Chıa Tohumu Gerçekten Mucize mi Yoksa...
Reklamlarda sıklıkla adını duyduğumuz, pek çok meslektaşımın da(üzülerek belirtmeliyim ki) öve öve bitiremediği chia tohumunu başlangıçta araştırma gereği duymamıştım. Ancak internet sitelerinde dolaşan, bu ürünün sadece fare deneylerinde ispatlanmış birkaç faydasına odaklanan yazılar beni bu konuda bir araştırma yapmaya itmiştir. Öncelikle şunu tüm samimiyetimle belirtmeliyim ki bu araştırmayı hazırlarken hiçbir önyargı içerisinde olmadım. Avrupa ve Dünya genelinde besin ve beslenme konusunda söz sahibi otoritelerin görüşlerine mümkün olduğunca yer vermeye çalıştım. Kaynak seçiminde de aynı şekilde bu ürüne hem olumlu yaklaşan hem de zararlarını gözler önüne seren kaynakları kullanmaya çalıştım.
BİLEŞİMİ
Chia nane ve adaçayının da içinde bulunduğu Lamiaceae familyasının bir üyesidir. 1 çorba kaşığı(10 gr Chia tohumunun enerji ve besin öğesi içeriği şu şekildedir:
Enerji:48,6 kcal
PO4:86 mg
Protein:1,65 gr
Mg:33,5 mg
Yağ:3,07 gr
K:40,7 mg
Karbonhidrat:4,21 gr
Ca:63,1 mg
C vit:0,16 mg
Fe:0,77 mg
B1:0,06 mg Na:1,6 mg
B2:0,02 mg Zn:0,46 mg
B3:0,88 mg Doymuş yağ:0,33 gr
A vit:5,4 IU Trans yağ:0,01gr
E vit:0,05 mg Kolestrol:0
Tekli doymamış yağ asidi:0,23 gr Çoklu doymamış yağ asidi:2,37 gr
Lif(USDA):3,44 gr Omega 3:0,58 gr
Omega 6 :1,78 gr
Protein içeriği diğer tahıllara nazaran daha yüksektir. Yine hatırı sayılır derecede bir kalsiyum içeriğine sahiptir(100 ml inek sütü yaklaşık 120 mg Ca içerirken 100 gr chia tohumu 631 mg Ca içermektedir). Yağ içeriğinin yaklaşık %60’ını n-3 yağ asitleri oluşturur. Doymuş yağ asitlerinin büyük kısmını palmitik asit, MUFA’nın büyük çoğunluğunu oleik asit oluşturur.
Chia yüksek fenolik bileşik içeriği ve ihtiva ettiği bazı biyoaktif bileşenler nedeniyle iyi bir antioksidan kaynağıdır.
İNSANLAR ÜZERİNDE YAPILMIŞ ÇALIŞMALAR
Chia tohumunun fare deneylerinde kan glikoz seviyelerini değiştirmeksizin dislipidemi ve periferal insülin direnci gelişimini önlediği, visseral adipoziteyi azalttığı görülmüştür. İnsanlar da ise sonuçlar pek de söylendiği gibi olmamaktadır. 76 erişkinin katıldığı plasebo kontrollü klinik çalışmalardan birinde katılımcılara 3 ay boyunca günlük 50 gr chia tohumu verilmiş, VÜCUT AĞIRLIĞINDA, LİPİD PROFİLİNDE, İNFLAMATUAR MARKIRLARDA VE KAN ŞEKER SEVİYELERİNDE ANLAMLI BİR AZALMA BULUNAMAMIŞTIR. Bu çalışmada aynı zamanda kontrol grubu ile kıyaslandığında plazma a-linolenik asit seviyelerinde %24,4’lük bir artış olduğu kaydedilmiştir. Menapoz sonrası dönemdeki sağlıklı kadınlar üzerinde yapılan bir başka çalışmada katılımcılara 7 hafta boyunca günlük 25 gr chia tohumu verilmiş ancak BKI’de kayda değer bir değişiklik gözlenememiştir.
Hastalığı ilaçla kontrol altına alınmış tip 2 diyabetlilerde günlük 37 gr chia tohumu alımının(beyaz ekmeğin içine eklenmiş) hiperglisemi kontrolüne yardımcı olduğu ve sistolik kan basıncını azalttığı bulunmuştur. Yüksek n-3 içeriği nedeniyle antikoagülan özelliği olup inme ve KVH gelişim riskini azaltabileceği de çalışma sonuçları arasında yer almaktadır(Kanıt düzeyi B).
67 erişkinin(obezite+metabolik sendrom olan) 2 gruba bölündüğü çift kör plasebo çalışmada diyetteki günlük enerji modifikasyonuna ek olarak 250 ml suyun içine 4 gr chia tohumu, yulafla karıştırılıp eklenmiş bu karışıma bir de palmiye ve soya tozu karıştırılmış her gün günde 2 defa 2 ay boyunca uygulanmıştır. Çalışma sonucunda plasebo ile kıyaslandığında deney grubunun vücut ağırlığı, bel çevresi, BMH değerleri, insülin direnci, trigliserit seviyeleri ve CRP düzeylerinde anlamlı bir düşüş gözlenmiştir. Ancak, total kolestrol, kan şekeri, toplam plazma insülin seviyelerinde anlamlı bir değişiklik gözlemlenmemiştir.
21-65 yaş arası denek grubu üzerinde yapılıp 4 hafta süren plasebo kontrollü diyet müdehale çalışmasında Chia tohumu alımının koagülasyon ve immün fonksiyon markerleri üzerine etkisi incelenmiştir. Chia tohumu alan grup günlük 2,5-5 veya 10 gr chia tohumu almış, kontrol grubu ise 4 gr/gün ayçiçeği tohumu almıştır. Çalışma raporuna göre chia tohumunun sağlıkla ilişkili bir etkisi bulunamamıştır. İstatistiksel olarak anlamlı bir şekilde yorgunluk ve bitkinliğe(asteni) yol açtığı görülmüştür. Bu yan etkiler orta dozda 5 gr/gün alan grupta gözlenmiştir. Bu uygulayıcılar tarafından şu şekilde yorumlanmıştır; tek yan etkisi budur ve dozla ilişkili değildir.
20 tane diyabetli üzerinde yapılan tek kör randomize çapraz çalışmada gruplardan birine 25 gr/1000 kcal chia tohumu diğerine ise plasebo verilmiştir. 12 hafta süren çalışma sonuçlarına göre chia tohumu alan grubun kontrol grubuna kıyasla sistolik kan basıncı değerlerinin istatistiksel olarak anlamlı bir biçimde daha düşük olduğu bulunmuştur. Koagülasyon faktörleri(fibrinojen, faktör VIII ve von Willebrand faktör), bir inflamasyon markeri olan CRP istatistiksel olarak anlamlı bir şekilde azalmıştır. HDL, LDL kolestrol, trigliseritler, glisemik kontrol, kanama zamanı açısından, KC enzimleri, üre-kreatinin gibi böbrek fonksiyon parametreleri açısından farklılık saptanmamıştır.
Son olarak bazı araştırmacılara göre bu ürün insanlarda yumurta üretimi ve yumurta ağırlığı üzerine negatif etki gösterir(*).
DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR
Gastrointestinal problemleri, hipotansiyonu olan, kan sulandırıcı, antihipertansif, antineoplastik ilaç kullananlar, gebe ve emzikliler için uygun değildir. Susam ve hardala karşı alerjisi olanlarda chiaya karşı çapraz reaksiyon gelişebilir. Erişkinlerde günlük kullanım 13 gr’ı aşmamalıdır. 4,5-19 yaş arasında tüketim günlük 4,3 gr’ı aşmamalıdır(Birleşik Krallık Fonksiyonel Besinler Danışma Komitesi Raporu). Aynı komitenin hazırladığı rapora göre 4 hafta boyuna günlük 10 gr tüketimde herhangi bir yan etkiye rastlanmamıştır. Bu ürün aynı zamanda ilaç metabolizmasında etkili olan sitokrom P-450 enzim sistemini de etkileyebilir. Sitokrom P-450 enzim sistemiyle metabolize olan bazı ilaçlar kalsiyum kanal blokerleri, diazepam(anksiyete tedavisinde), kolestrol düşürücü ilaçlar ve siklosporin grubu antibiyotiklerdir. Teoride chia diğer bitkisel ürünlerle de etkileşime girebilir. Bu ürünler kan sulandırıcı etkiye sahip Japon eriği, sarımsak, çin melekotu gibi bitkilerdir. n-3 yağ asidi, balık yağı suplemanı kullananlarda hipotansiyon ve kanamaya neden olabilir. Yüksek potasyum ve fosfor içeriği nedeniyle böbrek rahatsızlığı olanların kullanması önerilmez.
KAYNAKLAR
EFSA. Opinion on the safety of Chia seeds and ground whole Chia seeds as a food ingredient. The EFSA Journal . 996; 2009: 1-26.
Suri S, Passi JS, Goyat J. Chıa Seed(Salvia Hispanica L.)-A New Age Functional Food. 4. International Conference on Recent Innovations in Science Engineering and Management. India International Center. 2016.
Chao W, Nummy K, Seamon E et al. Chia(Salvia Hispanica). Natural Standart. 2011:1-6
*Ayerza R and Coates W (2002). Dietary levels of Chia: influence on hen weight, egg
production and sensory quality, for two strains of hens. Br. Poult. Sci. 43: 283-290.
BİLEŞİMİ
Chia nane ve adaçayının da içinde bulunduğu Lamiaceae familyasının bir üyesidir. 1 çorba kaşığı(10 gr Chia tohumunun enerji ve besin öğesi içeriği şu şekildedir:
Enerji:48,6 kcal
PO4:86 mg
Protein:1,65 gr
Mg:33,5 mg
Yağ:3,07 gr
K:40,7 mg
Karbonhidrat:4,21 gr
Ca:63,1 mg
C vit:0,16 mg
Fe:0,77 mg
B1:0,06 mg Na:1,6 mg
B2:0,02 mg Zn:0,46 mg
B3:0,88 mg Doymuş yağ:0,33 gr
A vit:5,4 IU Trans yağ:0,01gr
E vit:0,05 mg Kolestrol:0
Tekli doymamış yağ asidi:0,23 gr Çoklu doymamış yağ asidi:2,37 gr
Lif(USDA):3,44 gr Omega 3:0,58 gr
Omega 6 :1,78 gr
Protein içeriği diğer tahıllara nazaran daha yüksektir. Yine hatırı sayılır derecede bir kalsiyum içeriğine sahiptir(100 ml inek sütü yaklaşık 120 mg Ca içerirken 100 gr chia tohumu 631 mg Ca içermektedir). Yağ içeriğinin yaklaşık %60’ını n-3 yağ asitleri oluşturur. Doymuş yağ asitlerinin büyük kısmını palmitik asit, MUFA’nın büyük çoğunluğunu oleik asit oluşturur.
Chia yüksek fenolik bileşik içeriği ve ihtiva ettiği bazı biyoaktif bileşenler nedeniyle iyi bir antioksidan kaynağıdır.
İNSANLAR ÜZERİNDE YAPILMIŞ ÇALIŞMALAR
Chia tohumunun fare deneylerinde kan glikoz seviyelerini değiştirmeksizin dislipidemi ve periferal insülin direnci gelişimini önlediği, visseral adipoziteyi azalttığı görülmüştür. İnsanlar da ise sonuçlar pek de söylendiği gibi olmamaktadır. 76 erişkinin katıldığı plasebo kontrollü klinik çalışmalardan birinde katılımcılara 3 ay boyunca günlük 50 gr chia tohumu verilmiş, VÜCUT AĞIRLIĞINDA, LİPİD PROFİLİNDE, İNFLAMATUAR MARKIRLARDA VE KAN ŞEKER SEVİYELERİNDE ANLAMLI BİR AZALMA BULUNAMAMIŞTIR. Bu çalışmada aynı zamanda kontrol grubu ile kıyaslandığında plazma a-linolenik asit seviyelerinde %24,4’lük bir artış olduğu kaydedilmiştir. Menapoz sonrası dönemdeki sağlıklı kadınlar üzerinde yapılan bir başka çalışmada katılımcılara 7 hafta boyunca günlük 25 gr chia tohumu verilmiş ancak BKI’de kayda değer bir değişiklik gözlenememiştir.
Hastalığı ilaçla kontrol altına alınmış tip 2 diyabetlilerde günlük 37 gr chia tohumu alımının(beyaz ekmeğin içine eklenmiş) hiperglisemi kontrolüne yardımcı olduğu ve sistolik kan basıncını azalttığı bulunmuştur. Yüksek n-3 içeriği nedeniyle antikoagülan özelliği olup inme ve KVH gelişim riskini azaltabileceği de çalışma sonuçları arasında yer almaktadır(Kanıt düzeyi B).
67 erişkinin(obezite+metabolik sendrom olan) 2 gruba bölündüğü çift kör plasebo çalışmada diyetteki günlük enerji modifikasyonuna ek olarak 250 ml suyun içine 4 gr chia tohumu, yulafla karıştırılıp eklenmiş bu karışıma bir de palmiye ve soya tozu karıştırılmış her gün günde 2 defa 2 ay boyunca uygulanmıştır. Çalışma sonucunda plasebo ile kıyaslandığında deney grubunun vücut ağırlığı, bel çevresi, BMH değerleri, insülin direnci, trigliserit seviyeleri ve CRP düzeylerinde anlamlı bir düşüş gözlenmiştir. Ancak, total kolestrol, kan şekeri, toplam plazma insülin seviyelerinde anlamlı bir değişiklik gözlemlenmemiştir.
21-65 yaş arası denek grubu üzerinde yapılıp 4 hafta süren plasebo kontrollü diyet müdehale çalışmasında Chia tohumu alımının koagülasyon ve immün fonksiyon markerleri üzerine etkisi incelenmiştir. Chia tohumu alan grup günlük 2,5-5 veya 10 gr chia tohumu almış, kontrol grubu ise 4 gr/gün ayçiçeği tohumu almıştır. Çalışma raporuna göre chia tohumunun sağlıkla ilişkili bir etkisi bulunamamıştır. İstatistiksel olarak anlamlı bir şekilde yorgunluk ve bitkinliğe(asteni) yol açtığı görülmüştür. Bu yan etkiler orta dozda 5 gr/gün alan grupta gözlenmiştir. Bu uygulayıcılar tarafından şu şekilde yorumlanmıştır; tek yan etkisi budur ve dozla ilişkili değildir.
20 tane diyabetli üzerinde yapılan tek kör randomize çapraz çalışmada gruplardan birine 25 gr/1000 kcal chia tohumu diğerine ise plasebo verilmiştir. 12 hafta süren çalışma sonuçlarına göre chia tohumu alan grubun kontrol grubuna kıyasla sistolik kan basıncı değerlerinin istatistiksel olarak anlamlı bir biçimde daha düşük olduğu bulunmuştur. Koagülasyon faktörleri(fibrinojen, faktör VIII ve von Willebrand faktör), bir inflamasyon markeri olan CRP istatistiksel olarak anlamlı bir şekilde azalmıştır. HDL, LDL kolestrol, trigliseritler, glisemik kontrol, kanama zamanı açısından, KC enzimleri, üre-kreatinin gibi böbrek fonksiyon parametreleri açısından farklılık saptanmamıştır.
Son olarak bazı araştırmacılara göre bu ürün insanlarda yumurta üretimi ve yumurta ağırlığı üzerine negatif etki gösterir(*).
DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR
Gastrointestinal problemleri, hipotansiyonu olan, kan sulandırıcı, antihipertansif, antineoplastik ilaç kullananlar, gebe ve emzikliler için uygun değildir. Susam ve hardala karşı alerjisi olanlarda chiaya karşı çapraz reaksiyon gelişebilir. Erişkinlerde günlük kullanım 13 gr’ı aşmamalıdır. 4,5-19 yaş arasında tüketim günlük 4,3 gr’ı aşmamalıdır(Birleşik Krallık Fonksiyonel Besinler Danışma Komitesi Raporu). Aynı komitenin hazırladığı rapora göre 4 hafta boyuna günlük 10 gr tüketimde herhangi bir yan etkiye rastlanmamıştır. Bu ürün aynı zamanda ilaç metabolizmasında etkili olan sitokrom P-450 enzim sistemini de etkileyebilir. Sitokrom P-450 enzim sistemiyle metabolize olan bazı ilaçlar kalsiyum kanal blokerleri, diazepam(anksiyete tedavisinde), kolestrol düşürücü ilaçlar ve siklosporin grubu antibiyotiklerdir. Teoride chia diğer bitkisel ürünlerle de etkileşime girebilir. Bu ürünler kan sulandırıcı etkiye sahip Japon eriği, sarımsak, çin melekotu gibi bitkilerdir. n-3 yağ asidi, balık yağı suplemanı kullananlarda hipotansiyon ve kanamaya neden olabilir. Yüksek potasyum ve fosfor içeriği nedeniyle böbrek rahatsızlığı olanların kullanması önerilmez.
KAYNAKLAR
EFSA. Opinion on the safety of Chia seeds and ground whole Chia seeds as a food ingredient. The EFSA Journal . 996; 2009: 1-26.
Suri S, Passi JS, Goyat J. Chıa Seed(Salvia Hispanica L.)-A New Age Functional Food. 4. International Conference on Recent Innovations in Science Engineering and Management. India International Center. 2016.
Chao W, Nummy K, Seamon E et al. Chia(Salvia Hispanica). Natural Standart. 2011:1-6
*Ayerza R and Coates W (2002). Dietary levels of Chia: influence on hen weight, egg
production and sensory quality, for two strains of hens. Br. Poult. Sci. 43: 283-290.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Chıa Tohumu Gerçekten Mucize mi Yoksa..." başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Dyt.Aziz KILINÇ'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Dyt.Aziz KILINÇ'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
80 Beğeni 
Yazan Uzman
|
| Makale Kütüphanemizden | ||||
|
chia, zayıflamada cihia, obezite ve chia, chia kullanımı, chia tohumu, beslenmede chia tohumu, chia tohumu nedir, chia tohumunun faydaları
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
