Onlara dokunamaz veya göremezsiniz. Besin yolu ile alınırlar, fakat besin öğesi değildirler. Yaşamınızı sürdürmeniz için vücudunuz onları yakar. Nedir bunlar? Cevabı kaloridir! Son günlerde sürekli duyduğumuz; kalori, düşük kalorili, kalorisiz gibi sözcükler acaba ne ifade ediyor? Sağlıklı kilo kontrolü için enerjiyle ilgili gerçekleri bilmeniz gerekiyor. Bu yazıda kalori ve enerji dengesiyle ilgili aklınıza takılan her şeyi bulacaksınız…

Yiyeceklerin verdiği ısı kalori ile ölçülür. 1 kg suyun 15 C dan 16 C a yükselmesi için gereken enerjiye 1 kilokal denir. Bilimsel olarak kalori; 1 gram suyun ısısını 1 derece yükseltmek için gerekli enerji miktarıdır.
Kalori, besinlerin enerji üretme değeridir. Yiyeceklerde 4 adet ana enerji kaynağı vardır: Karbonhidrat, protein, yağ ve alkol.

Karbonhidrat = 1 gram 4 kalori

Protein = 1 gram 4 kalori

Alkol = 1 gram 7 kalori

Yağ = 1 gram 9 kalori

Yiyeceklerin kalori değerleri içerdikleri protein, yağ, alkol ve karbonhidrat değerlerine bağlıdır. Besinlerin sindirimi sırasında açığa çıkarlar, emilim sonrası kana karışırlar ve kan şekeri olarak bilinen glikoza dönüşürler. Vücutta glikoz şekline dönüştürülen enerji kalp atımı, fiziksel aktivite ve hatta gülümseme gibi birçok vücut işlevinde kullanılmak üzere milyonlarca hücreye yayılır. Besinlerden sağlanan enerjiye gereksinim duymadığınız zamanlarda vücutta yağ veya glikojen şeklinde depolanabilir. Daha sonra gerek duyulduğu zamanlarda bu depo enerji, kullanılır. Göründüğü gibi yağ, karbonhidrat ve proteinin iki katı enerji vermektedir. Tereyağı, yağlı süt, yağlı peynir, kırmızı et, mayonez, kızartılmış yiyecekler vs. gibi yağ bakımından zengin yiyecekleri tüketirken bu durum aklınızda olmalıdır.

Üç besin öğesi grubu kalori vermez. Bunlar vitaminler, mineraller ve sudur. Ayrıca besinlerin bileşiminde bulunan kolesterol ve posa da enerji sağlamaz. Sulu, yumuşak veya posalı besinler, yağlı besinlere kıyasla daha az kalori içerirler. Örneğin su oranı yüksek olan kereviz, kızartılmış patatese kıyasla daha az kalori içerir.

KAÇ KALORİYE GEREKSİNİMİNİZ VAR?

Vücudunuzun enerji gereksinimi hiçbir zaman durmaz. Doğumdan ölüme kadar canlı kalabilmek için sürekli bir enerji alımı gereklidir. Enerji gereksinimi bireysel farklılık gösterir. Kendi enerji gereksiniminiz bile yaşınıza ve fizyolojik durumunuza göre değişir. Yaşınız, bazal metabolik hızınız, beden kütleniz ve bileşiminiz, fiziksel durumunuz ve aktivite düzeyiniz enerji gereksiniminizi belirleyen faktörlerdir.
Besinlerdeki kaloriler vücutta farklı tip enerjilere dönüştürülür: elektriksel olanı sinir sistemi sinyal iletimi için, mekanik olanı hareketler için kimyasal olanı metabolizma işlevleri ve vücut ısısını normal seviyede tutmak için kullanılır.
Harcanan kalori miktarının alınan kalori miktarına eşit olduğu duruma enerji dengesi denir. Yiyecekler tarafından sağlanan enerji, yakılan miktarı geçerse enerji fazlası oluşur ve bu enerji fazlası glikojen (karbonhidrat) veya yağ olarak depolanır. Bu da fazla kilolara neden olur.
Glikojen büyük miktarda karaciğerde ve kas dokularında depolanır. Karbonhidrat depolama miktarı aşılınca fazla enerji bu kez yağ olarak depolanmaya başlanır. Alınan kalori miktarı harcanana yetmediği durumlarda vücut bu depoladığı enerjileri kullanır.
Kilo kontrolünde enerji dengesi oldukça önemlidir. Kilo vermeniz için aldığınız enerjinin harcadığınız enerjiden daha az olması, kilo kazanımı için ise tam tersi durum geçerlidir. Diyetinizin kalori değeri çok önemlidir ancak asıl önemli olan nokta karbonhidrat (toplam enerjinin %55-60), protein (toplam enerjinin %12-15) ve yağ (toplam enerjinin %25-30) oranı dengeli, tüm besin öğelerini içeren sağlıklı bir beslenme şeklini benimsemektir.