Toplum Ruh Sağlığı Politikaları Doğrultusunda Psikolojik- Psikiyatrik Rehabilitasyon
TOPLUM RUH SAĞLIĞI POLİTİKALARI DOĞRULTUSUNDA PSİKOLOJİK- PSİKİYATRİK REHABİLİTASYON
Günümüzde ruh sağlığı ve ruhsal bozukluklar konusunda, davranış bilimlerdeki ilerlemelere bağlı olarak yeni bir anlayış doğmuştur. İnsanlar, ruhsal bozuklukların yarattığı yük ve bedelleri konusunda giderek daha fazla farkındalık kazanmaktadırlar. Ruh sağlığı konusundaki son bulgular incelendikçe, düşünce, duygu ve bedensel hastalıklar arasındaki bağlantılar da açıklık kazanmaktadır. Bireylerin ruhsal yönden sağlıklı bir davranışa sahip olmaları, kendilerinden sonra gelen nesli de etkilemekte ve bu etkilenme nesilden nesile devam etmektedir. Bu nedenle toplumun ruh sağlığının korunması, geliştirilmesi ve devamının sağlanması sağlıklı bir gelecek yaratmak için şarttır.
Pek çok ülkede ruh sağlığı alanında toplum temelli bir yaklaşım benimsenmeye başlamıştır. Bu doğrultuda, ruhsal bozukluklar, genel sağlık hizmetleri ve koruyucu çalışmalarla bütünleştirilmektedir. Ancak, ruh sağlığı alanına ayrılan kaynaklar, bedensel sağlık alanına ayrılan kaynakların çok gerisinde kalmaktadır. Benzer biçimde, ruh sağlığı hizmetlerinin boyutu ve etkililiği de, ruh sağlığı sorunlarının bireylere ve topluma getirdiği engellerle karşılaştırıldığında yetersiz kalmaktadır. Ruh sağlığı uygulamalarını sistematik ve bütüncül bir biçimde ele alan politikaların sağlık açısından olumlu sonuçlar getireceği açıkça görülmektedir.
Etkili bir ruh sağlığı hizmetinin temel ilkeleri tanı, erken müdahale, tedavi tekniklerinin rasyonel kullanımı, hastaların rehabilitasyonu, yaygın hizmet ağı, hizmet alanların katılımı, ailelerle işbirliği, toplumsal katılım ve birincil sağlık hizmetleri ile bütünleştirilmesidir. Ruh sağlığının toplumsal düzeyde iyileştirilmesi farklı alanlarda kararlar vermeyi gerektiren karmaşık bir görevdir.
Psikososyal tedavi ve rehabilitasyonda, ağır ruhsal bozukluğu olan hastaların toplum içinde bağımsız şekilde yaşayabilmeleri için sosyal ve mesleki beceriler kazanmalarını sağlamak amacıyla çeşitli yöntemlerin kullanılması önerilmektedir. Bu tür tedavi ve rehabilitasyon hizmetleri poliklinikler, gündüz hastaneleri, sosyal klüpler, grup evleri, hastaların kendi evleri gibi ortamlarda uygulanmaktadır. Ciddi ruhsal bozukluğu bulunan kişilerin, toplum içinde yaşaması, çalışması, sevme ve öğrenme yeteneklerini kazanması ile yaşamlarını daha iyi sürdürebilmeleri toplum temelli ruh sağlığı hizmetlerinin başlıca odak noktalarıdır.
Türkiye’de ruhsal bozukluğu olan hastalara yönelik toplum içinde tedavi ve rehabilitasyon çalışmaları değerlendirildiğinde, bunun henüz tüm hastaları kapsayacak şekilde yaygınlaştırılamadığı, genellikle projeler düzeyinde ya da bazı kamu veya üniversite hastanelerinde yürütülmeye çalışıldığı bilinmektedir. Hastalar çoğunlukla hastanelerde tedavi edilmeye çalışılmakta ve toplum içinde tedavi ve rehabilitasyona yönelik sistemli çalışmalar bulunmamaktadır. Geçtiğimiz son on yılda, dünyada toplum temelli ruh sağlığı hizmetlerinin gerekliliği halk sağlığı düzenlemeleri kapsamında giderek daha iyi anlaşılmıştır. Toplum temelli ruh sağlığı hizmetleri anlayışını, ulusların sağlık hizmetlerinin genel yapısına temel hedef olarak dahil edecek bir politika artık birçok ulusal ve uluslararası organizasyon tarafından kabul görmektedir. Bu bağlamda, DSÖ bu politikaları gelişmekte olan ülkelere önerirken, Avrupa Birliği de aynı türden sosyal tabanlı ve adil ruh sağlığı ilkelerini bünyesindeki gelişmiş ülkelere önermiştir. Toplum temelli ruh sağlığı hizmetleri farklı sektörler arasında iş birliğini ve planlamayı içerir. Bu planlama sadece klinik hizmetler temelinde olmayıp aynı zamanda, ruh sağlığı bozukluğu olan kişilerin toplum yaşamına tam katılımını sağlayacak iskan, istihdam, sosyal hizmetler ve fırsatları da içerir. Ayrıca, ruh sağlığı sorunlarının çoğunun uzun süreli seyiri nedeniyle, hizmetlerin, kişilerin yıllar içinde değişen ihtiyaçlarını da karşılayabilecek şekilde esnek olmasını gerektirmektedir.
Psikolojik danışmanlık kapsamında; Ruh sağlığı bozulmuş bireyin, tedavisini sürdürmek, toplumsal işlevselliğini yeterli hale getirmek, yeti yitimini azaltmak ve yaşam kalitesini arttırmak amacıyla biyo-psiko-sosyal açıdan değerlendirme yaparak gereksinimlere yönelik psikolojik hizmetlerin yerine getirilmesi, rehabilitasyon programı ve aktivitelerin planlanıp yönlendirilmesi, hasta birey ve ailesine eğitim ve danışmanlık sağlanması, ruh sağlığı bakımının geliştirilmesi için gerekli araştırmaların yapılması ve sonuçlarının değerlendirilmesinden ve ekip işbirliğini sağlamaktan sorumlu olarak çalışılması gerekmektedir.
Türkiye genç nüfuslu bir ülke olarak, ruh sağlığı hizmetleri için planlama yaparken geleceğe dönük bir yaklaşımının olması önemlidir. Koruyucu ruh sağlığı anlayışının tanıtılması, halkın eğitimi, uzun vadede ruh sağlığı ile genel sağlık hizmetlerinin bağlantısını elde edebilmek için sektörler arasında ulusal bir fikir birliği sağlamak çok önemlidir. Hizmetlerin ve hizmet verilecek olan risk gruplarının tanımlarının yapılması için kriterlerin belirlenmesi gerekmektedir. Son yıllarda, Türkiye’de sağlık ve eğitim personelinin yetiştirilmesindeki başarılara rağmen, hızlı nüfus artışı, ülkenin karşılaştığı deprem ve sel gibi sayısız doğal felaketler ve trafik kazalarına bağlı travmaların hala devam etmesi ve göçler nedeniyle hizmetlerin sunumunda yeterli sayıda meslek insanı bulmada sıkıntı çekilmektedir. Gelecekteki hizmet yönetim stratejilerine ilişkin konular arasında, temel ruh sağlığı, toplum ruh sağlığı, genel sağlık ve uzmanlaşmış ruh sağlığı hizmetleri arasında esnek bir ortaklığın sağlanması, bunun yanı sıra sosyal, eğitsel, iyileştirici ve iş ve barınma hizmetleri arasında sektörler arası işbirliğinin vurgulanması gerekmektedir. Bu ortaklıklar riski azaltmayı, bakım ihtiyaçlarını gözden geçirmeyi, ilişkiyi sürdürmeyi, sağlık, psikolojik ve sosyal hizmetlere bir giriş noktası sağlamayı, ihtiyaçları karşılayacak tesis ve kaynaklar için planlamayı ve öncelikli bakıma ihtiyacı olan bireyleri tespit etmeyi hedefler.
İl ruh sağlığı yöneticilerinin, toplum temelli ruh sağlığı yaklaşımında hizmet verebilmeleri için buna uygun bir idari yapı ile sürekli ve etkili denetleme ve geliştirme programının uygulanması gerekmektedir. Günlük sorunlar, günlük yaşam faaliyetlerinin değerlendirilmesi ve uğraşı imkanları için de yardım sağlamak gerekmektedir. Temel sağlık hizmetleri bünyesinde koruyucu ruh sağlığı, erken tanı, ‘triaj’ ve sevk sistemi olanakları sunulurken, yerel düzeyde il içinde bir ağ oluşturulmalıdır. insanların öğrenmeleri gereken beceriler farklı öğelere bölünüp, genelde davranışsal bir çerçeve içinde, adım-adım inşa edilirler.
Rehabilitasyon, beceri gelişimine paralel görülmektedir. Kişilere bağımsız yaşamayı öğrenebilmeleri ya da daha iyi sosyal ilişkiler
kurmaları için beceriler öğretilmektedir. Beceri temelli yaklaşımlarla ilgili olarak bazı sınırlılıklar bulunmaktadır:
• Kişiler becerilerini kullanmayı kısıtlı ya da “korunaklı” ortamlarda öğrenmektedirler ve bunu günlük yaşantılarında da kullanamayabilirler.
• Kişiler topluma dahil olmayı, toplumun onları barındıracak şekilde biçimlendirdiği yollarla öğrenmektedirler.
• Sosyal ve duygusal becerileri öğrenmek, örneğin otobüse ya da dolmuşa binmek gibi belirli becerilerin öğrenilmesinden daha zordur.
• Karar verme, yargılama ve örgütleme gibi beceriler mekanik becerilerden daha zordur, bu nedenle genelde öğretilmesi daha kolay olduğundan mekanik becerilere yöneliktir.
• Beceri çalışmaları kişilerin ruhsal hastalık deneyimleri ya da travmayla başa çıkmalarına yardımcı olamayabilir.
• Hasta (daha iyi hissetmek, daha çok para kazanmak, daha çok arkadaş sahibi olmak) ve personel (eğitim bütçesi, aile ile ilgili ve sosyal beceriler) arasında genelde çelişen öncelikler vardır.
Beceri oluşturma her ne kadar yararlı bir eğitsel model olsa da ve ruh sağlığında disiplinler arası eğiticilerin uygulamaları kapsamında çeşitli disiplinlerin rollerini artırsa da, sonuçları genelde kısıtlı olmuştur. Hizmete yönelik yaklaşım, ağır ruhsal bozuklukları olan ve ihtiyaçları sadece tıbbi ve tedavi edici müdahaleleri aşan kişilerin önündeki engelleri kaldırmaktır. Hastalık kontrolü, ciddi tedavi programları ve psikiyatrik rehabilitasyon gibi hizmetler veren ihtiyaca yönelik yaklaşıma doğru bir eğilim vardır. Bu modele göre, öncelikle hastanın gereksinimlerine yer verilmekte ve daha sonra da gereksinimlere göre hizmetler düzenlenmektedir. Ülkemizde ise halen ruh sağlığı alanında rehabilitasyonun bütün yükü, üçüncü basamak tedavi hizmetlerinin üzerinde bulunmakta ve bu durum hizmetlerin verimini büyük ölçüde düşürmektedir. Bir yandan da adı konmadan verilmeye çalışılan bu rehabilitasyon hizmetleri son derece yetersiz kalmaktadır. Bu yükün büyük bölümü ise hasta yakınlarınca taşınmaktadır.
Stratejiler:
1. Kronik hastalara yönelik olarak yerel düzeyde, toplum içinde, küçük çaplı rehabilitasyon birimleri (gündüz hastanesi, bakımevleriv.b) kurulmalıdır.
2. Bölge hastanelerinde bulunan Adli psikiyatri klinikleri, “Yüksek Güvenlikli Servisler” olarak, yatak sayısı ve güvenlik açısından asgari standartlar belirlenerek donatılmalıdır.
3. Öngörülen rehabilitasyon birimleri büyük ölçüde yerel kaynakların ve özel sektörün harekete geçirilmesi ile örgütlenerek hizmet vermelidir.
4. Kurumsal desteğin ulaştırılamadığı noktalarda da hasta yakını ailelere maddi ve danışmanlık desteği ve rehabilitasyon sağlanmalıdır.
5. Kurumsal desteğin oluşturulamadığı koşullarda, evlerinde barınan ruh sağlığı gereksinimi olan kişilere gezici rehabilitasyon hizmetlerinin götürülmesine yönelik örgütlenmelere imkan tanınmalıdır.
Günümüzde ruh sağlığı ve ruhsal bozukluklar konusunda, davranış bilimlerdeki ilerlemelere bağlı olarak yeni bir anlayış doğmuştur. İnsanlar, ruhsal bozuklukların yarattığı yük ve bedelleri konusunda giderek daha fazla farkındalık kazanmaktadırlar. Ruh sağlığı konusundaki son bulgular incelendikçe, düşünce, duygu ve bedensel hastalıklar arasındaki bağlantılar da açıklık kazanmaktadır. Bireylerin ruhsal yönden sağlıklı bir davranışa sahip olmaları, kendilerinden sonra gelen nesli de etkilemekte ve bu etkilenme nesilden nesile devam etmektedir. Bu nedenle toplumun ruh sağlığının korunması, geliştirilmesi ve devamının sağlanması sağlıklı bir gelecek yaratmak için şarttır.
Pek çok ülkede ruh sağlığı alanında toplum temelli bir yaklaşım benimsenmeye başlamıştır. Bu doğrultuda, ruhsal bozukluklar, genel sağlık hizmetleri ve koruyucu çalışmalarla bütünleştirilmektedir. Ancak, ruh sağlığı alanına ayrılan kaynaklar, bedensel sağlık alanına ayrılan kaynakların çok gerisinde kalmaktadır. Benzer biçimde, ruh sağlığı hizmetlerinin boyutu ve etkililiği de, ruh sağlığı sorunlarının bireylere ve topluma getirdiği engellerle karşılaştırıldığında yetersiz kalmaktadır. Ruh sağlığı uygulamalarını sistematik ve bütüncül bir biçimde ele alan politikaların sağlık açısından olumlu sonuçlar getireceği açıkça görülmektedir.
Etkili bir ruh sağlığı hizmetinin temel ilkeleri tanı, erken müdahale, tedavi tekniklerinin rasyonel kullanımı, hastaların rehabilitasyonu, yaygın hizmet ağı, hizmet alanların katılımı, ailelerle işbirliği, toplumsal katılım ve birincil sağlık hizmetleri ile bütünleştirilmesidir. Ruh sağlığının toplumsal düzeyde iyileştirilmesi farklı alanlarda kararlar vermeyi gerektiren karmaşık bir görevdir.
Psikososyal tedavi ve rehabilitasyonda, ağır ruhsal bozukluğu olan hastaların toplum içinde bağımsız şekilde yaşayabilmeleri için sosyal ve mesleki beceriler kazanmalarını sağlamak amacıyla çeşitli yöntemlerin kullanılması önerilmektedir. Bu tür tedavi ve rehabilitasyon hizmetleri poliklinikler, gündüz hastaneleri, sosyal klüpler, grup evleri, hastaların kendi evleri gibi ortamlarda uygulanmaktadır. Ciddi ruhsal bozukluğu bulunan kişilerin, toplum içinde yaşaması, çalışması, sevme ve öğrenme yeteneklerini kazanması ile yaşamlarını daha iyi sürdürebilmeleri toplum temelli ruh sağlığı hizmetlerinin başlıca odak noktalarıdır.
Türkiye’de ruhsal bozukluğu olan hastalara yönelik toplum içinde tedavi ve rehabilitasyon çalışmaları değerlendirildiğinde, bunun henüz tüm hastaları kapsayacak şekilde yaygınlaştırılamadığı, genellikle projeler düzeyinde ya da bazı kamu veya üniversite hastanelerinde yürütülmeye çalışıldığı bilinmektedir. Hastalar çoğunlukla hastanelerde tedavi edilmeye çalışılmakta ve toplum içinde tedavi ve rehabilitasyona yönelik sistemli çalışmalar bulunmamaktadır. Geçtiğimiz son on yılda, dünyada toplum temelli ruh sağlığı hizmetlerinin gerekliliği halk sağlığı düzenlemeleri kapsamında giderek daha iyi anlaşılmıştır. Toplum temelli ruh sağlığı hizmetleri anlayışını, ulusların sağlık hizmetlerinin genel yapısına temel hedef olarak dahil edecek bir politika artık birçok ulusal ve uluslararası organizasyon tarafından kabul görmektedir. Bu bağlamda, DSÖ bu politikaları gelişmekte olan ülkelere önerirken, Avrupa Birliği de aynı türden sosyal tabanlı ve adil ruh sağlığı ilkelerini bünyesindeki gelişmiş ülkelere önermiştir. Toplum temelli ruh sağlığı hizmetleri farklı sektörler arasında iş birliğini ve planlamayı içerir. Bu planlama sadece klinik hizmetler temelinde olmayıp aynı zamanda, ruh sağlığı bozukluğu olan kişilerin toplum yaşamına tam katılımını sağlayacak iskan, istihdam, sosyal hizmetler ve fırsatları da içerir. Ayrıca, ruh sağlığı sorunlarının çoğunun uzun süreli seyiri nedeniyle, hizmetlerin, kişilerin yıllar içinde değişen ihtiyaçlarını da karşılayabilecek şekilde esnek olmasını gerektirmektedir.
Psikolojik danışmanlık kapsamında; Ruh sağlığı bozulmuş bireyin, tedavisini sürdürmek, toplumsal işlevselliğini yeterli hale getirmek, yeti yitimini azaltmak ve yaşam kalitesini arttırmak amacıyla biyo-psiko-sosyal açıdan değerlendirme yaparak gereksinimlere yönelik psikolojik hizmetlerin yerine getirilmesi, rehabilitasyon programı ve aktivitelerin planlanıp yönlendirilmesi, hasta birey ve ailesine eğitim ve danışmanlık sağlanması, ruh sağlığı bakımının geliştirilmesi için gerekli araştırmaların yapılması ve sonuçlarının değerlendirilmesinden ve ekip işbirliğini sağlamaktan sorumlu olarak çalışılması gerekmektedir.
Türkiye genç nüfuslu bir ülke olarak, ruh sağlığı hizmetleri için planlama yaparken geleceğe dönük bir yaklaşımının olması önemlidir. Koruyucu ruh sağlığı anlayışının tanıtılması, halkın eğitimi, uzun vadede ruh sağlığı ile genel sağlık hizmetlerinin bağlantısını elde edebilmek için sektörler arasında ulusal bir fikir birliği sağlamak çok önemlidir. Hizmetlerin ve hizmet verilecek olan risk gruplarının tanımlarının yapılması için kriterlerin belirlenmesi gerekmektedir. Son yıllarda, Türkiye’de sağlık ve eğitim personelinin yetiştirilmesindeki başarılara rağmen, hızlı nüfus artışı, ülkenin karşılaştığı deprem ve sel gibi sayısız doğal felaketler ve trafik kazalarına bağlı travmaların hala devam etmesi ve göçler nedeniyle hizmetlerin sunumunda yeterli sayıda meslek insanı bulmada sıkıntı çekilmektedir. Gelecekteki hizmet yönetim stratejilerine ilişkin konular arasında, temel ruh sağlığı, toplum ruh sağlığı, genel sağlık ve uzmanlaşmış ruh sağlığı hizmetleri arasında esnek bir ortaklığın sağlanması, bunun yanı sıra sosyal, eğitsel, iyileştirici ve iş ve barınma hizmetleri arasında sektörler arası işbirliğinin vurgulanması gerekmektedir. Bu ortaklıklar riski azaltmayı, bakım ihtiyaçlarını gözden geçirmeyi, ilişkiyi sürdürmeyi, sağlık, psikolojik ve sosyal hizmetlere bir giriş noktası sağlamayı, ihtiyaçları karşılayacak tesis ve kaynaklar için planlamayı ve öncelikli bakıma ihtiyacı olan bireyleri tespit etmeyi hedefler.
İl ruh sağlığı yöneticilerinin, toplum temelli ruh sağlığı yaklaşımında hizmet verebilmeleri için buna uygun bir idari yapı ile sürekli ve etkili denetleme ve geliştirme programının uygulanması gerekmektedir. Günlük sorunlar, günlük yaşam faaliyetlerinin değerlendirilmesi ve uğraşı imkanları için de yardım sağlamak gerekmektedir. Temel sağlık hizmetleri bünyesinde koruyucu ruh sağlığı, erken tanı, ‘triaj’ ve sevk sistemi olanakları sunulurken, yerel düzeyde il içinde bir ağ oluşturulmalıdır. insanların öğrenmeleri gereken beceriler farklı öğelere bölünüp, genelde davranışsal bir çerçeve içinde, adım-adım inşa edilirler.
Rehabilitasyon, beceri gelişimine paralel görülmektedir. Kişilere bağımsız yaşamayı öğrenebilmeleri ya da daha iyi sosyal ilişkiler
kurmaları için beceriler öğretilmektedir. Beceri temelli yaklaşımlarla ilgili olarak bazı sınırlılıklar bulunmaktadır:
• Kişiler becerilerini kullanmayı kısıtlı ya da “korunaklı” ortamlarda öğrenmektedirler ve bunu günlük yaşantılarında da kullanamayabilirler.
• Kişiler topluma dahil olmayı, toplumun onları barındıracak şekilde biçimlendirdiği yollarla öğrenmektedirler.
• Sosyal ve duygusal becerileri öğrenmek, örneğin otobüse ya da dolmuşa binmek gibi belirli becerilerin öğrenilmesinden daha zordur.
• Karar verme, yargılama ve örgütleme gibi beceriler mekanik becerilerden daha zordur, bu nedenle genelde öğretilmesi daha kolay olduğundan mekanik becerilere yöneliktir.
• Beceri çalışmaları kişilerin ruhsal hastalık deneyimleri ya da travmayla başa çıkmalarına yardımcı olamayabilir.
• Hasta (daha iyi hissetmek, daha çok para kazanmak, daha çok arkadaş sahibi olmak) ve personel (eğitim bütçesi, aile ile ilgili ve sosyal beceriler) arasında genelde çelişen öncelikler vardır.
Beceri oluşturma her ne kadar yararlı bir eğitsel model olsa da ve ruh sağlığında disiplinler arası eğiticilerin uygulamaları kapsamında çeşitli disiplinlerin rollerini artırsa da, sonuçları genelde kısıtlı olmuştur. Hizmete yönelik yaklaşım, ağır ruhsal bozuklukları olan ve ihtiyaçları sadece tıbbi ve tedavi edici müdahaleleri aşan kişilerin önündeki engelleri kaldırmaktır. Hastalık kontrolü, ciddi tedavi programları ve psikiyatrik rehabilitasyon gibi hizmetler veren ihtiyaca yönelik yaklaşıma doğru bir eğilim vardır. Bu modele göre, öncelikle hastanın gereksinimlerine yer verilmekte ve daha sonra da gereksinimlere göre hizmetler düzenlenmektedir. Ülkemizde ise halen ruh sağlığı alanında rehabilitasyonun bütün yükü, üçüncü basamak tedavi hizmetlerinin üzerinde bulunmakta ve bu durum hizmetlerin verimini büyük ölçüde düşürmektedir. Bir yandan da adı konmadan verilmeye çalışılan bu rehabilitasyon hizmetleri son derece yetersiz kalmaktadır. Bu yükün büyük bölümü ise hasta yakınlarınca taşınmaktadır.
Stratejiler:
1. Kronik hastalara yönelik olarak yerel düzeyde, toplum içinde, küçük çaplı rehabilitasyon birimleri (gündüz hastanesi, bakımevleriv.b) kurulmalıdır.
2. Bölge hastanelerinde bulunan Adli psikiyatri klinikleri, “Yüksek Güvenlikli Servisler” olarak, yatak sayısı ve güvenlik açısından asgari standartlar belirlenerek donatılmalıdır.
3. Öngörülen rehabilitasyon birimleri büyük ölçüde yerel kaynakların ve özel sektörün harekete geçirilmesi ile örgütlenerek hizmet vermelidir.
4. Kurumsal desteğin ulaştırılamadığı noktalarda da hasta yakını ailelere maddi ve danışmanlık desteği ve rehabilitasyon sağlanmalıdır.
5. Kurumsal desteğin oluşturulamadığı koşullarda, evlerinde barınan ruh sağlığı gereksinimi olan kişilere gezici rehabilitasyon hizmetlerinin götürülmesine yönelik örgütlenmelere imkan tanınmalıdır.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Toplum Ruh Sağlığı Politikaları Doğrultusunda Psikolojik- Psikiyatrik Rehabilitasyon" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Psk.İlkten ÇETİN'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Psk.İlkten ÇETİN'in izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
3 Beğeni 
Yazan Uzman
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
