2007'den Bugüne 92,227 Tavsiye, 28,206 Uzman ve 19,962 Bilimsel Makale
Site İçi Arama
Yeni Tavsiye Ekleyin!



Eş Seçme Kuramları
MAKALE #1009 © Yazan Uzm.Psk.Dnş.Duygu AYHAN | Yayın Mayıs 2008 | 21,474 Okuyucu
Eş Seçme Kuramları

Psikanalitik kuramın kurucusu Freud, eş seçmeyi çocukların ana-babadan karşı cins ebeveyne karşı hissettikleri yakınlık ve hayranlığa bağlamakta, bilinçdışı karmaşık süreçler yoluyla kızların baba ve erkeklerin anne özelliklerini taşıyan eşleri seçtiklerini belirtmektedir. (Myers 1988). Eşlerde bulunan özelliklerin birbirlerine göre "benzer" özellikler ya da "farklı" özellikler olması gerektiği konusunda birbirinin karşıtı iki görüş bulunmaktadır. Bilen (1994) bu iki görüşü, "ortak Özellikler" (homogami) ve "zıt özellikler" (heterogami) görüşleri olarak nitelendirmektedir.

Eş Seçmede Ortak Özellikler Kuramı

Eş seçmede "Ortak özellikler" görüşüne göre, evlenecek kişilerin benzer yönlerinin çok olmasının, evlilikte başarı şansını arttıracağına inanılmaktadır. Buna göre, eş seçerken tarafların özellikleri kendisine benzeyen kişileri seçmesi gerekmektedir. Bu tür evlilikte, ekonomik durum, dini inanç, ırk, eğitim, yaş, sosyal değerler açısından eşlerin önemli ölçüde birbirlerine yakın ve benzer olmaları istenmektedir.

Nitelikler yönünden homojen bir yapı gösteren böyle bir ailede, anlaşılmazlık ve çatışma konularının az olacağı, mutlu olma olasılıklarının yüksek olacağı belirtilmektedir. Ayrıca bu tür evliliklerde çıkabilecek sorunlar etkileşimin kolay olması nedeniyle, gerçekçi ve objektif yaklaşımlarla çözülebilecektir. Çünkü eşlerin birbirlerini anlamaları daha kolay olmaktadır.

Eş Seçmede Zıt Özellikler Kuramı

Eş seçiminde "Zıt özellikler kuramına" göre (Winch, 1958), eş seçiminde bireylerin kendilerinde olmayan niteliklere sahip olan kişileri seçmelerinin evlilik başarısını artıracağına inanılmaktadır. Zıtların birbirinden hoşlanacağı, yönlendirici bir erkeğe, itaatkâr bir kadının cazip gelebileceği ifade edilmektedir.

Eş seçiminde tarafların birbirine zıt özelliklere sahip olmalarının yararlı ve geçerli olacağı, nitelikleri zıt olan çiftlerin bir araya gelmesi durumunda konuşulan konu ve yaşantılar da çeşitlilik ve zenginlik kazanacağı belirtilmektedir.

Zıt nitelikte olanların birbirini çekmesi, eş seçiminde tarafların bireysel niteliklerinin ötesinde başka şeylerin de bulunduğunu ve eş seçimi ve evliliğin karmaşık bir süreç olduğunu düşündürmektedir.

Birbirini Tamamlayan Gereksinimler Görüşü

Birbirlerini tamamlayan gereksinimler kuramı, eş seçiminde, bireysel "gereksinimlerin doyumu"nun önemli olduğunu, benzeyen ve birbirlerini tamamlayan özellikleri olan eşleri başarıya götüreceğini belirtmektedir (Centers,1975). Bireylerin temel gereksinimlerinin birbirinden farklı ve bazı gereksinimlerinde diğerlerinden daha Önemli olduğunu belirtmekte, cinsiyete göre de bazı gereksinimlerin erkekler, diğer bazılarının ise kadınlar için daha önemli olduğuna işaret etmekte, kişilerin birbirlerine "benzeyen" ve birbirlerini "tamamlayan" gereksinimler nedeniyle karşılıklı olarak birbirlerinden hoşlandıklarını vurgulamaktadır.

Uyaran-Değer-Rol Kuramı

Kuramın adındaki, "Uyaran", "Değer", "Rol" sözcükleri, çiftlerin birbirlerini tanımaya yönelik "Kur yapma ve arkadaşlık" döneminin üç aşamasını vurgulamaktadır. "Uyaran-değer-rol kuramını" geliştiren Murstein (1982) göre, eşler, kendilerine en iyi davranmaya çalışan, bireyleri seçerler. Eşler, birbirlerinin "yarar" ve "sadakatini", aralarındaki ilişkilerin farklı noktalarında test ederler ve denerler. Bu, eşi sınama ve gözden geçirme süreci, tarafların birbirlerine "kur yapma" döneminin yukarıda belirtilen üç aşaması içinde gerçekleştirilir.

"Uyaran" dönemi kadın ve erkeğin ilk tanıştığı ve birbirini gördüğü ve ilk izlenimlerin alındığı dönemdir." Başlangıç değerlendirmeleri tarafların dış görünümü, sosyal ve zihinsel özelliklerine göre yapılır. Eğer ilk izlenim iyi ise ikinci dönem, "değerlerin karşılaştırılması" dönemine geçilir. Bu dönem kişilerin ilgi, tutum, inanç ve gereksinimlerinin birbirine uygunluğunun belirlendiği ve "sözel" olarak ifade edildiği bir dönemdir. Son dönem veya "rol dönemi" esnasında eşler, evlilikte ve birliktelikte "birbirini tamamlayıcı" veya "birbirine uyan rollerinin" olup olmadığım test edip denerler ve bir sonuca ulaşırlar.

Kuramlara İlişkin Değerlendirme

Eş seçmeye ilişkin farklı kuram ve görüşleri birlikte değerlendirip eleştirenler daha çok "ortak özellikler" görüşünü desteklemekte, eş seçiminde aralarındaki benzerlikleri çok olan kişilerin kuracağı evliliklerin başarılı olma şansının daha yüksek olabileceğini belirtmektedirler. Bu görüşte olanlar, belirli yaşa kadar çevreleri, ihtiyaçları, duygu ve düşünceleri farklı iki kişi, kadın ve erkek, bir araya geldiğinde, "benzer" yönlerin çok olmasının birlikte yaşamayı kolaylaştıracağını, ortak Özellikler çoğaldıkça evlilikte uyum şansının da artacağını ifade etmektedirler.

Ülkemizdeki Eş Seçimi Yaklaşımları

Ülkemizde "eş seçimi" konusunda iki temel yaklaşım izlenmektedir. Bunlardan, birinci yaklaşımda, gençler kendi aralarında anlaşıp müstakbel eşlerini belirledikten sonra ailelerinin onayına sunmakta, ikinci yaklaşım da ise, aileler çocukları adına, eşleri seçmektedirler.

Geleneksel Eş Seçme Yaklaşımı

Özellikle kırsal kesimde oğullarını evlendirmek isteyen aileler; yakın akraba ve komşulardan başlayarak, tanıdıkların da yardımıyla kız aramaya çıkmaktadırlar. "Görücü" usulü diyede bilinen bu yöntemde, görücü grubu, kızları bulunan uygun evleri ziyaret ederek bir "gözlem" grubu gibi çalışarak, kızlarla ilgili bilgi toplarlar. Görücülükte kızın hamaratlığına, temizliğine, saygısına, sadakat ve saflığına, ailenin geçmişine ve sosyo-ekonomik özelliklerine dikkat edilerek, gelin adayı ya da adayları belirlenmektedir.
Daha sonra bu aday veya adaylar yakın takibe alınarak izlenmekte, bazen baskın niteliğinde habersiz ziyaretler de yapılarak hamaratlığı, temizliği yerinde görülmektedir. Bu gözlem ve ziyaretlerle kız; hem "kadınlık statüsü" bakımından hem de kız ziyaretlerin davranışlarını anlamını ve nedenini bildiği için "evlenmeye rızası olup olmadığı" açısından test edilmekte, bir tür nabız yoklaması yapılmaktadır. Böylece gelin adayları işbirlikleri, becerileri, namuslu, terbiyeli ve saygılı oluşları, evlerine ve törelerine bağlılıkları, evlenmeye olan istekleri gibi özellikleri bakımından belirlenerek bir çeşit sıraya konmaktadır.

Kız İsteme

Aile, oğulları için eş seçimini yapıp karara vardıktan sonra, erkek evi evlenme isteğini açıkça kız evine iletmek üzere, "dünürcü" adı verilen kadın ve erkeklerden oluşan bir grup önceden kararlaştırılan bir gün ve saatta, kız evine gider, "Allah'ın emri, Peygamber'in kavli" üzere oğullarına kızı isterler. "Kız evi naz evi" olduğu için, çoğunluk, ilk ziyarette kız evinin büyükleri "evet" cevabı vermezler ve ziyaretler birkaç kez yapılır. "Düşünme" sürecinin sonunda taraflar anlaşmaya varırlarsa, "Hayırlı olsun, Allah mesut etsin", dilekleri ile dua edilir, kahve, şeker, lokum vb. ikramlar yapılır. Böylece, "kız bitirilmiş" olur. Görücü usûlü ile kız istemelerde, kız ve oğlan ortada görünmez. Kentlerde ise damat ve gelin adayları da bu toplantılarda yer alabilmektedirler.

Söz Kesimi

Söz kesimi; geleneklere göre evliliğin ilk adımı, iki aile arasında evililik, ilişkisini başlatan "sözlü bir anlaşma" ve bu ilişkinin topluma ilan edilmesi geleneğidir. "Söz kesimi" dünürcülük ya da kız bitirmeden sonra kız ve erkek ailesinden akraba grubunun davet edildiği bir toplantıda, "karar" herkese ilan edilerek gerçekleştirilir. Bu merasimde gençlere yüzükleri takılır, çeşitli hediyeler verilir hem de çocuklara alınacak eşyalar, çeyiz, düğün tarihi, vb. konular karşılıklı konuşulur ve karara bağlanır. Söz kesimi, Türk Medeni Yasasındaki "Nişanlılık" yerine geçen bir işlem gibi düşünülebilir. Ama istenirse daha kalabalık bir grup ile nişan da yapılmaktadır.

Nikah

Söz kesiminde ya da sözel ve yasal bir evlenme sözü olan Nişandan sonra, eş seçme ve evlenme süreci, yasal bir evlilik sözleşmesi olan "Nikah" yapılarak gerçekleştirilir.

"Tanışıp Anlaşarak Evlenme" Yaklaşımı

Toplumdaki hızlı değişim ile birlikte geleneksel evlenme yöntemi olan görücü usulü, yerini "tanışarak evlenmeye" bırakmaktadır. Tanışarak evlenme, görücü usulünün birçok sakıncasını giderse de, yeni başka sakıncaları beraberinde getirmiştir. Aslında, eş seçme problemi evrensel bir sorun olup, her toplumda söz konusudur. Karşıt cinsten farklı, hayal ve beklentiler içinde olan iki kişinin evlilik öncesinde tanışıp birbirlerini yeterince tanımaları kolay olmamaktadır. Diğer bir husus, çiftlerin ilişkileri ve seçim sürecinde romantik çekicilik faktörün eğir basması olasılığıdır. Taraflar birbirlerini akıl ve mantık ölü-çeleriyle değil, daha ziyade duygusal tutumlar altında incelemekte, kafalarının gerisindeki evlenme isteği birbirlerine ancak en iyi taraflarım göstermeye, karşı tarafın hoşuna gitmeyeceği sanılan zaaf ve eksikliklerini gizlemeye gayret etmektedirler.

Böyle bir seçimde, evlilikten sonra arkadaşlık döneminin romantik duyguları yatışıp da birbirlerini akıllarının gözleriyle görmeye ve özentisiz, oldukları gibi gözükmeye başladıkları zaman, anlaşmazlıkların da ortaya çıkma olasılığı artmaktadır. Gerçekleşmesi güç hayaller evliliğin doğal olması gereken gerçek ve gerekleri karşısında eşlerin hayalleri karar, kararmakta bekleyişleri gerçekleşmemiş, mutsuz insanlara dönüşmekte, anlaşmazlıklar, birbirlerini tenkit, suçu diğerinin üstüne yükleme girişimleri başlamaktadır. Tanışıp anlaşarak eş seçme ve evlenme durumda olan çiftler, birbirlerini görmeli, konuşmalı, tavır ve konuşmalardan birbirleri hakkında fikir edinmeli akılcı ve gerçekçi bir tutum izleyerek kararlarını vermelidirler.
Yazan
Bu makaleden alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir:
"Eş Seçme Kuramları" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Psk.Dnş.Duygu AYHAN'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Psk.Dnş.Duygu AYHAN'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
     3 Beğeni    
Facebook'ta paylaş Twitter'da paylaş Linkin'de paylaş Pinterest'de paylaş Epostayla Paylaş
Yazan Uzman
Duygu AYHAN Fotoğraf
Uzm.Psk.Dnş.Duygu AYHAN
Konya
Uzman Psikolojik Danışman
TavsiyeEdiyorum.com Üyesi4 kez tavsiye edildiİş Adresi Kayıtlı
Makale Kütüphanemizden
İlgili Makaleler Uzm.Psk.Dnş.Duygu AYHAN'ın Makaleleri
► Çocuklarda Yemek Seçme Psk.Seda BOYACIOĞLU
► Eş Seçme Sürecini Etkileyen Etmenler Psk.Dnş.Duygu AYHAN
► Mutluluk Kuramları Psk.İ.Nil BİREYŞOĞLU ÖZEN
► Kişilik Kuramları Psk.Hakan TOKGÖZ
► Zeka Kuramları Psk.Dnş.Tuncay GÜLEN
► Psikolojik Danışma Kuramları ÇOK OKUNUYOR Adalet SEVİM
► Bilişsel Öğrenme Kuramları Psk.Dilan Hilal ALTÜRK
► Benlik Saygısı Kuramları Psk.İ.Nil BİREYŞOĞLU ÖZEN
TavsiyeEdiyorum.com Bilimsel Makaleler Kütüphanemizdeki 19,962 uzman makalesi arasında 'Eş Seçme Kuramları' başlığıyla benzeşen toplam 12 makaleden bu yazıyla en ilgili görülenleri yukarıda listelenmiştir.
► Cinsel Tabular Aralık 2017
► Eyvah Vajinismusum Ekim 2013
► Evlenme Kararını Önemi Haziran 2008
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.


08:23
Top