Antwone Fisher
Yapım: 2002 – ABD
Tür: Biyografi, Dram, Psikolojik
Süre: 120 dakika
Yönetmen: Denzel Washington
Oyuncular:
Denzel Washington, Derek Luke

Film'in konusu
Deniz Kuvvetleri mensubu olan Fisher, içindeki öfkenin nedenini anlayabilmek için profesyonel yardım alır ve bir psikiyatristle görüşmeye başlar. Bu yolculuk onu, yıllardır görmediği ailesini aramaya itecektir. Çocukluğunda yaşadığı travmatik olaylar da ancak bu şekilde açılabilecektir.


Film Antwone'ın çocukluk yıllarında yaşadığı travmatik olaylara yönelik bir rüya ile başlamaktadır. Rüyasında, kilisenin içinde ona sıcak bir aile hissi veren kalabalık bir topluluk büyük bir yemek masasında eşlik etmektedir. Bu sahnenin ardından üvey kuzen, ateş ve üvey annesinin fotoğrafları hızlı bir şekilde görüp kâbustan uyanır. Burada travmatik olayların rüyalarda tekrar yaşanması söz konusudur. Geçmiş yaşama dair izler rüyalarda tekrar ortaya çıkıp bireyin psikolojik bütünlüğünü bozmaktadır.

Film boyunca Antwone saldırgan bir kişiliği yansıtmaktadır. Kendisine yönelik şakalar ve kışkırtmalara aşırı tepkiler verip saldırgan davranışlar göstermektedir. Yine bu şekilde gerçekleşen bir olay sonucu komutanları zoraki olarak ordunun klinik servisine Antwone'ı göndermişlerdir. Burada terapistiyle yakın bir ilişki içersinde olacak ve yaşadığı travmatik olayların çözümü geçmişe yönelik anlatımlarla çözülecektir.

Antwone en başta kendisinde bir problemin olmadığını söylese de uzun bir bekleyişin ardından terapiste kendisini açacaktır. Terapiste anlattığı yaşam öyküsünde:
Babasını hiç görmemiştir. Babası, Antwone doğmadan 2 ay önce öldürülmüştür. Annesi hapiste olduğu için kendisi hapishanede dünyaya gelmiştir. Buradan alınıp çocuk yetiştirme yurdunda 2 yıl kalmıştır ve sonrasında kilise papazına evlatlık verilmiştir. Her Pazar kilisede törenlere katılmış, üvey annesinin katı kuralları içersinde büyümüştür. Bu kurallardan birinde bir hatası olduğunda aşırı dayak ve cezalandırmalarla karşılaşmıştır. Antwone evden uzaklaştığında orduda yaşamayı seçmiş olması çocukluktaki katı kurallar çerçevesinde büyümüş olmasına bağlanabilir.

Bu sahneler izlendiğinde üvey annesinin ateşle korkutup dayak attığı bir anısı geçmektedir. En başta gördüğü kâbusta ateş cezasının ve yediği dayakların travmaya neden olduğu anlaşılmaktadır. Çocukken yaşadığı bu olaylarda korku ve çaresizlik net bir şekilde gösterilmektedir. Travmatik olayların kökeninde de korku, çaresizlik, olayların beklenmedik olması ve olaylara müdahale edememe vardır.

Üvey annesinin bu davranışlarına ek olarak Antowne'a sürekli "pis zenci" demesi ve gerçek annesinin olmadığını, Antwone'ı terkettiğini vurgulaması; Antwone'da var olan ailesine karşı öfkesinin daha da derinleşmesine neden olmuştur.

Antwone, terapistiyle güven ilişkisini oluşturduktan sonra ikili arasında aktarım yaşanmıştır. Fakat filmde en çok üzerinde durduğum noktalardan biri terapist ile Antwone arasında emir-komuta zincirine dayalı ikinci ilişki türleri vardır. Yani Antwone, terapistin hem danışanı hem de kendisinden daha düşük rütbede bulunan bir askerdir. Filmin bir iki repliğinde emir-komuta ilişkisinin izleri görülmektedir. Ayrıca terapistin Antwone'ı ailesiyle tanıştırması ve terapi dışındaki başka bir ilişki geliştirmesi de etik kurallar dahilinde olmadığı için bir profesyonelin yapmaması gereken birşeydir.
Antwone terapi sırasında yine orduda görevli bir arkadaşından hoşlanır. Onunla konuşmaktan çekinse de terapistin güven desteğiyle buluşma gerçekleşir. Antwone kız arkadaşı edindiği dönemde saldırgan davranışlarında azalma göstermiştir. Bu durum Antwone'ın sevgiden yoksun yetişmesi ve sevgi alışverişine ihtiyacı olduğunu göstermektedir. Terapiden sonra gerçek ailesini bulma yolcuğunda kız arkadaşı da onun yanında olacaktır.

Öfke kontrolünü elinde bulundurduğu dönemde yine bir olay patlak verir. Bir barda arkadaş grubuyla bir barda eğlenirken içlerinden biri Antwone'ın hiçbir bayana bakmadığı için Antwone ile alay eder ve Antwone yine saldırgan davranışı gerçekleştirir. Bu olay üzerinde terapistiyle konuşmasında 25 yaşına kadar hiçbir zaman kendi isteğiyle bir bayanla olmadığını söylemiş ve 7 yaşındayken bayan olan üvey kuzeninin dayaklarına ve cinsel istasmarına maruz kalmıştır. Bu durum Antwone'ın tüm bayanlardan nefret etmesine ve cinsel isteklerini bastırmasına neden olmuştur.

Terapinin bir noktadan sonra tıkanması üzerine terapist Antwone'a, terapiyi bitirmesi gerektiğini ve artık ailesini bulmaya çıkması gerektiğini söylemiştir. Bunun üzerine Antwone korku ve endişe tepkileri göstermiş, "çanlar çalıyor" diye söylenmiştir. Bunun anlamı çocukluktan beri en iyi arkadaşının 23 yaşındayken bir soygunda gözünün önünde öldürülmesinden kaynaklanmaktadır. Öldürüldüğü esnada kapının açılıp kapanmasına eşlik eden zil sesi travmatik olayın bir izi olup, olayın tekrar yaşanmasının bir simgesi haline gelmiştir. Arkadaşının ölümünde kendisini yalnız bırakıp gittiği için yine arkadaşına öfkelidir.

Terapinin noktalanmasının ardından Antwone kız arkadaşıyla birlikte gerçek ailesini aramaya gider. Üvey annesiyle, üvey kuzeniyle yüzleşir ve içindeki öfkeyi yüzlerine vurur. Ardından babasının ailesini bulur ve rüyalarındaki gibi sıcak bir aileyle karşılaşır. Gerçek annesini bulduğunda içindeki öfke sönmüştür ve herşeyi arkasında bırakmıştır.

DSM IV-TR'ye Göre Travma Sonrası Stres Bozukluğu Tanı Ölçütleri

A . Aşağıdakilerden her ikisinin de bulunduğu bir biçimde kişi travmatik bir olayla karşılaşmıştır.
1. Kişi gerçek bir ölüm ya da ölüm tehdidi, ağır bir yaralanma yada kendisinin yada başkalarının fizik bütünlüğüne bir tehdit olayını yaşamış, böyle bir olaya tanık olmuş, yada böyle bir olayla karşı karşıya gelmiştir.
2. Kişinin tepkileri arasında aşırı korku, çaresizlik ya da dehşete düşme vardır (Çocuklar bunların yerine dezorganize ya da ajite davranışla tepkilerini dışa vurabilirler).
B . Travmatik olay aşağıdakilerden biri (ya da daha fazlası) yoluyla sürekli olarak yeniden yaşanır:
1. Olayın, elde olmadan tekrar tekrar anımsanan sıkıntı ya da algılar vardır. Not: Küçük çocuklar, travmanın kendisini ya da değişik yönlerini konu alan oyunları tekrar tekrar oynayabilirler.
2. Olayı, sık sık, sıkıntı veren bir biçimde rüyada görme. Not: Çocuklar, içeriğini tam anlamaksızın korkunç rüyalar görebilirler.
3. Travmatik olay sanki yeniden oluyormuş gibi davranma ya da hissetme (uyanmak üzereyken ya da sarhoşken ortaya çıkıyor olsa bile, o yaşantıyı yeniden yaşıyor gibi olma duygusunu, illüzyonları, halüsinasyonlar ve dissosiyatif “flashback” epizodlarını kapsar).
4. Travmatik olayın bir yönünü çağrıştıran ya da andıran iç ya da dış olaylarla karşılaşma üzerine yoğun bir psikolojik sıkıntı duyma.
5. Travmatik olayın bir yönünü çağrıştıran ya da andıran iç ya da dış olaylarla karşılaşma üzerine fizyolojik tepki gösterme.
C . Aşağıdakilerden üçünün (ya da daha fazlasının) bulunması ile belirli, travmaya eşlik etmiş olan uyaranlardan sürekli kaçınma ve genel tepki gösterme düzeyinde azalma (travmadan önce olmayan)
1. Travmaya eşlik etmiş olan düşünce, duygu ya da konuşmalardan kaçınma çabalar.
2. Travma ile ilgili anıları uyandıran etkinlikler, yerler ya da kişilerden uzak durma çabaları.
3. Travmanın önemli bir yönünü anımsayamama.
4. Önemli etkinliklere karşı ilginin ya da bunlara katılımın belirgin olarak azalması.
5. İnsanlardan uzaklaşma ya da insanlara yabancılaştığı duyguları.
6. Duygulanımda kısıtlılık (örn. Sevme duygusunu yaşayamama)
7. Bir geleceği kalmadığı duygusunu taşıma (örn. Bir mesleği, evliliği, çocukları ya da olağan bir yaşam süresi olacağı beklentisi içinde olmama)
D. Aşağıdakilerden ikisinin ( ya da daha fazlasının) bulunması ile belirli, artmış uyarılmışlık semptomlarının sürekli olması:
1. Uykuya dalmakta ya da uykuyu sürdürmekte güçlük
2. İrritabilite ya da öfke patlamaları
3. Düşüncelerini belirli bir konu üzerinde yoğunlaştırmada zorluk çekme
4. Hipervijilans
5. Aşırı irkilme tepkisi gösterme
E . Bu bozukluk, (B,C ve D Tanı Ölçütlerindeki semptomlar) 1 aydan daha uzun sürer.
F. Bu bozukluk, klinik açıdan belirgin bir sıkıntıya ya da toplumsal, mesleki alanlarda ya da işlevselliğin önemli diğer alanlarında bozulmaya neden olur.


Psk. Vedat DEMİRAL

Kaynakça: Amerikan Psikiyatri Birliği : Mental Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı, Dördüncü Baskı (DSM-IV). Washington DC, 1994'ten çeviren Köroğlu, E., Hekimler Yayın Birliği, 1995.