Yaşam Kalitesi
MAKALE #20139 © Yazan Uzm.Psk.Özlem YILMAZ | Yayın Aralık 2018 | 3,215 Okuyucu
YAŞAM KALİTESİ
Yaşam kalitesi hem sosyal bilimlerde hem de tıp alanında sıkça kullanılan bir kavramdır. Sağlık hizmetlerindeki teknolojik yeniliklerle hastalıkların tedavilerinde gelişmelerin görülmesi, ortalama insan ömrünün uzaması ve bunlara bağlı olarak kronik hastalıklarla yaşama süresinin uzaması gibi faktörler tıp dünyasında yaşam kalitesine olan ilgiyi artırmıştır. Hastalara biyolojik olarak tedavi sağlanırken, psikososyal açıdan da destek verilmesi gerekliliği ortaya çıkmıştır.
Alanyazında yaşam kalitesine dair çeşitli tanımlamalar yapılmıştır. Calman’a göre yaşam kalitesi, yalnızca kişisel ifadelerle tanımlanabilir ve güncel yaşam biçimine, geçmiş yaşantılara, geleceğe dair umutlara, hayallere ve amaçlara bağlıdır. Yaşam kalitesi yaşamın tüm yönlerini içermelidir, hastalık ve tedavinin etkilerini göz önünde bulundurarak değerlendirilmelidir. Kişinin umutları güncel deneyimleriyle örtüştüğünde ve karşılandığında iyi düzeyde yaşam kalitesinden söz edilebilir. Benzer şekilde, kişinin umutları güncel deneyimlerinde karşılanmadığında yaşam kalitesinin düştüğü söylenebilir. Yaşam kalitesi yaş, deneyim ve zamanla değişebilir ve çeşitlilik gösterebilir. İyi düzeydeki yaşam kalitesi genellikle tatmin, hoşnutluk, mutluluk, tamamlanma ve baş edebilme becerisi ile ifade edilir.
Dünya Sağlık Örgütü’ne göre ise yaşam kalitesi, ‘kişinin hedefleri, beklentileri, standartları, ilgileri ile bağlantılı olarak, yaşadığı kültür ve değer yargıları bütünü içinde kendi durumunu algılayış şekli’ olarak tanımlanır. Bu tanıma göre yaşam kalitesi, kişinin fiziksel sağlığı, psikolojik durumu, bağımsızlık derecesi, sosyal ilişkileri, kişisel inançları ve çevresinin belirgin özellikleriyle olan ilişkilerini kapsar ve öznel bir değerlendirmeyi içerir.
Sağlıkla ilgili yaşam kalitesi ise genel olarak yaşam kalitesi kavramının içerisinde ele alınabilir. Sağlıkla ilgili yaşam kalitesi, ‘hastalık, yaralanma, tedavi ya da sigorta poliçesi tarafından etkilenmiş olan sakatlık, işlevsel durum, algılama ve sosyal imkanlar tarafından değiştirilmiş yaşam sürecine atfedilen değer’ olarak tanımlanmıştır. Genel olarak yaşam kalitesi kavramı farklı boyutları kapsarken, sağlıkla ilgili yaşam kalitesinin sağlık durumuna bağlı olarak ortaya çıkan durumları ve değişimleri içerdiği söylenebilir.
Yaşam kalitesi ile ilgili yapılan çalışmalar incelendiğinde genellikle çeşitli hastalık tanıları olan bireylerde yaşam kalitesi düzeyleri ve ilişkili faktörlerin değerlendirildiği görülmektedir. Bazı örnekler şu şekildedir:
• Kalp yetmezliği olan hastalarda yüksek kaygı ve yüksek depresyon düzeyi, düşük eğitim seviyesi, hastalığın şiddeti, hastaneye yatış sıklığı ve bir işte çalışmama faktörlerinin düşük yaşam kalitesi ile ilişkili olduğu bulunmuştur.
• Meme kanseri olan kadınlarda depresyon, dış kontrol odağı, belirsizlik ve kaygının yaşam kalitesiyle ters yönde ilişkili olduğu bulunmuştur.
• Ruhsal hastalıkları (duygudurum bozukluğu, kaygı bozukluğu, psikotik bozukluk, alkol kullanım bozukluğu) olan yaşlılarda kaygı ve depresyonun yaşam kalitesinin çeşitli alanlarıyla ilişkili olduğu ve yüksek kaygı ve depresyon düzeylerinin düşük yaşam kalitesi düzeyine yol açabileceği bulunmuştur.
• Diyabet hastalarında kaygı ve depresyon düzeyleri yüksek olanların düşük olanlara kıyasla, kadınların erkeklere kıyasla, hastalık süresi 10 yılın üzerinde olanların daha kısa olanlara kıyasla, hastalığa bağlı komplikasyonu bulunanların bulunmayanlara kıyasla, eşlik eden başka bir kronik hastalığı olanların olmayanlara kıyasla ve psikiyatrik hastalık geçmişi olanların olmayanlara kıyasla yaşam kalitesinin çeşitli alanlarındaki düzeylerinin daha düşük olduğu bulunmuştur.
• Hipertansiyon hastalarında klinikte yatıyor olmak, kadın olmak, başka bir hastalığın daha olması, ilaç yan etkisi yaşamak, 60 yaş üzerinden olmak, beden kitle indeksi 25 ve üstünde olmak, düşük aylık gelire sahip olmak, düşük eğitim seviyesinde olmak ve yalnız yaşamak düşük yaşam kalitesi için risk faktörü olarak bulunmuştur.
• Yaşlılar arasında; kronik hastalığı olan, eğitim seviyesi düşük, depresyon düzeyi ve ağrı şiddeti yüksek olanların yaşam kalitesi düzeyinin daha düşük olduğu görülmüştür.
• 15-49 yaş arası evli kadınlarda; 44 yaş ve altındaki, kendinin ve eşinin eğitim düzeyi yüksek olan, gelir düzeyi yüksek olan, sosyal güvencesi olan, eşinden şiddet görmeyen kadınların yaşam kalitesi düzeylerinin daha yüksek olduğu belirlenmiştir.
Tüm bu sonuçlar değerlendirildiğinde çeşitli sosyodemografik özellikler ile kaygı ve depresyon gibi psikolojik sorunların ve fiziksel hastalıkların düşük yaşam kalitesiyle ilişkili olduğu görülmektedir.
KAYNAKLAR
Aggelopoulou, Z., Fotos, N. V., Chatziefstratiou, A. A., Giakoumidakis, K., Elefsiniotis, I. & Brokalaki, H. (2017). The level of anxiety, depression and quality of life among patients with heart failure in Greece. Applied Nursing Research, 34, 52-56.
Akdeniz, C., Aydemir, Ö., Akdeniz, F., Gülseren, Ş. & Kültür, S. (1999). Sağlık Düzeyi Ölçeği’nin Türkçe’ye uyarlanması ve güvenilirliği. Klinik Psikofarmakoloji Bülteni, 9(2), 104-108.
Akyol, Y., Durmuş, D., Doğan, C., Bek, Y. & Cantürk, F. (2010). Quality of life and level of depressive symptoms in the geriatric population. Turkish Journal of Rheumatology. 25, 165-173.
Altınparmak, S. & Eser, E. (2007). 15-49 yaş grubu evli kadınlarda yaşam kalitesi. Aile ve Toplum, 3(11), 29-33.
Calman, K. C. (1984). Quality of life in cancer patients - an hypothesis. Journal of Medical Ethics, 10, 124-127.
Fitzpatrick, R., Davey, C., Buxton, M. J. & Jones, D. R. (1998). Evaluating patient-based outcome measures for use in clinical trials. Health Technology Assessment, 2(14), 1-86.
Göçgeldi, E., Babayiğit, M. A., Hassoy, H., Açıkel, C. H., Taşçı, İ. & Ceylan, S. (2008). Hipertansiyon tanısı almış hastaların algıladıkları yaşam kalitesi düzeyinin ve etki eden faktörlerin değerlendirilmesi. Gülhane Tıp Dergisi, 50, 172-179.
Gülseren, L., Hekimsoy, Z., Gülseren, Ş., Bodur, Z. & Kültür, S. (2001). Diabetes mellituslu hastalarda depresyon, anksiyete, yaşam kalitesi ve yetiyitimi. Türk Psikiyatri Dergisi, 12(2), 89-98.
Sarma, S. I. & Byrne, G. J. (2014). Relationship between anxiety and quality of life in older mental health patients. Australasian Journal on Ageing, 33(3), 201-204.
Sharif, S. P. (2017). Locus of control, quality of life, anxiety, and depression among Malaysian breast cancer patients: The mediating role of uncertainty. European Journal of Oncology Nursing, 27, 28-35.
Top, M. Ş., Özden, S. Y. & Efe Sevim, M. (2003). Psikiyatride yaşam kalitesi. Düşünen Adam, 16(1), 18-23.
WHOQOL Group (1994). Development of the WHOQOL: Rationale and current status. International Journal of Mental Health, 23(3), 24-56.
Yaşam kalitesi hem sosyal bilimlerde hem de tıp alanında sıkça kullanılan bir kavramdır. Sağlık hizmetlerindeki teknolojik yeniliklerle hastalıkların tedavilerinde gelişmelerin görülmesi, ortalama insan ömrünün uzaması ve bunlara bağlı olarak kronik hastalıklarla yaşama süresinin uzaması gibi faktörler tıp dünyasında yaşam kalitesine olan ilgiyi artırmıştır. Hastalara biyolojik olarak tedavi sağlanırken, psikososyal açıdan da destek verilmesi gerekliliği ortaya çıkmıştır.
Alanyazında yaşam kalitesine dair çeşitli tanımlamalar yapılmıştır. Calman’a göre yaşam kalitesi, yalnızca kişisel ifadelerle tanımlanabilir ve güncel yaşam biçimine, geçmiş yaşantılara, geleceğe dair umutlara, hayallere ve amaçlara bağlıdır. Yaşam kalitesi yaşamın tüm yönlerini içermelidir, hastalık ve tedavinin etkilerini göz önünde bulundurarak değerlendirilmelidir. Kişinin umutları güncel deneyimleriyle örtüştüğünde ve karşılandığında iyi düzeyde yaşam kalitesinden söz edilebilir. Benzer şekilde, kişinin umutları güncel deneyimlerinde karşılanmadığında yaşam kalitesinin düştüğü söylenebilir. Yaşam kalitesi yaş, deneyim ve zamanla değişebilir ve çeşitlilik gösterebilir. İyi düzeydeki yaşam kalitesi genellikle tatmin, hoşnutluk, mutluluk, tamamlanma ve baş edebilme becerisi ile ifade edilir.
Dünya Sağlık Örgütü’ne göre ise yaşam kalitesi, ‘kişinin hedefleri, beklentileri, standartları, ilgileri ile bağlantılı olarak, yaşadığı kültür ve değer yargıları bütünü içinde kendi durumunu algılayış şekli’ olarak tanımlanır. Bu tanıma göre yaşam kalitesi, kişinin fiziksel sağlığı, psikolojik durumu, bağımsızlık derecesi, sosyal ilişkileri, kişisel inançları ve çevresinin belirgin özellikleriyle olan ilişkilerini kapsar ve öznel bir değerlendirmeyi içerir.
Sağlıkla ilgili yaşam kalitesi ise genel olarak yaşam kalitesi kavramının içerisinde ele alınabilir. Sağlıkla ilgili yaşam kalitesi, ‘hastalık, yaralanma, tedavi ya da sigorta poliçesi tarafından etkilenmiş olan sakatlık, işlevsel durum, algılama ve sosyal imkanlar tarafından değiştirilmiş yaşam sürecine atfedilen değer’ olarak tanımlanmıştır. Genel olarak yaşam kalitesi kavramı farklı boyutları kapsarken, sağlıkla ilgili yaşam kalitesinin sağlık durumuna bağlı olarak ortaya çıkan durumları ve değişimleri içerdiği söylenebilir.
Yaşam kalitesi ile ilgili yapılan çalışmalar incelendiğinde genellikle çeşitli hastalık tanıları olan bireylerde yaşam kalitesi düzeyleri ve ilişkili faktörlerin değerlendirildiği görülmektedir. Bazı örnekler şu şekildedir:
• Kalp yetmezliği olan hastalarda yüksek kaygı ve yüksek depresyon düzeyi, düşük eğitim seviyesi, hastalığın şiddeti, hastaneye yatış sıklığı ve bir işte çalışmama faktörlerinin düşük yaşam kalitesi ile ilişkili olduğu bulunmuştur.
• Meme kanseri olan kadınlarda depresyon, dış kontrol odağı, belirsizlik ve kaygının yaşam kalitesiyle ters yönde ilişkili olduğu bulunmuştur.
• Ruhsal hastalıkları (duygudurum bozukluğu, kaygı bozukluğu, psikotik bozukluk, alkol kullanım bozukluğu) olan yaşlılarda kaygı ve depresyonun yaşam kalitesinin çeşitli alanlarıyla ilişkili olduğu ve yüksek kaygı ve depresyon düzeylerinin düşük yaşam kalitesi düzeyine yol açabileceği bulunmuştur.
• Diyabet hastalarında kaygı ve depresyon düzeyleri yüksek olanların düşük olanlara kıyasla, kadınların erkeklere kıyasla, hastalık süresi 10 yılın üzerinde olanların daha kısa olanlara kıyasla, hastalığa bağlı komplikasyonu bulunanların bulunmayanlara kıyasla, eşlik eden başka bir kronik hastalığı olanların olmayanlara kıyasla ve psikiyatrik hastalık geçmişi olanların olmayanlara kıyasla yaşam kalitesinin çeşitli alanlarındaki düzeylerinin daha düşük olduğu bulunmuştur.
• Hipertansiyon hastalarında klinikte yatıyor olmak, kadın olmak, başka bir hastalığın daha olması, ilaç yan etkisi yaşamak, 60 yaş üzerinden olmak, beden kitle indeksi 25 ve üstünde olmak, düşük aylık gelire sahip olmak, düşük eğitim seviyesinde olmak ve yalnız yaşamak düşük yaşam kalitesi için risk faktörü olarak bulunmuştur.
• Yaşlılar arasında; kronik hastalığı olan, eğitim seviyesi düşük, depresyon düzeyi ve ağrı şiddeti yüksek olanların yaşam kalitesi düzeyinin daha düşük olduğu görülmüştür.
• 15-49 yaş arası evli kadınlarda; 44 yaş ve altındaki, kendinin ve eşinin eğitim düzeyi yüksek olan, gelir düzeyi yüksek olan, sosyal güvencesi olan, eşinden şiddet görmeyen kadınların yaşam kalitesi düzeylerinin daha yüksek olduğu belirlenmiştir.
Tüm bu sonuçlar değerlendirildiğinde çeşitli sosyodemografik özellikler ile kaygı ve depresyon gibi psikolojik sorunların ve fiziksel hastalıkların düşük yaşam kalitesiyle ilişkili olduğu görülmektedir.
KAYNAKLAR
Aggelopoulou, Z., Fotos, N. V., Chatziefstratiou, A. A., Giakoumidakis, K., Elefsiniotis, I. & Brokalaki, H. (2017). The level of anxiety, depression and quality of life among patients with heart failure in Greece. Applied Nursing Research, 34, 52-56.
Akdeniz, C., Aydemir, Ö., Akdeniz, F., Gülseren, Ş. & Kültür, S. (1999). Sağlık Düzeyi Ölçeği’nin Türkçe’ye uyarlanması ve güvenilirliği. Klinik Psikofarmakoloji Bülteni, 9(2), 104-108.
Akyol, Y., Durmuş, D., Doğan, C., Bek, Y. & Cantürk, F. (2010). Quality of life and level of depressive symptoms in the geriatric population. Turkish Journal of Rheumatology. 25, 165-173.
Altınparmak, S. & Eser, E. (2007). 15-49 yaş grubu evli kadınlarda yaşam kalitesi. Aile ve Toplum, 3(11), 29-33.
Calman, K. C. (1984). Quality of life in cancer patients - an hypothesis. Journal of Medical Ethics, 10, 124-127.
Fitzpatrick, R., Davey, C., Buxton, M. J. & Jones, D. R. (1998). Evaluating patient-based outcome measures for use in clinical trials. Health Technology Assessment, 2(14), 1-86.
Göçgeldi, E., Babayiğit, M. A., Hassoy, H., Açıkel, C. H., Taşçı, İ. & Ceylan, S. (2008). Hipertansiyon tanısı almış hastaların algıladıkları yaşam kalitesi düzeyinin ve etki eden faktörlerin değerlendirilmesi. Gülhane Tıp Dergisi, 50, 172-179.
Gülseren, L., Hekimsoy, Z., Gülseren, Ş., Bodur, Z. & Kültür, S. (2001). Diabetes mellituslu hastalarda depresyon, anksiyete, yaşam kalitesi ve yetiyitimi. Türk Psikiyatri Dergisi, 12(2), 89-98.
Sarma, S. I. & Byrne, G. J. (2014). Relationship between anxiety and quality of life in older mental health patients. Australasian Journal on Ageing, 33(3), 201-204.
Sharif, S. P. (2017). Locus of control, quality of life, anxiety, and depression among Malaysian breast cancer patients: The mediating role of uncertainty. European Journal of Oncology Nursing, 27, 28-35.
Top, M. Ş., Özden, S. Y. & Efe Sevim, M. (2003). Psikiyatride yaşam kalitesi. Düşünen Adam, 16(1), 18-23.
WHOQOL Group (1994). Development of the WHOQOL: Rationale and current status. International Journal of Mental Health, 23(3), 24-56.
|
Yazan
Uzm.Psk.Özlem YILMAZ
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Yaşam Kalitesi" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Psk.Özlem YILMAZ'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Psk.Özlem YILMAZ'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
Beğenin 
Yazan Uzman
|
| Makale Kütüphanemizden | ||||
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
