2007'den Bugüne 92,262 Tavsiye, 28,210 Uzman ve 19,973 Bilimsel Makale
Site İçi Arama
Yeni Tavsiye Ekleyin!



Vejetaryen Beslenmede Uç Nokta: Vegan Bebekler
MAKALE #19503 © Yazan Uzm.Dyt.Turgay KÖSE | Yayın Nisan 2018 | 3,735 Okuyucu
VEJETARYEN BESLENME

Vejetaryen kelimesinin kökeni Latince “vegetus”tan gelir. Zannedildiği gibi “vegetable” yani sebze kelimesinden türememiştir. Vegetus; canlı, sağlıklı, hayat dolu anlamındadır. 1842’de oluşturulan tanımda; et, balık ve kümes hayvanlarının tüketilmediği, süt ürünleri ve yumurtanın ise tercihe bağlı olarak tüketildiği beslenme tarzına Vejetaryen beslenme denilmiştir.

Özellikle son dönemlerde sağlıklı olup olmadığı yönünde çeşitli tartışmalara konu olan vejetaryen beslenme yakın bir dönemde yaşanan birkaç vaka sebebi ile yeniden alevlenmiş ve özellikle İtalya’da sağlık alanında gündemin ilk maddeleri arasında yer almaya başlamıştır. Milano mahkemesi tarafından yetersiz beslenme ve kalp hastalığından dolayı hastaneye kaldırılan bebeğin velayetinin ebeveynlerinden alınarak hastaneye verilmesi sonucu ben de bu durumu masa üzerine yatırmaya çalıştım.

Genel Bilgiler

Gebelik ve emzirme dönemi anneye beslenme açısından bazı yükümlülükler getirmektedir. Vejetaryen diyetler tüketen gebe ve emzikli kadınlar besin öğesi alımlarına çok dikkat edilmelidir. Yeterli oranda enerji, protein, demir, çinko, kalsiyum minerali ile riboflavin (B2 vitamini), B12 ve D vitamin alımına özen gösterilmelidir. Bu besin öğelerinin eksiklikleri anne, bebek ya da her ikisinin de sağlık durumlarını olumsuz yönde etkilemektedir.

Vejetaryen diyetini uygulayan çocukların boy uzunlukları ve vücut ağırlıkları ortalamanın altında kalmaktadır. Günlük alınan enerji, B12 ve D vitaminleri, kalsiyum ile demirin eksikliği çocukların büyümesini yavaşlatmakta, ayrıca raşitizm, demir eksikliği anemisi ve B12 eksikliği görülmesine sebebiyet vermektedir.

Özellikle hiçbir hayvansal besin (et ve süt ürünleri, yumurta, hatta bal dahi) tüketmeyen vegan* annelerin sütü ile beslenen bebeklerde genellikle şiddetli nörolojik hasar ile sonuçlanan vitamin B12 eksikliği geliştiği konusunda birçok vaka bildirimi bulunmaktadır.

* Vegan: Katı vejetaryen olarak da nitelenen bu grup, hayvanlardan elde edilen tüm besin ve ürünleri kullanmayı reddederler. Buna süt, yumurta, bal ve jelatin gibi besinler de dahildir. Veganlar genellikle deri, yün, ipek gibi hayvansal ürünleri de kullanmazlar. Bu kişiler, insanların kendi zevk veya ihtiyaçları için hayvanların kullanılması fikrine karşıdırlar.

Besin öğesi eksikliği riski; fizyolojik stres ve bebeklik gibi hızlanmış büyüme dönemlerinde en yüksek düzeydedir. Diyete bağlı yetersizlik problemleri çocuklarda yetişkinlere göre daha çok görülmektedir. Çünkü çocukların vücut ağırlıklarına göre ihtiyaçları daha fazladır ve yedikleri üzerinde yetişkinlere göre daha az kontrol şansına sahiptirler. Yapılan bilimsel çalışmalarda uygun olmayan vejetaryen diyetleri ile beslenen 0 - 1 yaş arası bebeklerde ve yürümeye başlayan çocuklarda demir minerali, B12 ve D vitamini vb eksikliğine bağlı olarak şiddetli malnütrisyonlar (kötü beslenme tablosu) bildirilmektedir. Hindistan’da vejetaryen diyetlerle beslenen bebekler karışık diyet tüketenlerle karşılaştırıldıklarında vejetaryen bebeklerde büyüme geriliği olduğu görülmüştür.

Diyeti oluşturan yiyeceklerin çeşitliliği sınırlandırıldığında ve özellikle süt ürünleri tüketiminin düşük olduğu durumlarda problem oluşma olasılığı daha fazla artmaktadır. Yeterli miktarlarda süt ürünleri ve yumurta içeren vejetaryen diyetleri vegan diyetlerine göre daha yeterlidirler. Diyeti oluşturan yiyeceklerin çeşitliliği arttıkça tüm besin öğelerinin sağlanması şansı da artmaktadır.

Vejetaryen annelerin sağlıklı bir şekilde emzirilen çocukları genelde doğumdan sonra ilk altı ay içinde gelişmektedirler. Bazı bulgular vejetaryen annelerin sütlerinin B12 ve D vitamini açısından yetersiz olduğunu ve bunun da bebeğin ihtiyacını karşılayamadığı göstermiştir. Eğer böyle bir eksiklik varsa besin takviyeleri ile mutlaka dışarıdan takviye edilmelidir. Formula (mama) ya da anne sütüyle beslenen vejetaryen annelerin çocuklarında sağlık problemleriyle nadiren karşılaşılmaktadır.

0 - 1 yaş grubu bebeklerin enerji ve besin öğesi gereksinimleri oldukça yüksektir. Bu nedenle bebeklerin enerji ihtiyaçları konsantre besinlerle, sık aralıklarla ve azar azar beslenilerek karşılanmalıdır. Çünkü bebeklerin mide kapasitesi fazla miktardaki yiyeceği alamaz. Bebeklerin protein ihtiyaçları da oldukça fazladır. Anne sütü veya formulalar ilk 8 ay bebekler için protein sağlayan başlıca kaynaktır. Protein kaynaklarının amino asit içeriklerine dikkat edilmeli ve amino asit örüntüsü dengelenecek şekilde besin kombinasyonları oluşturulmalıdır. Özellikle vegan bebeklerin kalsiyum, B12 ve D vitamini ile iyi protein kaynaklarına ihtiyaçları vardır. Ek besinlere 6. aydan önce başlanmamalıdır ve 6. aydan sonra bebeklerin diyetlerine demir kaynakları eklenmelidir. Çünkü anne sütü veya formulalar uzun süre yeterli miktarda demir sağlayamamaktadır.

Besin Öğesi Eksiklikleri

  • Yalnızca hayvansal besinlerde bulunan B12 vitamini kalp hastalıklarından korumada görev alır. Eksikliği durumunda beyin ve sinir sistemi bozukluğuna, psikolojik sorunlara ve kansızlığa yol açabilir.
  • Güçlü bir bağışıklık sistemi, kemiklerin gelişimi, normal büyüme ve gelişme için önem taşıyan ve vücutta 100’e yakın enzimin aktivitesinden sorumlu olan çinko mineralinin eksikliğinde; iştahsızlık, saç dökülmesi, insülin direnci, sinir ve sindirim sistemi bozuklukları, kısırlık, cücelik, hatta büyüme geriliği görülebilir. Özetle normal büyüme ve gelişme için çok önemli bir mineraldir. Vejetaryenler riskli grupta yer almaktadır.
  • Özellikle hayvansal kaynaklı besinlerde bulunan fosfor mineralinin eksikliğinde kalsiyum kaybı, sinir ve kas sisteminde, kan hücrelerinde ve böbreklerde bozukluk görülür. Vejetaryenler yine riskli grupta bulunmaktadır.

ÖNERİLER

Vejetaryen diyetleri B12 vitamini preparatlarıyla desteklenmelidir. Özellikle çocuklarda vitamin B12 alımının sağlanması için balık gibi hayvansal besinlerin tüketilmesi sağlanmalıdır. Vejetaryen gebe ve emzikli anneler kemik demineralizasyonu ile karşılaşmamak için kalsiyumdan zengin yiyecekler ya da kalsiyum preparatları tüketmelidirler.

Gebelik sırasında demir preparatları kullanılmalıdır ve bebeklere 6. aydan sonra demirden zengin yiyecekler verilmeye başlanmalıdır. Hem demirin en iyi kaynağı kırmızı ettir, bu nedenle demir eksikliği anemisi gelişmesinin önlenmesi için çocuklar kırmızı et tüketmeye de teşvik edilmelidirler. Vejetaryenlerde bitkisel demirin emiliminin artırılması için diyette C vitamini kaynakları bulundurulmalı, sebzelerin hazırlanması ve pişirilmesi sırasında C vitamini ve diğer vitamin kayıplarını azaltılması için önlemler alınmalı ve yemekle birlikte çay ve kahve gibi demir biyoyararlılığını azaltan içecekler tüketilmemelidir.

Vejetaryenler D vitamini ihtiyaçlarını karşılamak için mutlaka güneş ışınlarından faydalanmalıdırlar. Vejetaryen diyetlerinin linoleik/a-linolenik asit oranının 4:1 ile 10:1 arasında olması sağlanmalıdır. Veganlar çiçek yağı yerine a-linolenik asitten zengin kanola yağı ve soya yağı kullanmalı, ceviz ve yeşil yapraklı sebzeler tüketmelidirler. Düşük doğum ağırlıklarının önlenmesi için vejetaryen annelerin enerji alımları artırılmalıdır. Çocuklar için en uygun vejetaryen beslenme tipi lakto-ovo vejetaryenizmdir. Vejetaryen çocuk ve gençlerin diyetine süt, yumurta, peynir, badem, ceviz gibi çinkodan zengin besinler eklenmelidir.

Vejetaryen çocukların protein ihtiyaçları karşılanırken amino asit örüntüsü dengelenecek şekilde besin kombinasyonları oluşturulmalıdır. Ayrıca, soya ve diğer kurubaklagillerde bulunan protein sindirimini engelleyici etmenlerin yok edilmesi için pişirme ilkelerine özen gösterilmelidir.

2 yaşındaki ve daha küçük çocukların posa alımları sınırlanmalıdır. Posa (lif) alımı bazı minerallerin emilimini engellediği için vejetaryen diyetlerde posa alımının azaltılması sağlanmalıdır. Vejetaryen ebeveynler çocuk beslenmesi konusunda çok iyi bilgilendirilmelidir ve vejetaryen ebeveynlere çocuklarının sağlıklı büyümesi için ete de ihtiyaçları olduğu kesin bir şekilde belirtilmelidir.

Çocuklar kesinlikle katı vejetaryen diyetlerle beslenmemelidirler. Kendi istekleriyle vejetaryen olan ve diyetlerini devam ettirmeye direnen çocuklar söz konusu ise bu çocukların diyeti mümkün olduğunca açılmaya çalışılmalıdır. Eğer bu başarılamıyorsa eksikliği görülen besin öğeleri diyetlerine preparat olarak eklenmelidir. Ayrıca vejetaryen çocukların büyümeleri çok yakından izlenmelidir. Vejetaryen diyetler gençlerde menstrual siklus (adet) düzensizliklerine neden olmaktadır. Bu da ileride daha farklı sağlık sorunlarına neden olabilmektedir. Bu nedenle vejetaryen diyetleri tüketen çocuklar sürekli olarak izlenmelidirler.



Uzman Diyetisyen Turgay Köse’nin Yorumu

Yaşamak için beslenmek gerekir. O halde iyi yaşamak için iyi beslenmek gerekir. Bugüne değin yapılan bilimsel araştırmalar insanların 50’ye yakın türde besin öğesine gereksinimi olduğunu ortaya koymuştur. Bu öğelerin herhangi biri alınmadığında, gereğinden az ya da çok alındığında, büyüme ve gelişmenin engellendiği, sağlığın bozulduğu bilimsel olarak ortaya konmuştur.

Ancak tüm dünyada her yıl 500.000’den fazla kadın gebelik ve doğum nedeniyle kaybedilmekte, her yıl yaklaşık 8 milyon bebek yenidoğan döneminde ölmektedir. Dünya Sağlık Örgütü’nce hazırlanan Güvenli Annelik Programı ve bu program kapsamında Anne – Bebek Paketi uygulamalarından olumlu sonuçlar alınmaktadır. 1948’de İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi ile başlayan süreçten günümüze kadar düzenlenen çeşitli deklerasyonlarda “Her yenidoğan büyümesini garanti altına alacak doğru beslenme hakkına sahiptir” denilmektedir.

Kim bilir, belki yıllar sonra birisi çıkıp da “ben ilk 6 ay anne sütü yerine mama ile beslenmişim” diyerek öz annesine bile dava açabilecek. Hal böyle iken “ağzı var dili yok” denilecek tarzda örnek teşkil eden, isteklerini ve beklentisini bile dile getiremeyecek çağda olan (henüz 13 aylık) bir bebeğin ebeveynlerinin isteği doğrultusunda vegan vejetaryenliğe zorlanması bir diyetisyen olarak kabul edilebilir bir şey değil. Bu konuda Milano Mahkemesi’nin vermiş olduğu kararı sonuna kadar destekliyor ve emsal teşkil etmesini diliyorum. Devletin de en önemli görevlerden biri, insanların can ve mal güvenliğini sağlamasıdır.
Yazan
Bu makaleden alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir:
"Vejetaryen Beslenmede Uç Nokta: Vegan Bebekler" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Dyt.Turgay KÖSE'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Dyt.Turgay KÖSE'nin izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
     Beğenin    
Facebook'ta paylaş Twitter'da paylaş Linkin'de paylaş Pinterest'de paylaş Epostayla Paylaş
Yazan Uzman
Turgay KÖSE Fotoğraf
Uzm.Dyt.Turgay KÖSE
Muğla
Uzman Diyetisyen
TavsiyeEdiyorum.com Üyesi15 kez tavsiye edildiİş Adresi Kayıtlı
Makale Kütüphanemizden
İlgili Makaleler Uzm.Dyt.Turgay KÖSE'nin Yazıları
► Vegan Beslenmesinin Püf Noktaları Dyt.Fatma Merve KALELİOĞLU
► Vegan Süt Nasıl Yapılır? Dyt.Kevser BAŞKARA
► Vejetaryen Beslenme Dyt.Nursel EROĞLU
► Vejetaryen Beslenmesi Dyt.Aysun SARIN
► Bebekler İçin Ek Besinlere Başlama Dr.Dyt.Aylin HASBAY BÜYÜKKARAGÖZ
TavsiyeEdiyorum.com Bilimsel Makaleler Kütüphanemizdeki 19,973 uzman makalesi arasında 'Vejetaryen Beslenmede Uç Nokta: Vegan Bebekler' başlığıyla benzeşen toplam 23 makaleden bu yazıyla en ilgili görülenleri yukarıda listelenmiştir.
► Lezzet Düşkünleri Mayıs 2017
► Besin Güvenliği Mart 2017
► Beslenmenin Abc’si Şubat 2017
► Diyet Hataları Ocak 2017
◊ Gentestdiet Temmuz 2008
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.


15:57
Top