Ölüm anksiyetesi, sonlu oluşumuzun verdiği ıstırabı öyle ya da böyle hafifletmeye çalışan bütün dinlerin anasıdır. Tanrı kültürler ötesi yapıda anlatıldığı şekliyle, sonsuz bir yaşam haliyle ölümlülük korkusunu yumuşatmakla kalmaz, ebedi bir varoluş ile anlamlı bir hayat yaşamaya yönelik bir yapı ve kurallar bütünü geliştirerek korku dolu bir tecridi de hafifletir.
Ama en sağlam, en saygıdeğer savunmalara rağmen ölüm anksiyetesini asla tam olarak bastıramazsınız: her zaman oradadır, zihninin bazı gizli yarıklarında dolaşır durur. Belki Platon’un söylediği gibi benliğimizin en derin noktalarına yalan söyleyemeyiz.
Bugün ölüm anksiyetesiyle baş edemeyen insanlar nereye başvuruyor? Bazıları ailelerinden ve arkadaşlarından yardım alıyor; diğerleri dini kurumlardan ya da terapiden: kimileriyse elinizdekine benzer kitaplara başvuruyor.”
Kısa ve sebebiyle sonucu birbirisine girmiş hayatın içinde, insanın hedeflerini bir an önce bulup bunu da gerçekleştirebilmesi epey bir kaygı sebebidir. Karac’oglan yaşamın kısalığı ve yapılacak işlerin bitmediğini; ölüm kaygısı ve yaşama hazzının devamlılığı talebini şu mısralarıyla ifade etmiştir:
Ölüm ardıma düşüp de yorulma
Var git ölüm bir zaman da gene gel
Akıbet alırsın komazsın beni
Var git ölüm bir zaman da gene gel
Şöyle bir vakitler yiyip içerken
Yiyip içip yaylalarda gezerken
Gene mi geldin ben senden kaçarken
Var git ölüm bir zaman da gene gel
İnsanın kendisi ile kaygısı bu denli öteden gelen bir birlikteliğe sahipse, kaygı (anksiyete) ve buna yakın anlamda kullanılan korkuyu da birbirleriyle mukayese ederek açıklamak gerekir.
Kaygı içimizde hissettiğimiz çoğunlukla belirsizlikten kaynaklanan bir duygudur. “Acaba nerde kaldı?”, “İstediğim puanı alabilecek miyim?”, “Konuşursam rezil olur muyum?”, “İçim içimi kemiriyor, şuramda kötü bir şey var ve durduramıyorum” halleri ve sorguları… Psikoloji biliminde bunun başka bir ifade şekli anksiyetedir. Kaygının korkudan farkıysa korkuda fiziksel zarar görme duygusunun olmasıdır ve karşılaşma durumuyla ilgilidir. Köpekle karşılaşırsanız korkarsınız. “Köpek çıkabilir mi acaba” sorusunun duygusu ise kaygıdır. Tabi hayatımızdaki çoğu şey korku ve kaygı yani gerçek ve gerçekle yüzleşmek üzerine kurgulanmaktadır. Fobileri de kaygının yersiz ve yoğun olarak yaşandığı, yaşam kalitesini altüst eden sağlıksız davranış örüntüleri olarak tarif etmekle beraber başlı başına başka bir yazının konusudur.
Anksiyete çeşitleri: Panik bozukluğu ve agorafobi, Yaygın anksiyete bozukluğu, Özgül fobiler, Sosyal fobi, Obsesif kompulsif bozukluk, Posttravmatik (travma sonrası) stres bozukluğu, Agorafobi Olmadan Panik Bozukluğu, Agorafobi ile Birlikte Panik Bozukluğu, Genel Tıbbi Bir Duruma Bağlı Anksiyete Bozukluğu, Madde Kullanımının Yol Açtığı Anksiyete Bozukluğu, Başka Türlü Adlandırılamayan Anksiyete Bozukluğu
Anksiyete durumunuzu merak ediyorsanız bu test güvenilir ve pratik bir ön değerlendirme niteliğindedir. Özellikle 12 ve üzeri çıkan rakamlarda bir an önce destek almak da yarar görünmektedir.
Herhangi bir sebep yokken, bugün dahil son bir haftadır aşağıdaki belirtileri ne sıklıkla yaşadığınızı belirleyin. Her bir madde için aşağıdaki puanlardan birini verin.
Hiç (0)
Hafif düzeyde.Beni pek etkilemedi (1)
Orta düzeyde.Hoş değildi ama katlanabildim (2)
Ciddi düzeyde.Dayanmakta çok zorlandım (3 )
1. Bedeninizin herhangi bir yerinde uyuşma veya karıncalanma
2. Sıcak / ateş basmaları
3. Bacaklarda halsizlik, titreme
4. Gevşeyememe
5. Çok kötü şeyler olacak korkusu
6. Baş dönmesi veya sersemlik
7. Kalp çarpıntısı
8. Dengeyi kaybetme duygusu
9. Dehşete kapılma
10. Sinirlilik
11. Boğuluyormuş gibi olma duygusu
12. Ellerde titreme
13. Titreklik
14. Kontrolü kaybetme korkusu
15. Nefes almada güçlük
16. Ölüm korkusu
17. Korkuya kapılma
18. Midede hazımsızlık ya da rahatsızlık hissi
19. Baygınlık
20. Yüzün kızarması
21. Terleme (sıcaklığa bağlı olmayan)
Not: Psikiyatride, temel belirtisinin anksiyete olduğu bir grup rahatsızlık Anksiyete Bozuklukları tanı kümesi altında toplanmıştır . Bu rahatsızlıklar:
Panik Bozukluğu (Agorafobi ile birlikte- Agorafobi olmadan)
Panik Bozukluğu Öyküsü Olmadan Agorafobi
Özgül Fobi
Sosyal Fobi
Obsesif-Kompulsif (Takıntılı-Zorlantılı) Bozukluk
Travma (Örselenme) Sonrası Stres Bozukluğu
Akut Stres Bozukluğu
Yaygın Anksiyete Bozukluğu’dur.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Ölüm Kaygısı ve Kaygı (Anksiyete) Bozuklukları" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Psk.Yetkin KUŞAN'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Psk.Yetkin KUŞAN'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
2 Beğeni 
Yazan Uzman
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
