Orta Yaş Dönemi ve Menopoz Dönemindeki Kadınlarda 5 Haftalık Egzersiz ve Diyet Programı Sonrasında Vücut Ağırlığı ve Yağ Yüzdesindeki Azalma Oranlarının Karşılaştırılması
Orta Yaş Dönemi ve Menopoz Dönemindeki Kadınlarda 5 Haftalık Egzersiz ve Diyet Programı Sonrasında Vücut Ağırlığı ve Yağ Yüzdesindeki Azalma Oranlarının Karşılaştırılması
Giriş
Menopoz, belli bir yaşam döneminde kadınlarda bir yıldan uzun süren menstrüal kanamanın yokluğu ile tanımlanan tıbbi bir terimdir.Genelde 45-55 yaşları arasında ortaya çıkar, bu dönemin başlangıcının ortalama yaşı 51. 3 tür. Bir kadın için menarştan (adet kanamasının görüldüğü dönem)sonraki en önemli yaşam dönemi olarak kabul edilmektedir. Bu dönemde kadını pekçok yönden etkileyecek hormonal değişimin yanı sıra, doğurganlığın ve gençliğin yitimi de oluşan ruhsal sorunlara neden olabilecek önemli bir kaynaktır (1).
Menopoz döneminde görülen klinik belirtilerin bir çoğu daha çok östrojen azalmasına bağlı olarak ortaya çıkan fizyolojik kökenli yakınmalardan oluşmaktadır. Hormonal dengesizliğe bağlı olarak %85-90 kadında vazomotor instabilitenin yaygın semptomu olan sıcak basması ve gece terlemesi görülür (1). Erken dönemde ateş basması, terleme, çarpıntı, baş ağrısı,uykusuzluk gibi vazomotor semptomlar, kas-kemik ağrıları, depresyon, dikkat kaybı, unutkanlık, libido azalması gibi rahatsızlıklar, vajinal atrofi veürinal problemler. Uzun sürede ise, kilo artışı, osteoporoz, kardiyovasküler hastalıklar ve kanserlerin görülme oranlarında artış görülmektedir (2). Menopoz döneminde uygulanan önemli bir tedavi yöntemi US Besin ve İlaç Yönetimi (USFood and Drug Administration) tarafından bildirilen hormon tedavisidir. Bu tedavi şekli ile vasomotor semptomlar ve vulvar-vajinal atropileri üzerine uygulanan tedavide, kemik erimelerinin önüne geçilebileceği, kardiyovasküler hastalıkların engellenebileceği belirtilmiştir ve tedavi şekli olarak meme ve endometriumu situmule etmeden, direk vasomotor ve vulvar-vajinal atrofileri rahatlatmak hedeflenmiştir. Tedavi şekli olarak da östrojen ve östrojen katkılı progesteron replasman tedavileri önerilmektedir (10).
Menopoz döneminde östrojen düzeyindeki değişme doğrudan doğruya veya dolaylı olarak diğer hormonları ve metabolizmayı etkiler. Değişen metabolizma iştahı arttırmakta, yeme alışkanlığındaki değişimler, yaşlanma ile beraber azalan dinlenme metabolik hızı(DMH) ve azalmış fiziksel aktivite şişmanlığı ortaya çıkarmaktadır. Menopoz döneminde kadınlarda özellikle android tip şişmanlık görülmekte ve menopozda toplam yağ birikimi artmaktadır. Kilodaki değişimler menopozdan ziyade yaşlanmayla daha çok ilişkili olsa da menopoza giren kadınlarda, yaş eşleştirmeli çalışma yapılan kadınlara göre daha yüksek düzeylerde vücut yağı ve daha merkezi bir yağ dağılımı bulunmuştur (2).
Bu dönemde kilo artışının sebeplerinden birisi olarak da fiziksel aktivitedeki azalma olarak gösterilmiştir ve azalan fiziksel aktivite sebebi ile yağsız vücut dokusu(FFM) de azalma, vücut yağında artış gözlenmektedir (4). NHANES III (1988-1994) verilerine bakıldığı zaman dünyada kadınların % 50 sinin aşırı kilolu ve obez olduğu bildirilmektedir ve bu kilo değişimi ile vücut kompozüsyonundaki olumsuz değişimlerin menopozla ilişkili olduğu belirtilmektedir (5). Kadınlarda menopoz dönemi olarak adlandırılan seneler içerisinde kilo artışı olduğu araştırmalarca da desteklenmiştir. Wing, Matthews Kuller, Meilahn ve Plantinga’nın 541menopozlu kadında yaptığı araştırmada; Özellikle menopoza geçiş evresindeki 3yıl süreyle ortalama 2.25 kg kilo artışı ve menopoz sonrası 8 yıl içerisinde ortalama 5.4 kg kilo artışı tespit edilmiştir (4).
Pre-menopoz (menopoz öncesi) dönemden postmenopoz (menopoz sonrası) döneme geçiş ile birlikte kadınlarda birçok metabolik sendrom belirtisinin ortaya çıktığı söylenmektedir. Bu belirtiler;merkezi (karıniçi) yağ miktarının artması, damar içi yağlanma tabakasının artması, Low Density Lipoprotein (LDL)oranının artması, trigliserit seviyelerinde yükselme, Hight Density Lipoprotein(HDL) seviyelerinde düşme ve glikoz ile insülin seviyelerinin artması olarak belirlenmiştir. Bu metabolik sendrom göstergeleri menopozlu kadınlarda direk yumurtlamanın olmayışının bir sonucu olarak da açıklanabilmek de, ya da dolaylı olarak östrojen eksikliği ile beraber artan vücut yağlanması ile de açıklanabilmektedir (3). Bu durumun önemi sebebi ile özellikle menopoz dönemindeki kadınlarda aşırı kilo ve obezitenin önüne geçilebilmesi için iyi bir strateji geliştirilmesi gerektiği vurgulanmaktadır ve bu stratejinin yaşam tarzı değişikliği ile uygulanabileceği açıklanmaktadır. Menopoz sonrası kadınlarda yaşam şekillerinde yapılan iyileştirmeler, kadınların diyet alımlarını kontrol altına almak ve günlük fiziksel aktivitelerini arttırmak, menopoz sonrası kilo artışı ve buna bağlı ortaya çıkabilecek metabolik sendrom göstergelerini ortadan kaldırılabilecektir (5).
Egzersizin özellikle menopoz sonrası dönemdeki kadınlarda yararı çok büyüktür. Fiziksel aktivitenin kroner kalp hastalıklarının gelişimini azaltmadaki potansiyel mekanizması; fonksiyonel iş kapasitesini geliştirmesi, kalp atım sayısı ve kalp basıncını azaltması, vücut ağırlığını azaltması, lipit profillerini iyileştirmesi, fibrinolisisi (pıhtının çözülmesi)arttırması ve stresi azaltmasıdır. Egzersiz yapan kalp hastaları özellikle dekroner arter hastaları hastalıklarının semptomlarını göstermeden normal aktivitelerini sürdürebilirler (7). Türkiyede hormon tedavisi görmeyen menopoz dönemindeki sedanter bayanlarda yapılan bir araştırmada, sekiz haftalık aerobikantreman programının kalbe ilişkin meydana getirdiği değişiklikleri EKG ile belirlemişlerdir ve elde edilen bulgular aerobik nitelikli egzersizin menopoz dönemindeki bayanlarda kalbe ilişkin kayıpları durdurduğu ya da azalttığıtespit edilmiştir (7).
Postmenopozal obezite ve aşırı kilo fazlalığı hipertansiyon,diyabet, kroner arter hastalıkları ve ölüm ile ilişkilendirilmektedir. Ayrıca postmenopozal dönemdeki hormona bağlı kanserler, safrataşı, nefrotit ve osteoartrit de menopozun beklenen sonuçları arasında sayılmaktadır. Menopoz sonrası kilo kaybı ve kilo kontrolü tüm bu kötü sonuçların önüne geçebilmek için önerilmektedir (8).Yapılan bir araştırmada kadınlarda menopoz öncesi 18-30yaşlar arası kilo alımı yada kilo kaybının ve menopoz dönemi kilo alımı ve kilo kaybının meme kanseri riski üzerindeki etkileri araştırılmıştır. Araştırma göstermektedir ki meme kanseri olan kadınların daha çok aşırı kilolu ve obez olduğudur. Araştırma ile 18-30 yaşları arasında kilolarını koruyan yada kilo veren , daha sonra da 30 yaşından menopoz dönemine kadar da kilo vermeye devam eden kadınların meme kanseri risklerinin en düşük olduğu, ve ayrıca 30 yaşından menopoz dönemine kadar kilolarını koruyarak gelen yada kilo veren, ve menopoz döneminden sonrada kilo veren obez kadınların da meme kanseri risklerini düşürdüğü gözlenmiştir. Fakat 30yaşından menopoz dönemine kadar kilo artışı olan ve menopoz sonrası kilo vermeye başlayan kadınlarda diğer gruplara oranla meme kanseri riskindeki düşüş daha az olmakla beraber kanser riskindeki en az düşüş 30 yaşından menopoz evresine kadar ve menopoz sonrası da kilolarını koruyan ve aşırı kilolarından kurtulmayan kadınlarda gözlenmişti. Yani araştırma göstermektedir ki, menopoz evresine kadar verilen fazla kilolar kanser riskini azaltmakla beraber, menopoz döneminde bile kilo kaybı sağlanması risk oranını düşürebilmektedir. Ve dolayısı ile menopoz döneminde aşırı kilolu olunmaması gerektiği vurgulanmaktadır (6).
Yapılan bu çalışmanın amacı, 5 haftalık egzersiz ve diyet programı ile yapılan yaşam şekli değişikliğinin menopoz dönemindeki ve menopoz döneminde olmayan sedanter bayanlarda karşılaştırmalı olarak vücut ağırlığı, vücut yağ ağırlığı ve vücut kas ağırlığındaki değişime etkisini tespit etmek ve menopoz döneminin vücut ağırlığı ile yağ ağırlığındaki azalmaya olan etkisini belirlemektir.
Meteryal - Metod
Araştırmaya Katılan Gruplar ve Bireysel Özellikleri
Menopoz döneminde olan ve olmayan sedanter kadınların, 5 haftalık diyet ve egzersiz programı sonrasında,vücut ağırlığı, BMI, vücut yağ ağırlığı,vücut yağ yüzdesi ve vücut kas ağırlığı değişimleri arasındaki farkı tespit etmek amacıyla yapılan bu araştırma,menopoz döneminde olan 10 bayan ve menopoz döneminde olmayan 10 bayan olmak üzere toplam 20 sağlıklı gönüllü deneklerin katılımı ile gerçekleştirilmiştir. Deneklerden menopoz döneminde olan denekler en az son 1 yıldır ve en fazla son 6 yıldır adet olmamış, menopoz döneminde olmayan denekler ise düzenli adet görmektedirler. Deneklerin sağlık hikayelerini,ilaç kullanımlarını ve günlük fiziksel aktivite düzeylerini öğrenebilmek için anket uygulanmıştır. Denekler düzenli egzersiz yapmayan sedanter bireylerdir. Araştırmaya katılan hiçbir denekte hormon replasman tedavisi uygulanmamakta olup menopoz dönemindeki 10 denek doğal yoldan menopoza girmişlerdir. Deneklerin yaş ortalamaları sırasıyla menopoz dönemi 50.6±2.836 yıl, menopoz döneminde olmayan 36.4 ± 4.671 yıl dır.
Diyet
Deneklere araştırma süresince 1300- 1500 kkal arasında , %55 karbonhidrat, % 18 protein ve % 27 yağ içeren diyet programı hazırlanmış,her denekte ortalama kalori aynı olmak kaydı ile, kişilerin günlük yaşam programlarına uygun diyet programı belirlenmiştir ve 5 hafta süresince diyet kalorisi değiştirilmemiştir.
Fiziksel Aktivite
Deneklerin dinlenme nabızları ölçülmüş ve Karvonen formülüile hedef kalp atım sayıları hesaplanmıştır. Daha önce aktif olmayan sedanter bireyler oldukları için deneklere % 40 lık hedef kalp atım sayıları şiddetinde,5 hafta, haftada 3 gün, 60 dk süreli yürüme egzersizi yaptırılmıştır.
Uygulanan AntremanProgramı
Antropometrik ÖlçümYöntemleri
Deneklerin boyları stadiometre ile, vücut ağırlığı, BMI, vücut yağ kitlesi,vücut yağ yüzdesi, vücut kas kitlesi ise Inbody 230 (mymed medical-Türkiye)biyoimpedans ölçüm yöntemi ile analiz edilmiştir.
İstatistiksel Analiz Yöntemleri
Araştırmayla elde edilen bulguların istatistiksel değerlendirmesi için SPSS 15.00 paket programı kullanılmıştır. Elde edilen bulguların aritmetik ortalamaları (ortalama) ve standart sapmaları (SD) tespit edilmiştir. Bağımsız örneklemimizde gruplar homojen dağılmıştır fakat örneklem büyüklüğü 20 kişi sayısının altında olması sebebi ile analiz yöntemi olarak grupların kendi içinde karşılaştırmalarını yapmak için Wilcoxon İlişkili İki Örneklem Testi ve gruplar arası karşılaştırmayı yapmak için Mann-Whitney UTesti kullanılmıştır.
Bulgular
TABLO 1: Grupların Bireysel Özellikleri
Değişkenler
Yaş (yıl)
Boy (cm)
Bireysel özellikler değerlendirildiği zaman deneklerin homojen dağlım gösterdiği belirlenmektedir. Menopoz grubunda deneklerin minumumyaşı 46 maksimum yaşı ise 57 dir, orta yaş grubunda ise minimum yaş 30 maksimum yaş ise 44 dür. Deneklerin boyları ise menopoz grubunda minimum 153 cm,maksimum 168 cm ve orta yaş grubunda minimum boy uzunluğu 150 cm ve maksimumboy uzunluğu ise 175 cm’dir.
TABLO 2 : Orta Yaş Grubu Antropometrik Özelliklerinin Egzersiz Öncesi ve Sonrası Değişimleri
Ortalama+SD
Vücut Ağırlığı (kg)
BKI (kg/m²)
Yağ Kitlesi (kg)
Yağ Yüzdesi (%)
Kas Kitlesi (kg)
* p<0.05
TABLO 3 : Menopoz Grubu Antropometrik Özelliklerinin Egzersiz Öncesi ve Sonrası Değişimleri
Ortalama+SD
Vücut Ağırlığı (kg)
BKI (kg/m²)
Yağ Kitlesi (kg)
Yağ Yüzdesi (%)
Kas Kitlesi (kg)
* p<0.05
Yapılan çalışmada grupların kendi içinde antropometrikölçümleri değerlendirildiği zaman, vücut ağırlığı, BKI, yağ kitlesi, yağ yüzdesi ve kas kitlesi değerlerindeki değişimler ön- son test sonuçlarına göre karşılaştırma yapıldığı zaman orta yaş grubunda bütün değerlerde anlamlı bir azalma olduğu (p<0,05) görülmektedir. Menopoz grubunda ise yağ yüzdesi dışında bütün değerlerdeki azalma anlamlı bulunmuştur (p< 0.05) fakat yağ yüzdesi azalma gösterdiği halde, bu değişim anlamlı bulunmamıştır.
TABLO 4 : Gruplar Arası Ön Test - Son Test Değerleri Karşılaştırılması
Ortalama ± SD
Vücut Ağırlığı (kg)
-0,945
-1,058
BKI (kg/m²)
-1,286
-1,475
Yağ Kitlesi (kg)
-1,097
-1,059
Yağ Yüzdesi (%)
-0,983
-1,059
Kas Kitlesi (kg)
-0,189
-0,189
* p<0,05
Araştırma sonucunda iki grup verilerindeki değişimler gruplar arası karşılaştırıldığında iki grupta da vücut ağırlığı, BKI, yağ kitlesi, yağ yüzdesi ve kas kitlesi ölçümleri ön test-son test sonuçları genel olarak her değerde azalma gösterse de, gruplar içinde azalmaların farkları gruplar arası karşılaştırıldığında anlamlı bir değişim bulunmamıştır (p<0,05).
Tartışma ve Sonuç
Yapılan çalışmada 5 haftalık aerobik egzersiz sonucunda ,deneklerin bioimpedans yöntemi ile ölçülen antropometrik ölçümlerindeki değişimlerin farkları karşılaştırılarak menopoz döneminin kilo verme ve yağ yakma hızındaki etkileri, yapılan egzersiz programının menopoz dönemi ve menopozda olmayan orta yaş kadınlarda kilo verme sürecindeki etkileri araştırılmıştır. Uygulanan %40 şiddette haftada 3 gün günaşırı, 60 dk süreli egzersiz programı ile, her bireyde anlamlı bir şekilde kilo kaybı, BKI de düşüş ve yağ kitlesinde azalma gözlenmiştir.Orta yaş dönemi kadınlarda yağ yüzdesinde de anlamlı bir azalma gözlenirken menopoz dönemindeki kadınlarda yağ yüzdesindeki değişim anlamlı bulunmamıştır.Bu durum kilo kaybına oranla azalan yağ miktarı yanında kas kitlesinde de azalma olması sebebi ile yağ yüzdesinde düşmenin yeterli görülmemesi ile açıklanabilir. Araştırmanın amacı menopoz döneminde artan yağ kitlesinin zararlarını ve ileriki dönemde (postmenopoz) ortaya çıkacak metabolik sendrom göstergeleri üzerindeki etkilerini vurgulamak ve durumun önemini belirtmektir.Yapılan araştırma ile menopoz döneminde artış gösteren yağ kitlesi ve artan yağ yüzdesi ile beraber BKI değerlerindeki artışın önüne geçmek amaçlanmıştır.
Yapılan bir araştırmada da dual enerji X-ray metodu kullanılarak, premenopozal, perimenopozal ve postmenopozal dönemdeki kadınlarda vücut kompozüsyonlarındaki değişimler belirlenmeye çalışılmıştır. Araştırmaya380 premenopozal, 263 perimenopozal ve 432 postmenopozal dönemdeki kadın katılmıştır. Araştırma sonuçları göstermektedir ki, vücut ağırlığı ve BMI perimenopozal ve post menopozal kadınlarda premenopozal kadınlara göre daha fazladır. Ayrıca perimnopozal ve postmenopozal dönemde vücut yağ oranı daha yüksek olmakla beraber, vücut yağ dağılımı üst gövde ve kollardadır.Postmenopozal dönemdeki kadınlarda bacaklardaki yağ kütlesi, yağsız doku, ve total vücut yağsız doku kütlesi miktarı perimenopozal ve premenopozal dönemdeki kadınlara oranla daha düşüktür. Premenopozal dönemde vücut ağırlığının kişinin yaşı ile bir korelasyonda olduğu gözlenmiştir. Araştırma sonucu olarak menopoz dönemi ve sonrasında vücut ağırlığı, BMI vücut yağ dokusunun arttığı, ve vücut yağ dağılımının ağırlıklı olarak bacak bölgesinde azalarak üst gövde ve kollarda ağırlıklı artış göstermeye başladığı sonucuna varılmıştır (9)
Araştırmada istenilen menopoz döneminde artan vücut ağırlığı (2,4,5) ve artan yağ kitlesinin(2,5) metabolik sendrom göstergeleri ortaya çıkmadan azaltılmasını sağlamaktır.Menopoz dönemindeki kadınların haftada 3 gün uygulanan düşük şiddette aerobikegzersiz programı ve sağlıklı beslenme programı ile 5 haftada ortalama 4,4 kg vücut ağırlığında azalma tespit edilmiştir. Bu azalma yağ kitlesinde ortalama 3kg azalma olarak belirlenmiştir fakat sadece yağ kitlesi değil beraberinde kas kitlesinde ortalama 5.08 kg azalma gözlenmesi istenmeyen bir sonuçtur. Orta yaş grubunda da ortalama 4.5 kg kilo azalması tespit edilmiştir ve bu kilo değişimi ortalama 2,97 kg yağ kitlesindeki azalma ve ortalama 0,97 kg kas kitlesindeki azalma olarak tespit edilmiştir. İki grubun ortalama farkları karşılaştırıldığında, menopoz döneminde yağ kitlesindeki azalmadan çok kaskitlesinde azalma gözlenmiştir ve bu durum yağ yüzdesindeki değişimin anlamlıolmamasına neden olmuştur. Yapılan araştırmalarda da yapılan egzersizin vücut ağırlığını azalttığı belirtilmektedir (5,7) ve yaptığımız araştırma ile de bu durum desteklenmiştir. Fakat yapılan araştırmada uygulanan egzersiz programının farklı yaş grubunda ve özellikle menopoz döneminde olan kadın ve menopoz döneminde olmayan kadınlarda aynı olmasının aynı etkiyi göstermeyeceği,özellikle menopoz dönemindeki kadınlarda östrojen hormonundaki azalma ile birlikte artan yağ kitlesi, artan abdominal yağlanma ve azalan bazal metabolik hız (2,5) sebebi ile egzersiz programının süresinin, sıklığının ve şiddetinin farklı olması gerektiği ve özellikle menopoz dönemindeki kadınlarda kuvvet egzersizlerini de aerobik programa eklenmesi gerektiği önerilebilir ve bu sayede kas kitlesi korunabilir. Menopoz dönemindeki kadınlarda kas kitlesinin azalmasını önlemek için bir öneri de diyetlerindeki protein oranının %18üzerinde verilebileceğidir fakat menopoz döneminde kan yağları seviyelerinin artması ve kroner arter hastalıkları görülme riskinin artması (2,5,6) sebebi ile de diyetlerindeki protein kaynaklarını arttırmamak gerektiği önerilebilir.
Dünyada yapılan çoğu çalışma da, premenopoz ve postmenopoz dönemlerindeki kilo alımı ve kilo kaybı ve menopoza bağlı ortaya çıkan metobolik sendrom göstergelerindeki değişimleri tespit edebilmek üzerine yapılmıştır. Yapılan birçok çalışmada değişik analiz yöntemleri kullanılmıştır.Yapılan bir çalışmada, 72 kadın ile çalışılmıştır. Kadınlardan 22 si premenopoz döneminde, ortalama yaşları 43.7 ±6.4 olup ortalama BMI 31.0±2.4 kg/m²olup, 50 kadın ise postmenopozal dönemdedir ve yaş ortalamaları 58.2 ± 5.1 ve ortalama BMI 32.9 ± 3.7 kg/m² dir. Araştırmada deneklerin vücut kompozüsyonu ölçümlerinde Bod Pod kullanılmıştır ve sonuçlardan BMI, yağ kitlesi, yağsız vücut kitlesi, bel çevresi karşılaştırılmış, diğer karşılaştırma verileri olarak da, kan basınçları, trigliserid, glikoz, leptinve kortisol seviyelerine bakılmıştır. Deneklere 6 hafta boyunca yağı azaltılmış diyet ve egzersiz programı önerilmiştir. Çalışma sonucunda her iki grup anlamlı şekilde ve eşit miktarlarda ortalama-6.7 ± 4.4 kg ağırlık kaybı gözlenirken, beklenenin tersine, bu kilo kaybı postmenopozal dönemdeki kadınlarda ya kütlesinden azalma olarak ( -5.3 ± 5.1kg) , premenopozal kadınlarda ise %21 yağsız vücut dokusundan azalma olarak belirlenmiştir. Ayrıca kan basıncı, trigliserid, HDL- kolestrol,ve glikoz değerlerinde iyileşme sadece postmenopozal dönemdeki kadınlarda gözlemlenirken,total kolestrol ve LDL kolestrol değerleri her iki grupta da iyileşme göstermiştir. Araştırma göstermektedir kipost menopoz dönemi kadınlarda kilo kaybı metabolik sendrom prevelansını düşürmektedir (5).
Bod Pod ile ölçüm yapılarak değerlendirilen araştırma sonuçlarına bakıldığında, bioimpedans yöntemi ile antropometrik analiz aldığımız araştırmanın sonuçları karşılaştırıldığı zaman, vücut kompozüsyonundaki azalma her iki ölçüm yönteminde de test edilirken Bod Pod ile yapılan çalışmada bizim elde ettiğimiz bioimpedans sonucuna oranla ters bir tespit yapılmıştır. Bizim verilerimize bakıldığında deneklerimizde menopoz dönemi kas kitlesindeki azalma yağ kitlesindeki azalmadan daha fazlayken BopPod sonuçlarında tam tersi yani yağ kitlesindeki azalmanın fazla olması olarak tespit edilmiştir. Bu iki farklı araştırma sonucundaki tezatlık vücut kompozüsyonu ölçüm yöntemlerinin de farklılıklarını ortaya koyabilmekte, aynı yöntem kullanılarak yapılan araştırmaların kendi içinde karşılaştırılması gerektiği önerilmektedir.
Sonuç olarak araştırmada iki grubun ön test-son test sonuçlarında vücut kompozüsyonları karşılaştırıldığında vücut ağırlığındaki azalma ve yağ kitlesindeki azalmanın olmasıyla her iki grupta da beklenen gözlenmiştir. Fakat araştırmada azalan östrojen hormonu seviyesi nedeni ile metabolik hızdaki yavaşlamadan ve yağlanmaya meğilden (2,5) dolayı menopoz döneminde yağ kitlesindeki azalmanın, orta yaş gruba göre daha az olacağı beklenirken her iki grupta da ortalama değerlerin hemen hemen aynı olduğundan iki grup arasındaki değişim farkı anlamlı bulunmamıştır (TABLO 4 ). Fakat istenmeyen bir sonuç olarak menopoz döneminde kas kitlesindeki azalmanın da yüksek miktarda olduğu tespit edilmiştir ve bu sonuçlar üzerinde ölçüm yöntemindeki hata payının,uygulanan diyet şeklinin etkisinin, uygulanan egzersiz programının etkisinin olabileceği sonucuna varılmaktadır.
KAYNAKLAR
1. EvliceY., Tamam L., Karataş G. Menopoz ve Tedavi Sürecinde Ortaya Çıkan RuhsalSorunlar. Anadolu Psikiyatrı Dergisi 2002; 3: 108-112
2. GörgelE., Çakıroğlu F. Menopoz Döneminde Kadın, Ankara, 2007: 3-10
3. CarrM. The Emergence of the Metabolic Syndrome with Menopouse,The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism,2003,88 (6): 2404-2411
4. Simkin-Silverman L., Wing R., Miriam B., KullerL. Lifeestyle Intervention Can Prevent Gain Durring Menopouse: Results From a5- year Randomized Clinical Trial, The Society of Behavioral Medicine,2003, 26(3): 212-220
5. DeibertP., König D., Vitolins M., Landmann U., Frey I., Zahradnik H., Berg A. Effectof a Loss ıntervation on Anthropometric Measures and Metabolic Risk Factors inPre-versuz Postmenoposual Women, Nutrition Journal 2007, 6:31
6. HarvieM., Howell A., Viarkant R. Association of Gain and Loss of Weight Befora and After Menaopause with Risk of Postmenopausal BreastCancer in the lowa Women’s Health study, American Association for Cancerresearch,2005
7. KaracanS., Günay M., Aerobik antrean Programının Menopoz dönemindeki KadınlarınKardiyovasküler risk Faktörlerine Etkisi, G.Ü. Gazi ÜniversitesşEğitimFakültesi Dergisi, cilt 23, sayı 3 (2003) 257-273
8. DubnovG., BzezinskiA.,Berry E. Weight Control and the Manegement of obesity afterMenopause: role of Psysical Activity. Maturitas.The European menopause Journal,volume 44, ıssue 2, 25 Feb.2003, 89-101
9. GambaccianiM., Ciaponi M., appagli B., Benussi C. Climateric Modifications in body Weightand Fat Tissue Distrubition, SpecialIssue of Climacteric 1999, vol 2, no 1, 37-44
10. LevineJP. Treating Menopausal Symptoms With a Tissue- Selective EstrogenComplex, Gender Medicine,volume 8, Issue2, April 2011, 57-68
Giriş
Menopoz, belli bir yaşam döneminde kadınlarda bir yıldan uzun süren menstrüal kanamanın yokluğu ile tanımlanan tıbbi bir terimdir.Genelde 45-55 yaşları arasında ortaya çıkar, bu dönemin başlangıcının ortalama yaşı 51. 3 tür. Bir kadın için menarştan (adet kanamasının görüldüğü dönem)sonraki en önemli yaşam dönemi olarak kabul edilmektedir. Bu dönemde kadını pekçok yönden etkileyecek hormonal değişimin yanı sıra, doğurganlığın ve gençliğin yitimi de oluşan ruhsal sorunlara neden olabilecek önemli bir kaynaktır (1).
Menopoz döneminde görülen klinik belirtilerin bir çoğu daha çok östrojen azalmasına bağlı olarak ortaya çıkan fizyolojik kökenli yakınmalardan oluşmaktadır. Hormonal dengesizliğe bağlı olarak %85-90 kadında vazomotor instabilitenin yaygın semptomu olan sıcak basması ve gece terlemesi görülür (1). Erken dönemde ateş basması, terleme, çarpıntı, baş ağrısı,uykusuzluk gibi vazomotor semptomlar, kas-kemik ağrıları, depresyon, dikkat kaybı, unutkanlık, libido azalması gibi rahatsızlıklar, vajinal atrofi veürinal problemler. Uzun sürede ise, kilo artışı, osteoporoz, kardiyovasküler hastalıklar ve kanserlerin görülme oranlarında artış görülmektedir (2). Menopoz döneminde uygulanan önemli bir tedavi yöntemi US Besin ve İlaç Yönetimi (USFood and Drug Administration) tarafından bildirilen hormon tedavisidir. Bu tedavi şekli ile vasomotor semptomlar ve vulvar-vajinal atropileri üzerine uygulanan tedavide, kemik erimelerinin önüne geçilebileceği, kardiyovasküler hastalıkların engellenebileceği belirtilmiştir ve tedavi şekli olarak meme ve endometriumu situmule etmeden, direk vasomotor ve vulvar-vajinal atrofileri rahatlatmak hedeflenmiştir. Tedavi şekli olarak da östrojen ve östrojen katkılı progesteron replasman tedavileri önerilmektedir (10).
Menopoz döneminde östrojen düzeyindeki değişme doğrudan doğruya veya dolaylı olarak diğer hormonları ve metabolizmayı etkiler. Değişen metabolizma iştahı arttırmakta, yeme alışkanlığındaki değişimler, yaşlanma ile beraber azalan dinlenme metabolik hızı(DMH) ve azalmış fiziksel aktivite şişmanlığı ortaya çıkarmaktadır. Menopoz döneminde kadınlarda özellikle android tip şişmanlık görülmekte ve menopozda toplam yağ birikimi artmaktadır. Kilodaki değişimler menopozdan ziyade yaşlanmayla daha çok ilişkili olsa da menopoza giren kadınlarda, yaş eşleştirmeli çalışma yapılan kadınlara göre daha yüksek düzeylerde vücut yağı ve daha merkezi bir yağ dağılımı bulunmuştur (2).
Bu dönemde kilo artışının sebeplerinden birisi olarak da fiziksel aktivitedeki azalma olarak gösterilmiştir ve azalan fiziksel aktivite sebebi ile yağsız vücut dokusu(FFM) de azalma, vücut yağında artış gözlenmektedir (4). NHANES III (1988-1994) verilerine bakıldığı zaman dünyada kadınların % 50 sinin aşırı kilolu ve obez olduğu bildirilmektedir ve bu kilo değişimi ile vücut kompozüsyonundaki olumsuz değişimlerin menopozla ilişkili olduğu belirtilmektedir (5). Kadınlarda menopoz dönemi olarak adlandırılan seneler içerisinde kilo artışı olduğu araştırmalarca da desteklenmiştir. Wing, Matthews Kuller, Meilahn ve Plantinga’nın 541menopozlu kadında yaptığı araştırmada; Özellikle menopoza geçiş evresindeki 3yıl süreyle ortalama 2.25 kg kilo artışı ve menopoz sonrası 8 yıl içerisinde ortalama 5.4 kg kilo artışı tespit edilmiştir (4).
Pre-menopoz (menopoz öncesi) dönemden postmenopoz (menopoz sonrası) döneme geçiş ile birlikte kadınlarda birçok metabolik sendrom belirtisinin ortaya çıktığı söylenmektedir. Bu belirtiler;merkezi (karıniçi) yağ miktarının artması, damar içi yağlanma tabakasının artması, Low Density Lipoprotein (LDL)oranının artması, trigliserit seviyelerinde yükselme, Hight Density Lipoprotein(HDL) seviyelerinde düşme ve glikoz ile insülin seviyelerinin artması olarak belirlenmiştir. Bu metabolik sendrom göstergeleri menopozlu kadınlarda direk yumurtlamanın olmayışının bir sonucu olarak da açıklanabilmek de, ya da dolaylı olarak östrojen eksikliği ile beraber artan vücut yağlanması ile de açıklanabilmektedir (3). Bu durumun önemi sebebi ile özellikle menopoz dönemindeki kadınlarda aşırı kilo ve obezitenin önüne geçilebilmesi için iyi bir strateji geliştirilmesi gerektiği vurgulanmaktadır ve bu stratejinin yaşam tarzı değişikliği ile uygulanabileceği açıklanmaktadır. Menopoz sonrası kadınlarda yaşam şekillerinde yapılan iyileştirmeler, kadınların diyet alımlarını kontrol altına almak ve günlük fiziksel aktivitelerini arttırmak, menopoz sonrası kilo artışı ve buna bağlı ortaya çıkabilecek metabolik sendrom göstergelerini ortadan kaldırılabilecektir (5).
Egzersizin özellikle menopoz sonrası dönemdeki kadınlarda yararı çok büyüktür. Fiziksel aktivitenin kroner kalp hastalıklarının gelişimini azaltmadaki potansiyel mekanizması; fonksiyonel iş kapasitesini geliştirmesi, kalp atım sayısı ve kalp basıncını azaltması, vücut ağırlığını azaltması, lipit profillerini iyileştirmesi, fibrinolisisi (pıhtının çözülmesi)arttırması ve stresi azaltmasıdır. Egzersiz yapan kalp hastaları özellikle dekroner arter hastaları hastalıklarının semptomlarını göstermeden normal aktivitelerini sürdürebilirler (7). Türkiyede hormon tedavisi görmeyen menopoz dönemindeki sedanter bayanlarda yapılan bir araştırmada, sekiz haftalık aerobikantreman programının kalbe ilişkin meydana getirdiği değişiklikleri EKG ile belirlemişlerdir ve elde edilen bulgular aerobik nitelikli egzersizin menopoz dönemindeki bayanlarda kalbe ilişkin kayıpları durdurduğu ya da azalttığıtespit edilmiştir (7).
Postmenopozal obezite ve aşırı kilo fazlalığı hipertansiyon,diyabet, kroner arter hastalıkları ve ölüm ile ilişkilendirilmektedir. Ayrıca postmenopozal dönemdeki hormona bağlı kanserler, safrataşı, nefrotit ve osteoartrit de menopozun beklenen sonuçları arasında sayılmaktadır. Menopoz sonrası kilo kaybı ve kilo kontrolü tüm bu kötü sonuçların önüne geçebilmek için önerilmektedir (8).Yapılan bir araştırmada kadınlarda menopoz öncesi 18-30yaşlar arası kilo alımı yada kilo kaybının ve menopoz dönemi kilo alımı ve kilo kaybının meme kanseri riski üzerindeki etkileri araştırılmıştır. Araştırma göstermektedir ki meme kanseri olan kadınların daha çok aşırı kilolu ve obez olduğudur. Araştırma ile 18-30 yaşları arasında kilolarını koruyan yada kilo veren , daha sonra da 30 yaşından menopoz dönemine kadar da kilo vermeye devam eden kadınların meme kanseri risklerinin en düşük olduğu, ve ayrıca 30 yaşından menopoz dönemine kadar kilolarını koruyarak gelen yada kilo veren, ve menopoz döneminden sonrada kilo veren obez kadınların da meme kanseri risklerini düşürdüğü gözlenmiştir. Fakat 30yaşından menopoz dönemine kadar kilo artışı olan ve menopoz sonrası kilo vermeye başlayan kadınlarda diğer gruplara oranla meme kanseri riskindeki düşüş daha az olmakla beraber kanser riskindeki en az düşüş 30 yaşından menopoz evresine kadar ve menopoz sonrası da kilolarını koruyan ve aşırı kilolarından kurtulmayan kadınlarda gözlenmişti. Yani araştırma göstermektedir ki, menopoz evresine kadar verilen fazla kilolar kanser riskini azaltmakla beraber, menopoz döneminde bile kilo kaybı sağlanması risk oranını düşürebilmektedir. Ve dolayısı ile menopoz döneminde aşırı kilolu olunmaması gerektiği vurgulanmaktadır (6).
Yapılan bu çalışmanın amacı, 5 haftalık egzersiz ve diyet programı ile yapılan yaşam şekli değişikliğinin menopoz dönemindeki ve menopoz döneminde olmayan sedanter bayanlarda karşılaştırmalı olarak vücut ağırlığı, vücut yağ ağırlığı ve vücut kas ağırlığındaki değişime etkisini tespit etmek ve menopoz döneminin vücut ağırlığı ile yağ ağırlığındaki azalmaya olan etkisini belirlemektir.
Meteryal - Metod
Araştırmaya Katılan Gruplar ve Bireysel Özellikleri
Menopoz döneminde olan ve olmayan sedanter kadınların, 5 haftalık diyet ve egzersiz programı sonrasında,vücut ağırlığı, BMI, vücut yağ ağırlığı,vücut yağ yüzdesi ve vücut kas ağırlığı değişimleri arasındaki farkı tespit etmek amacıyla yapılan bu araştırma,menopoz döneminde olan 10 bayan ve menopoz döneminde olmayan 10 bayan olmak üzere toplam 20 sağlıklı gönüllü deneklerin katılımı ile gerçekleştirilmiştir. Deneklerden menopoz döneminde olan denekler en az son 1 yıldır ve en fazla son 6 yıldır adet olmamış, menopoz döneminde olmayan denekler ise düzenli adet görmektedirler. Deneklerin sağlık hikayelerini,ilaç kullanımlarını ve günlük fiziksel aktivite düzeylerini öğrenebilmek için anket uygulanmıştır. Denekler düzenli egzersiz yapmayan sedanter bireylerdir. Araştırmaya katılan hiçbir denekte hormon replasman tedavisi uygulanmamakta olup menopoz dönemindeki 10 denek doğal yoldan menopoza girmişlerdir. Deneklerin yaş ortalamaları sırasıyla menopoz dönemi 50.6±2.836 yıl, menopoz döneminde olmayan 36.4 ± 4.671 yıl dır.
Diyet
Deneklere araştırma süresince 1300- 1500 kkal arasında , %55 karbonhidrat, % 18 protein ve % 27 yağ içeren diyet programı hazırlanmış,her denekte ortalama kalori aynı olmak kaydı ile, kişilerin günlük yaşam programlarına uygun diyet programı belirlenmiştir ve 5 hafta süresince diyet kalorisi değiştirilmemiştir.
Fiziksel Aktivite
Deneklerin dinlenme nabızları ölçülmüş ve Karvonen formülüile hedef kalp atım sayıları hesaplanmıştır. Daha önce aktif olmayan sedanter bireyler oldukları için deneklere % 40 lık hedef kalp atım sayıları şiddetinde,5 hafta, haftada 3 gün, 60 dk süreli yürüme egzersizi yaptırılmıştır.
Uygulanan AntremanProgramı
Değişkenler
1.hafta
2.hafta
3. hafta
4. hafta
5. hafta
Antreman Süresi
60
60 dk
60 dk
60 dk
60 dk
Antreman Şiddeti
%40
%40
%40
%40
%40
Antreman Sıklığı
3 gün/hft
3 gün/hft
3 gün/hft
3 gün/hft
3 gün/hft
Antropometrik ÖlçümYöntemleri
Deneklerin boyları stadiometre ile, vücut ağırlığı, BMI, vücut yağ kitlesi,vücut yağ yüzdesi, vücut kas kitlesi ise Inbody 230 (mymed medical-Türkiye)biyoimpedans ölçüm yöntemi ile analiz edilmiştir.
İstatistiksel Analiz Yöntemleri
Araştırmayla elde edilen bulguların istatistiksel değerlendirmesi için SPSS 15.00 paket programı kullanılmıştır. Elde edilen bulguların aritmetik ortalamaları (ortalama) ve standart sapmaları (SD) tespit edilmiştir. Bağımsız örneklemimizde gruplar homojen dağılmıştır fakat örneklem büyüklüğü 20 kişi sayısının altında olması sebebi ile analiz yöntemi olarak grupların kendi içinde karşılaştırmalarını yapmak için Wilcoxon İlişkili İki Örneklem Testi ve gruplar arası karşılaştırmayı yapmak için Mann-Whitney UTesti kullanılmıştır.
Bulgular
TABLO 1: Grupların Bireysel Özellikleri
Orta Yaş (n=10)
Menopoz (n=10)
Değişkenler
Ortalama+SD
Ortalama+SD
Yaş (yıl)
36.4 ± 4.67
50.6 ± 2.83
Boy (cm)
162.3 ± 6.73
161 ± 4.94
Bireysel özellikler değerlendirildiği zaman deneklerin homojen dağlım gösterdiği belirlenmektedir. Menopoz grubunda deneklerin minumumyaşı 46 maksimum yaşı ise 57 dir, orta yaş grubunda ise minimum yaş 30 maksimum yaş ise 44 dür. Deneklerin boyları ise menopoz grubunda minimum 153 cm,maksimum 168 cm ve orta yaş grubunda minimum boy uzunluğu 150 cm ve maksimumboy uzunluğu ise 175 cm’dir.
TABLO 2 : Orta Yaş Grubu Antropometrik Özelliklerinin Egzersiz Öncesi ve Sonrası Değişimleri
Yürüyüş Programı Öncesi
Yürüyüş Programı Sonrası
Ortalama + SD
Z
Vücut Ağırlığı (kg)
77.2 ± 11.32
72.64 ± 9.99
-2,803*
BKI (kg/m²)
29.23 ± 2.91
27.49 ± 2.48
-2,807*
Yağ Kitlesi (kg)
30.69 ± 6.5
27.72 ± 5.43
-2,805*
Yağ Yüzdesi (%)
39.49 ± 3.68
37.95 ± 3.46
-2,244*
Kas Kitlesi (kg)
25.57 ± 3.5
24.6 ± 3.29
-2,807*
* p<0.05
TABLO 3 : Menopoz Grubu Antropometrik Özelliklerinin Egzersiz Öncesi ve Sonrası Değişimleri
Yürüyüş Programı Öncesi
Yürüyüş Programı Sonrası
Ortalama + SD
Z
Vücut Ağırlığı (kg)
82.3 ± 9.97
77.9 ± 9.66
-2,805*
BKI (kg/m²)
31.5 ±4.51
29.83 ± 4.2
-2,809*
Yağ Kitlesi (kg)
33.8 ± 6.02
30.8 ± 5.86
-2,703*
Yağ Yüzdesi (%)
40.87 ± 3.68
39.33 ± 3.63
-1,682
Kas Kitlesi (kg)
29.98 ± 1.61
24.9 ± 1.54
-2,805*
* p<0.05
Yapılan çalışmada grupların kendi içinde antropometrikölçümleri değerlendirildiği zaman, vücut ağırlığı, BKI, yağ kitlesi, yağ yüzdesi ve kas kitlesi değerlerindeki değişimler ön- son test sonuçlarına göre karşılaştırma yapıldığı zaman orta yaş grubunda bütün değerlerde anlamlı bir azalma olduğu (p<0,05) görülmektedir. Menopoz grubunda ise yağ yüzdesi dışında bütün değerlerdeki azalma anlamlı bulunmuştur (p< 0.05) fakat yağ yüzdesi azalma gösterdiği halde, bu değişim anlamlı bulunmamıştır.
TABLO 4 : Gruplar Arası Ön Test - Son Test Değerleri Karşılaştırılması
Yürüyüş Programı Öncesi
Yürüyüş Programı Sonrası
Ortalama ± SD
Ortalama ± SD
Orta Yaş
Menopoz
Z
Orta Yaş
Menopoz
Z
77.2 ± 11.32
82.3 ± 9.97
72.64 ± 9.99
77.9 ± 9.66
BKI (kg/m²)
29.23 ± 2.91
31.5 ±4.51
27.49 ± 2.48
29.83 ± 4.2
Yağ Kitlesi (kg)
30.69 ± 6.5
33.8 ± 6.02
27.72 ± 5.43
30.8 ± 5.86
Yağ Yüzdesi (%)
39.49 ± 3.68
40.87 ± 3.68
37.95 ± 3.46
39.33 ± 3.63
Kas Kitlesi (kg)
25.57 ± 3.5
29.98 ± 1.61
24.6 ± 3.29
24.9 ± 1.54
* p<0,05
Araştırma sonucunda iki grup verilerindeki değişimler gruplar arası karşılaştırıldığında iki grupta da vücut ağırlığı, BKI, yağ kitlesi, yağ yüzdesi ve kas kitlesi ölçümleri ön test-son test sonuçları genel olarak her değerde azalma gösterse de, gruplar içinde azalmaların farkları gruplar arası karşılaştırıldığında anlamlı bir değişim bulunmamıştır (p<0,05).
Tartışma ve Sonuç
Yapılan çalışmada 5 haftalık aerobik egzersiz sonucunda ,deneklerin bioimpedans yöntemi ile ölçülen antropometrik ölçümlerindeki değişimlerin farkları karşılaştırılarak menopoz döneminin kilo verme ve yağ yakma hızındaki etkileri, yapılan egzersiz programının menopoz dönemi ve menopozda olmayan orta yaş kadınlarda kilo verme sürecindeki etkileri araştırılmıştır. Uygulanan %40 şiddette haftada 3 gün günaşırı, 60 dk süreli egzersiz programı ile, her bireyde anlamlı bir şekilde kilo kaybı, BKI de düşüş ve yağ kitlesinde azalma gözlenmiştir.Orta yaş dönemi kadınlarda yağ yüzdesinde de anlamlı bir azalma gözlenirken menopoz dönemindeki kadınlarda yağ yüzdesindeki değişim anlamlı bulunmamıştır.Bu durum kilo kaybına oranla azalan yağ miktarı yanında kas kitlesinde de azalma olması sebebi ile yağ yüzdesinde düşmenin yeterli görülmemesi ile açıklanabilir. Araştırmanın amacı menopoz döneminde artan yağ kitlesinin zararlarını ve ileriki dönemde (postmenopoz) ortaya çıkacak metabolik sendrom göstergeleri üzerindeki etkilerini vurgulamak ve durumun önemini belirtmektir.Yapılan araştırma ile menopoz döneminde artış gösteren yağ kitlesi ve artan yağ yüzdesi ile beraber BKI değerlerindeki artışın önüne geçmek amaçlanmıştır.
Yapılan bir araştırmada da dual enerji X-ray metodu kullanılarak, premenopozal, perimenopozal ve postmenopozal dönemdeki kadınlarda vücut kompozüsyonlarındaki değişimler belirlenmeye çalışılmıştır. Araştırmaya380 premenopozal, 263 perimenopozal ve 432 postmenopozal dönemdeki kadın katılmıştır. Araştırma sonuçları göstermektedir ki, vücut ağırlığı ve BMI perimenopozal ve post menopozal kadınlarda premenopozal kadınlara göre daha fazladır. Ayrıca perimnopozal ve postmenopozal dönemde vücut yağ oranı daha yüksek olmakla beraber, vücut yağ dağılımı üst gövde ve kollardadır.Postmenopozal dönemdeki kadınlarda bacaklardaki yağ kütlesi, yağsız doku, ve total vücut yağsız doku kütlesi miktarı perimenopozal ve premenopozal dönemdeki kadınlara oranla daha düşüktür. Premenopozal dönemde vücut ağırlığının kişinin yaşı ile bir korelasyonda olduğu gözlenmiştir. Araştırma sonucu olarak menopoz dönemi ve sonrasında vücut ağırlığı, BMI vücut yağ dokusunun arttığı, ve vücut yağ dağılımının ağırlıklı olarak bacak bölgesinde azalarak üst gövde ve kollarda ağırlıklı artış göstermeye başladığı sonucuna varılmıştır (9)
Araştırmada istenilen menopoz döneminde artan vücut ağırlığı (2,4,5) ve artan yağ kitlesinin(2,5) metabolik sendrom göstergeleri ortaya çıkmadan azaltılmasını sağlamaktır.Menopoz dönemindeki kadınların haftada 3 gün uygulanan düşük şiddette aerobikegzersiz programı ve sağlıklı beslenme programı ile 5 haftada ortalama 4,4 kg vücut ağırlığında azalma tespit edilmiştir. Bu azalma yağ kitlesinde ortalama 3kg azalma olarak belirlenmiştir fakat sadece yağ kitlesi değil beraberinde kas kitlesinde ortalama 5.08 kg azalma gözlenmesi istenmeyen bir sonuçtur. Orta yaş grubunda da ortalama 4.5 kg kilo azalması tespit edilmiştir ve bu kilo değişimi ortalama 2,97 kg yağ kitlesindeki azalma ve ortalama 0,97 kg kas kitlesindeki azalma olarak tespit edilmiştir. İki grubun ortalama farkları karşılaştırıldığında, menopoz döneminde yağ kitlesindeki azalmadan çok kaskitlesinde azalma gözlenmiştir ve bu durum yağ yüzdesindeki değişimin anlamlıolmamasına neden olmuştur. Yapılan araştırmalarda da yapılan egzersizin vücut ağırlığını azalttığı belirtilmektedir (5,7) ve yaptığımız araştırma ile de bu durum desteklenmiştir. Fakat yapılan araştırmada uygulanan egzersiz programının farklı yaş grubunda ve özellikle menopoz döneminde olan kadın ve menopoz döneminde olmayan kadınlarda aynı olmasının aynı etkiyi göstermeyeceği,özellikle menopoz dönemindeki kadınlarda östrojen hormonundaki azalma ile birlikte artan yağ kitlesi, artan abdominal yağlanma ve azalan bazal metabolik hız (2,5) sebebi ile egzersiz programının süresinin, sıklığının ve şiddetinin farklı olması gerektiği ve özellikle menopoz dönemindeki kadınlarda kuvvet egzersizlerini de aerobik programa eklenmesi gerektiği önerilebilir ve bu sayede kas kitlesi korunabilir. Menopoz dönemindeki kadınlarda kas kitlesinin azalmasını önlemek için bir öneri de diyetlerindeki protein oranının %18üzerinde verilebileceğidir fakat menopoz döneminde kan yağları seviyelerinin artması ve kroner arter hastalıkları görülme riskinin artması (2,5,6) sebebi ile de diyetlerindeki protein kaynaklarını arttırmamak gerektiği önerilebilir.
Dünyada yapılan çoğu çalışma da, premenopoz ve postmenopoz dönemlerindeki kilo alımı ve kilo kaybı ve menopoza bağlı ortaya çıkan metobolik sendrom göstergelerindeki değişimleri tespit edebilmek üzerine yapılmıştır. Yapılan birçok çalışmada değişik analiz yöntemleri kullanılmıştır.Yapılan bir çalışmada, 72 kadın ile çalışılmıştır. Kadınlardan 22 si premenopoz döneminde, ortalama yaşları 43.7 ±6.4 olup ortalama BMI 31.0±2.4 kg/m²olup, 50 kadın ise postmenopozal dönemdedir ve yaş ortalamaları 58.2 ± 5.1 ve ortalama BMI 32.9 ± 3.7 kg/m² dir. Araştırmada deneklerin vücut kompozüsyonu ölçümlerinde Bod Pod kullanılmıştır ve sonuçlardan BMI, yağ kitlesi, yağsız vücut kitlesi, bel çevresi karşılaştırılmış, diğer karşılaştırma verileri olarak da, kan basınçları, trigliserid, glikoz, leptinve kortisol seviyelerine bakılmıştır. Deneklere 6 hafta boyunca yağı azaltılmış diyet ve egzersiz programı önerilmiştir. Çalışma sonucunda her iki grup anlamlı şekilde ve eşit miktarlarda ortalama-6.7 ± 4.4 kg ağırlık kaybı gözlenirken, beklenenin tersine, bu kilo kaybı postmenopozal dönemdeki kadınlarda ya kütlesinden azalma olarak ( -5.3 ± 5.1kg) , premenopozal kadınlarda ise %21 yağsız vücut dokusundan azalma olarak belirlenmiştir. Ayrıca kan basıncı, trigliserid, HDL- kolestrol,ve glikoz değerlerinde iyileşme sadece postmenopozal dönemdeki kadınlarda gözlemlenirken,total kolestrol ve LDL kolestrol değerleri her iki grupta da iyileşme göstermiştir. Araştırma göstermektedir kipost menopoz dönemi kadınlarda kilo kaybı metabolik sendrom prevelansını düşürmektedir (5).
Bod Pod ile ölçüm yapılarak değerlendirilen araştırma sonuçlarına bakıldığında, bioimpedans yöntemi ile antropometrik analiz aldığımız araştırmanın sonuçları karşılaştırıldığı zaman, vücut kompozüsyonundaki azalma her iki ölçüm yönteminde de test edilirken Bod Pod ile yapılan çalışmada bizim elde ettiğimiz bioimpedans sonucuna oranla ters bir tespit yapılmıştır. Bizim verilerimize bakıldığında deneklerimizde menopoz dönemi kas kitlesindeki azalma yağ kitlesindeki azalmadan daha fazlayken BopPod sonuçlarında tam tersi yani yağ kitlesindeki azalmanın fazla olması olarak tespit edilmiştir. Bu iki farklı araştırma sonucundaki tezatlık vücut kompozüsyonu ölçüm yöntemlerinin de farklılıklarını ortaya koyabilmekte, aynı yöntem kullanılarak yapılan araştırmaların kendi içinde karşılaştırılması gerektiği önerilmektedir.
Sonuç olarak araştırmada iki grubun ön test-son test sonuçlarında vücut kompozüsyonları karşılaştırıldığında vücut ağırlığındaki azalma ve yağ kitlesindeki azalmanın olmasıyla her iki grupta da beklenen gözlenmiştir. Fakat araştırmada azalan östrojen hormonu seviyesi nedeni ile metabolik hızdaki yavaşlamadan ve yağlanmaya meğilden (2,5) dolayı menopoz döneminde yağ kitlesindeki azalmanın, orta yaş gruba göre daha az olacağı beklenirken her iki grupta da ortalama değerlerin hemen hemen aynı olduğundan iki grup arasındaki değişim farkı anlamlı bulunmamıştır (TABLO 4 ). Fakat istenmeyen bir sonuç olarak menopoz döneminde kas kitlesindeki azalmanın da yüksek miktarda olduğu tespit edilmiştir ve bu sonuçlar üzerinde ölçüm yöntemindeki hata payının,uygulanan diyet şeklinin etkisinin, uygulanan egzersiz programının etkisinin olabileceği sonucuna varılmaktadır.
KAYNAKLAR
1. EvliceY., Tamam L., Karataş G. Menopoz ve Tedavi Sürecinde Ortaya Çıkan RuhsalSorunlar. Anadolu Psikiyatrı Dergisi 2002; 3: 108-112
2. GörgelE., Çakıroğlu F. Menopoz Döneminde Kadın, Ankara, 2007: 3-10
3. CarrM. The Emergence of the Metabolic Syndrome with Menopouse,The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism,2003,88 (6): 2404-2411
4. Simkin-Silverman L., Wing R., Miriam B., KullerL. Lifeestyle Intervention Can Prevent Gain Durring Menopouse: Results From a5- year Randomized Clinical Trial, The Society of Behavioral Medicine,2003, 26(3): 212-220
5. DeibertP., König D., Vitolins M., Landmann U., Frey I., Zahradnik H., Berg A. Effectof a Loss ıntervation on Anthropometric Measures and Metabolic Risk Factors inPre-versuz Postmenoposual Women, Nutrition Journal 2007, 6:31
6. HarvieM., Howell A., Viarkant R. Association of Gain and Loss of Weight Befora and After Menaopause with Risk of Postmenopausal BreastCancer in the lowa Women’s Health study, American Association for Cancerresearch,2005
7. KaracanS., Günay M., Aerobik antrean Programının Menopoz dönemindeki KadınlarınKardiyovasküler risk Faktörlerine Etkisi, G.Ü. Gazi ÜniversitesşEğitimFakültesi Dergisi, cilt 23, sayı 3 (2003) 257-273
8. DubnovG., BzezinskiA.,Berry E. Weight Control and the Manegement of obesity afterMenopause: role of Psysical Activity. Maturitas.The European menopause Journal,volume 44, ıssue 2, 25 Feb.2003, 89-101
9. GambaccianiM., Ciaponi M., appagli B., Benussi C. Climateric Modifications in body Weightand Fat Tissue Distrubition, SpecialIssue of Climacteric 1999, vol 2, no 1, 37-44
10. LevineJP. Treating Menopausal Symptoms With a Tissue- Selective EstrogenComplex, Gender Medicine,volume 8, Issue2, April 2011, 57-68
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Orta Yaş Dönemi ve Menopoz Dönemindeki Kadınlarda 5 Haftalık Egzersiz ve Diyet Programı Sonrasında Vücut Ağırlığı ve Yağ Yüzdesindeki Azalma Oranlarının Karşılaştırılması" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Dyt.Seda KAYA'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Dyt.Seda KAYA'nın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
Beğenin 
Yazan Uzman
|
menopoz, menopozda kilo verme, menopozda yağ yakımı, menopozda egzersiz, menopozda diyet, menopoz dönemi diyet, menopoz dönemi egzersiz
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
