2007'den Bugüne 92,260 Tavsiye, 28,210 Uzman ve 19,973 Bilimsel Makale
Site İçi Arama
Yeni Tavsiye Ekleyin!



Davranış Tabloları
MAKALE #4706 © Yazan Psk.Bilge AYGÜN | Yayın Mart 2010 | 19,520 Okuyucu
Bir çok anne-baba; “Yemeklerden önce ellerini yıkarsan seninle gülen yüz çizeceğiz”,
“ödevlerini zamanında bitirdiğinde puan toplayacaksın sonra bu puanlar bir sürprize dönüşecek” diyerek imkansız görünen davranışları çeşitli tablolarla takip ederek kazandırmayı denemiştir.

Motivasyonu arttırmayı hedeflediğinizde kullanabileceğiniz en etkili yöntemlerden biri de davranış takip tablolarıdır. Ancak uygun ve doğru bir şekilde kullanılmadığında çocuğun davranışını değiştirmeye olan katkısı azdır. Bir çok eğitimci ve anne baba davranış takip tablolarını kullanmış, kullanmaya çalışmış ve bu yöntemle ilgili en az bir deneyimi olmuştur. Bir davranış takip tablosunun işe yaramamasının pek çok nedeni olabilir ancak bunun öncesinde davranış takip tablolarını kullanırken nelere dikkat etmek gerektiğine değinmek yerinde olacaktır.
Davranış takip tablolarını hangi durumlarda kullanabilirsiniz?
· Çocuğun davranış değişimine karşı direnci olduğunda
· Çocuğun beklenen değişim için iç motivasyon seviyesi düşükse, yani çocuk değişimi bir ihtiyaç olarak görmediğinde, kendisinden beklenen davranışı önemsemediğinde, gereksiz bulduğunda, davranış takip tabloları kullanılabilir.

Konu ne olursa olsun eğer çocuk olumsuz davranışını değiştirmek istemiyorsa veya yeni bir davranışı kazanmak için direnç gösteriyorsa, yapılması gereken ilk şey anne babanın neden böyle bir beklentide olduklarını çocuklarına açıklamalarıdır. Eğer gerçeklemesi arzu edilen değişim hakkında çocuk bilgilendirilmeden direkt davranış takip uygulamasına geçilirse, gerçek bir değişimin beklenmesi doğru değildir. Açıklama yapmadan uygulandığında başlangıçta gerçekten çocuk motive olur ve daha dikkatli davranmaya başlar ancak her şeyin düzeldiğini düşünen anne baba davranış takip tablosuna son verdiğinde olumlu davranışın da sona erdiğini gözlemlerler. Böyle bir durum karşısında bu yöntem hiç işe yaramıyor diye düşünülür ancak bu doğru değildir. Çünkü çok önemli bir hata yapılmıştır. Bir çok anne baba sadece davranışı değiştirmeye çalışır. Oysa davranışın değişmesi için bunun çocuğun dünyasında “anlamlı” bir yerinin olması gerekir. Çocuk neden “ödev yapsın” neden eşyalarını toplasın”, neden dişlerini fırçalasın ki? Bu davranışlar ona ne kazandıracak, ne işe yarayacaktır. Çocuk bu davranışları yaptığında neyi başarmış olacaktır? Eğer bu soruların cevaplarının farkında değilse, tüm bunlar çocukla konuşulmamış gerekli açıklamalar yapılmamış ise çocuk bu uygulamayı bir “oyun” gibi algılar. Oyunu güzelce oynar. Oyun bitince de her şey herkes eski haline döner.

Unutmayınız!
Davranış takip tabloları çocuğun içindeki motivasyonu oluşturmak, arttırmak için bir yöntemdir. Mucizeler yaratmaz. Uygun kullanıldığında anne babaları rahatlatır. Sıkıntılı bir süreçte zorlanan anne babaya nefes aldırır. İletişimi düzenlemeye de yardımcı olduğu için çatışma ve evdeki gerginliği azaltır. Yani tablo ile amaçlanan sadece sorgusuz sualsiz bir değişim değildir. Çocuğun bu değişimi kabullenmesine, anlamasına, içselleştirmesine yardımcı olmaktır.

Çok Önemli!
Davranış takip tabloları kısa sürede değişim beklendiğinde etkili bir yöntemdir. Olumsuz davranışı hızlıca toparlamaya yardımcı olabilir. Ancak tablo sadece çocukla sürdürülecek işbirliğinin ilk adımıdır. Tablodan sonra asıl eğitim başlar, çocuğun tablo ile birlikte o güne kadar başarısız olarak değerlendirilen davranışını değiştirebileceğini onun için çok zor olan bu değişimi başarabileceğini görmeye ihtiyacı vardır. Bunu çocuktaki minik de olsa değişimleri fark eden ve olumlu değişim hakkında çocuğa olumlu geri bildirim veren anne baba yapabilir. Yani tablodan sonra artık daha düzenli ders çalışmaya gayret gösteren çocuk fark edilmeli, bu memnuniyet çocuğa gösterilmelidir. Böylece başlangıçta sadece ödül için davranışını toparlayan çocuk, aile atmosferindeki olumlu değişim için de daha dikkatli davranmaya başlayacaktır. Bu atmosferde daha az eleştirildiği için, başarı duygusunu yaşadığı için(yapabildiğini gördüğü için) kendini rahat hissedecek ve sonraki günlerde bu davranışı devam ettirmek için yavaş yavaş iç motivasyon seviyesi artacaktır. Tüm bu çalışmalarda da asıl istediğimiz bu olmalıdır. Bu nedenle tablo ile oluşan geçici bahara fazlasıyla güvenmemek ve tablo devam ederken çocuğun diğer yönleriyle de(iç motivasyonu arttıran beceriler) desteklenmesi gerekecektir. Davranış tablosu uygulamaya karar veren aile-eğitimci bu bilinçle bu yöntemi uygulamaya koymalıdır.

Çok uzun süre kullanımı önerilmez. Uzun süre kullanılması çocukta duyarsızlığa sebep olabilir. Uzun süre kullanımında ya çok fazla ödül aldığı için ödüllerin onun için bir anlamı kalmayabilir. Değişik ve etkili ödül bulma konusunda anne baba zorlanabilir. Yada çok fazla yaptırım tehdidi oluşacağından çocuk için davranışın yapılmasındaki tek amaç korku olabilir. Uzun süre kullanımı davranışın içselleşmesini zorlaştırabilir. Tablonun ne zaman sonlandırılacağı kesin olarak söylenemez, bu ailenin ihtiyacına ve çocuğun tepkilerine göre farklılık gösterecektir. Elbette çocuk için yapılan işin zorluğu da önemlidir. 2-3 ay arasında tablo kullanılabilir. Tablo uygulaması sonlandırılacağı zaman bu çocuğa anlatılmalıdır.

Tablolar en az 1 ay süre ile kullanılmalıdır. Bu yöntemin çocuk üzerinde ne ölçüde faydalı olduğunun anlaşılabilmesi için 1 aylık bir süre denemesi önemlidir. Bu sürenin sonunda etkili olup olmadığına, devam edilip edilmeyeceğine karar verilmelidir.

Tablo kullanılacağı zaman çocuğun yapabileceği noktadan başlayıp küçük adımlarla hedefin yükseltilmesi önerilir.

Tabloların en güzel tarafı çocuk yetişkinlerle sözel iletişim kurabildikten sonra kullanılmaya başlanıp her yaşa uygun formatta hazırlanabilmesidir. Bu yöntemden yetişkinlerde yararlanabilir. Ancak her yaşta uygulama formatı farklılık gösterir. Küçük yaşlarda çok sade ve çocuğun anlayabileceği şekilde olmalıdır. Mesela gülen çocuk-ağlayan çocuk, güneş-yağmur gibi… yaş büyüdükçe uygulamada ki değerlendirme kriterleri daha çok detaylanır. Mesela puan sistemi kullanılabilir. 1-10 arası davranışı puanlamak gibi. Oğlum 2 buçuk yaşındayken bir süre büyük tuvaletini tutarak tuvalete gitmeyi hatta banyoya girmeyi reddetmişti. Sevdiği stikerlardan alıp tuvaleti her kullandığında banyonun fayanslarına bir tane veya birkaç tane yapıştırmansa izin verdiğimde tepkiselliği azalmıştı. Banyoya girmeyi ve tuvalete gitmeyi reddetmemişti böylece bende onu istemediği bir şey için sevimsiz bir şekilde zorlamak zorunda kalmamıştım. Bu onun anlayabileceği kadar basitti ve gerçekten çok hoşlanmıştı. Bu yaşlardaki bir çocuk için stiker almak veya bir kağıda anneyle birlikte gülen yüz çizmek başlı başına bir ödüldür. Bu nedenle bu yaşlardaki çocuklarla extra bir ödül vermeye gerek yoktur. Ancak daha büyük yaşlarda çocuğun başarısına göre onu mutlu edecek küçük ödüller kullanılabilir. Ödüllerin maddi değerinin düşük olması önemlidir. Ancak bundan da önemli olan ödülün çocuğun gerçekten çok istediği bir şey olmasıdır.

Tabloların değerlendirilmesi (puanlanması) çok önemlidir. Uygulamayı yapan, yani çocuğun davranışlarında değişimi bekleyen kişiler ile çocuğun birlikte puanlaması önemlidir. Davranış takip tablosunda çocuk önce kendini değerlendirir. Belirlenmiş kriterlere göre o gün içinde hangi puanı alacağını önce kendisinin söylemesi önemlidir. Çocuk böylece kendi davranışlarını gözden geçirme fırsatı bulur. Ayrıca anne baba ile çocuğun değerlendirmesinin benzer olması herkesin birbirini anladığının göstergesi olacaktır. Anne ve babamın benden ne beklediğini çok iyi biliyorum veya çocuğum ondan ne beklediğimi anlamış mesajını alabilmek için önemlidir. Bu aynı zamanda çocuğun kendi davranışına yönelik farkındalığı hakkında ipucu verir. Bazen çocuk ne yaptığının farkında değildir. Tablo sayesinde bu farkındalık da gelişecektir. Elbette bu farkındalığın gelişmesinde anne babanın geribildirimlerinin ve açıklamalarının etkisi büyük olacaktır.

Bazen çocuklar kendilerini acımasızca eleştirir. Çok düşük puan verir kendisine. Böyle durumlarda anne babanın daha olumlu baktığını gören çocuk rahatlar. İstenen davranışı gerçekleştirebileceğine inanarak motivasyonu artar. Mükemmeli yapamayacağını düşünen çocuklar hiçbir şey yapmamayı tercih edebilir. Eğer sorun bu ise tablo sayesinde kolayca ortaya çıkacaktır.

Tabloların uygulanmasına yönelik anne babalar için önemli bir hatırlatma da, bu uygulamayı sadece uygulayabileceğine inanan ebeveynler ile gerçekten işe yarayacağını düşünen ebeveynler uygulamalıdır. Tablolar sabırla her gün ve düzenli bir sistemle değerlendirilmediği sürece yarar sağlamayacaktır.

Eğer çocuk tabloyu önemsemiyor görünüyorsa sebepleri araştırmakta fayda var. Uygulamada hata yapmış olabilirsniz.
· Çocuğunuz benzer başarısız uygulamayı fazlasıyla denemiştir. Bu nedenle bu yönteme duyarsızlaşmıştır.
· Tablonun sonucunda elde edeceği ödül onun dünyasında kıymetli değildir.
· Yaptırım gerçekten kaçındığı bir durum değildir.
· Belki yaşına uygun sistemini oluşturamadınız, çocuğunuza çok karmaşık veya çok basit gelmiş olabilir. Çok basit olduğunda bu bebek işi denip çalışma küçümsenebilir veya çocuk tabloyu anlayamadığı için ne yapması gerektiğinin farkında değildir.
· Belki davranış değişimi için yeterli süre beklemediniz.
· Çocuğunuzdan yapabileceğinden daha fazlasını bekliyor olabilirsiniz.
· Çok fazla sayıda beklentiyi tablo ile takip ediyor olabilirsiniz. 2 veya 3 beklenti uygun olacaktır.
· Değerlendirmeyi acımasızca yapmış olabilirsiniz. Eğer çocuk bu uygulama esnasında başarabiliyorum duygusunu hissetmez ise çaba göstermeyecektir.
Tablo kullanmadan önce anlaşma yaparken, çocuğumuza hangi konularda yardım edeceğinizi hangi konularda yardım etmeyeceğinizi belirleyin. Bu konuda da anlaşın. Eğer beklenen davranışın gerçekleşmesi için çocuğun sizin desteğinize ihtiyacı varsa bu desteğin şeklini ve sınırlarını belirlemiş olmak önemlidir. Özellikle okul ile ilgili sorumlulukları oturmamış çocukların başlangıçta desteğe ihtiyacı olabilir. Bu noktada anne-baba elbette ki ihtiyacı olan desteği vermelidir. Ancak bu desteğin geri çekilmesi gerekeceği unutulmadan hareket etmekte fayda vardır. Adım adım günden güne bu desteğin yoğunluğu azaltılır. Bunu iki şekilde yapabilirsiniz; birincisinde çocuğa hiç hissettirmeden, ikincisinde ise çocuğu haberdar ederek onunla anlaşarak olabilir. Hangisinin çocuğunuzun yapısına uygun olduğuna siz karar vermelisiniz. Ödevleri konusunda zorlanan çocuğa anne sadece başlama zamanını hatırlatabilir veya ödevleri kontrol edip hangi sıra ile yapacağı konusunda karar verebilirsiniz veya araştırma ödevlerinde yardımcı olmak yeterli olabilir. Bunla beraber yardımcı olmayacağınız konuları maddelendirerek anlaşmaya varabilirsiniz. Ödevlerini sen yapacaksın, çantanı programına göre sen hazırlayacaksın gibi…

Unutmayınız!
Amacımız çocuğu katı bir şekilde disipline sokmak değil, amacımız ona hayatı boyunca gerekli olacak bazı olumlu davranışları kazandırmak.

Psikolog Bilge Akgül Civelek
Yazan
Bu makaleden alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir:
"Davranış Tabloları" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Psk.Bilge AYGÜN'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Psk.Bilge AYGÜN'ün izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
     1 Beğeni    
Facebook'ta paylaş Twitter'da paylaş Linkin'de paylaş Pinterest'de paylaş Epostayla Paylaş
Yazan Uzman
Bilge AYGÜN Fotoğraf
Psk.Bilge AYGÜN
İstanbul (Online hizmet de veriyor)
Psikolog
TavsiyeEdiyorum.com Üyesiİş Adresi Kayıtlı
Makale Kütüphanemizden
İlgili Makaleler Psk.Bilge AYGÜN'ün Yazıları
► Örgütsel Davranış Psk.Dnş.Ercan TEKİN
► Davranış Bozuklukları Psk.Neşe GÜNEY
► Çocuklarda Davranış Bozuklukları Psk.Selin ALKIŞ AYTEN
TavsiyeEdiyorum.com Bilimsel Makaleler Kütüphanemizdeki 19,973 uzman makalesi arasında 'Davranış Tabloları' başlığıyla benzeşen toplam 25 makaleden bu yazıyla en ilgili görülenleri yukarıda listelenmiştir.
► Baba Çocuk İlişkisi Mart 2017
► Motivasyonun Gücü Ekim 2009
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.


19:49
Top