Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu
DİKKAT EKSİKLİĞİ HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU
Dikkatsizlik, hiperaktivite ve dürtüsellik (istek ve dürtüleri engelleyememe) gibi farklı klinik özellikleri olan “Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB)”, genetik, biyolojik ve psikososyal etkenler gibi çoklu nedenleri olan, erken başlangıçlı bir çocukluk çağı nöropsikiyatrik bozukluğudur. Çocuğun gelişimini sosyal, duygusal ve bilişsel alanlarda etkilemektedir. Çocukların aile içi ilişkilerine, akran ilişkilerine, ders başarılarına ve özgüven gelişimine olumsuz yönde etkileri olmaktadır.
Bu çocuklar, başladıkları işi bitiremezler, sürekli hareket halinde ve kıpır kıpırdırlar, adeta yürümez koşarlar, elleri dursa ayakları durmaz, düz duvara tırmanırlar, dersi dinleyemezler, sürekli etrafları ile ilgilidirler, sınavlarda dikkatsizce hatalar yaparlar, bilgisayar başında saatlerce oturabilirler, ancak ödev başında en çok 10 dakika oturabilirler, çok sakardırlar, yürürken kapılara, eşyalara çarparlar, arkadaş ilişkilerinde sorunları vardır, sınıfta kimse onların yanında oturmak istemez, kurallı oyunlarda sorun çıkartırlar.
DEHB’nin “Dikkat eksikliğinin önde olduğu tip”, “aşırı hareketliliğin önde olduğu tip” ve “birleşik tip” olmak üzere üç tipi vardır.
DEHB’da Dikkat Eksikliği Ölçütleri;
1-Belirli bir işe dikkatini vermekte zorlanır.
2-Dikkati kolayca dağılır.
3-Dikkatsizce hatalar yapar.
4-Başladığı işi bitiremez.
5-Kendisiyle konuşulurken dinlemiyormuş gibi görünür.
6-Görev ve etkinlikleri düzenlemekte zorlanır.
7-Yoğun zihinsel çaba gerektiren işleri yapmaktan kaçınır (ev ödevi, okul etkinlikleri gibi).
8-Etkinlikler için gereken eşyalarını kaybeder.
9-Günlük etkinliklerde unutkandır.
Bu 9 belirtiden en az altısının, en az 6 aydır, birden fazla ortamda görülüyor olması ve bireyin yaşamında en az bir alanı olumsuz yönde etkiliyor olması durumunda dikkat eksikliği düşünülür.
Hiperaktivite Ölçütleri;
1- Eli ayağı kıpır kıpırdır.
2-Oturduğu yerde duramaz.
3-Gereksiz yere sağa sola koşturur, eşyalara tırmanır.
4-Sakince oynamakta zorlanır.
5-Sürekli hareket eder ya da sanki motor takılmış gibidir.
6-Çok konuşur.
Dürtüsellik Ölçütleri;
1-Sorulan soru tamamlanmadan yanıt verir.
2-Sırasını beklemekte güçlük çeker.
3-Başkalarının sözünü keser ya da oyunlarında araya girer.
Hiperaktivite ve dürtüsellik ölçütü olarak tanımlanan bu dokuz belirtiden en az 6’sının, en az 6 aydır, birden fazla ortamda görülüyor olması, bireyin yaşamında en az bir alanı olumsuz yönde etkiliyor olması durumunda hiperaktivite olabileceği düşünülür.
Ayrıca, dağınıklık, düzensizlik, tutarsızlık, sakarlık, koordinasyon güçlükleri, sosyal ilişkilerde sorunlar ve düşük benlik saygısı, gibi belirtiler eşlik edebilir.
İlkokul çağındaki çocuklarda DEHB görülme sıklığı %3-5, erişkinlerde ise %1-2 olarak bildirilmektedir. Erkeklerde kızlara göre 3-4 kat daha fazla görülmektedir.
Okul öncesi çocuklarda DEHB tanısı koymak zordur, çünkü bu yaşlar çocukların genelde çok hareketli oldukları ve özdenetimlerinin yetersiz olduğu yıllardır. Bu dönemde DEHB tanısı koymakta aceleci davranmamak, ancak aile danışmanlığı, davranışsal öneriler ve düzenli takiplerle okula başlama yaşına dek izlemek gerekir. DEHB gösteren pek çok çocuk bebekliklerinde de huzursuz, hareketli, çok ağlayan, az uyuyan, beslenme sorunları olan zor mizaçlı bebekler olabilir.
Yaşam boyu süreklilik gösterebilen bir bozukluktur. DEHB’li çocukların %10-15’inde ergenlikte önemli ölçüde düzelme görülürken, %60-70’inde belirtiler devam eder ve %5-10’unda ise daha ciddi problemler ortaya çıkar.
Çocukluk döneminde DEHB olan bireylerin çoğu ergenlik ve erişkinlik döneminde de bu bozukluğa özgü bulgular gösterirler. Klinik belirtilerde yaşa özgü farklılıklar dikkati çeker. Yaşla birlikte hiperaktivite belirtileri daha az gözlenirken dürtüsellik ve dikkat dağınıklığı devam eder.
DEHB olan gençlerde aile ilişkileri ve sosyal yaşamda artmış çatışmalar, ilişki sorunları, içsel huzursuzluk, yüksek riskli davranışlara eğilim (hızlı araç kullanma gibi), sık eş değiştirme, cinsel deneyimleri erken yaşta yaşama daha sıktır. Dikkatsizlik ve bilişsel sorunlar nedeniyle okul başarıları etkilenecektir. Daha ileri yaşlarda ve erişkinlikte ise dikkat eksikliği, planlarını tamamlayamama, bir etkinliği bitirmeden diğerine geçme ve değişken duygu durum gibi belirtiler görülmektedir.
DEHB kalıtsal bir sorundur ve ailenin diğer bireylerinde de benzer sorunların olma riski yüksektir. Zekadan bağımsızdır, her zeka düzeyinde görülebilir.
DEHB’da TEDAVİ YÖNTEMLERİ
- Farmakolojik tedaviler (ilaç tedavisi)
- Çocuğun bireysel tedavisi (davranışçı teknikler, sosyal beceri eğitimi)
- Anne baba ve öğretmen eğitimi
- Eğitim
- Alternatif tedaviler
DEHB belirtileri çocuğun yaşamında öğrenme, sosyal ilişkiler, benlik saygısı, özgüven gibi alanlardan en az birini olumsuz yönde etkileyecek düzeyde ise ilaç tedavisinin gerekli olduğu belirtilmektedir.
İlaç tedavisi, anne-baba eğitimi, çocuğun bireysel terapisi, okulla işbirliği gibi çok yönlü bir tedavi yaklaşımı ile tedavinin başarısı %80-90’lara ulaşmaktadır.
Dikkatsizlik, hiperaktivite ve dürtüsellik (istek ve dürtüleri engelleyememe) gibi farklı klinik özellikleri olan “Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB)”, genetik, biyolojik ve psikososyal etkenler gibi çoklu nedenleri olan, erken başlangıçlı bir çocukluk çağı nöropsikiyatrik bozukluğudur. Çocuğun gelişimini sosyal, duygusal ve bilişsel alanlarda etkilemektedir. Çocukların aile içi ilişkilerine, akran ilişkilerine, ders başarılarına ve özgüven gelişimine olumsuz yönde etkileri olmaktadır.
Bu çocuklar, başladıkları işi bitiremezler, sürekli hareket halinde ve kıpır kıpırdırlar, adeta yürümez koşarlar, elleri dursa ayakları durmaz, düz duvara tırmanırlar, dersi dinleyemezler, sürekli etrafları ile ilgilidirler, sınavlarda dikkatsizce hatalar yaparlar, bilgisayar başında saatlerce oturabilirler, ancak ödev başında en çok 10 dakika oturabilirler, çok sakardırlar, yürürken kapılara, eşyalara çarparlar, arkadaş ilişkilerinde sorunları vardır, sınıfta kimse onların yanında oturmak istemez, kurallı oyunlarda sorun çıkartırlar.
DEHB’nin “Dikkat eksikliğinin önde olduğu tip”, “aşırı hareketliliğin önde olduğu tip” ve “birleşik tip” olmak üzere üç tipi vardır.
DEHB’da Dikkat Eksikliği Ölçütleri;
1-Belirli bir işe dikkatini vermekte zorlanır.
2-Dikkati kolayca dağılır.
3-Dikkatsizce hatalar yapar.
4-Başladığı işi bitiremez.
5-Kendisiyle konuşulurken dinlemiyormuş gibi görünür.
6-Görev ve etkinlikleri düzenlemekte zorlanır.
7-Yoğun zihinsel çaba gerektiren işleri yapmaktan kaçınır (ev ödevi, okul etkinlikleri gibi).
8-Etkinlikler için gereken eşyalarını kaybeder.
9-Günlük etkinliklerde unutkandır.
Bu 9 belirtiden en az altısının, en az 6 aydır, birden fazla ortamda görülüyor olması ve bireyin yaşamında en az bir alanı olumsuz yönde etkiliyor olması durumunda dikkat eksikliği düşünülür.
Hiperaktivite Ölçütleri;
1- Eli ayağı kıpır kıpırdır.
2-Oturduğu yerde duramaz.
3-Gereksiz yere sağa sola koşturur, eşyalara tırmanır.
4-Sakince oynamakta zorlanır.
5-Sürekli hareket eder ya da sanki motor takılmış gibidir.
6-Çok konuşur.
Dürtüsellik Ölçütleri;
1-Sorulan soru tamamlanmadan yanıt verir.
2-Sırasını beklemekte güçlük çeker.
3-Başkalarının sözünü keser ya da oyunlarında araya girer.
Hiperaktivite ve dürtüsellik ölçütü olarak tanımlanan bu dokuz belirtiden en az 6’sının, en az 6 aydır, birden fazla ortamda görülüyor olması, bireyin yaşamında en az bir alanı olumsuz yönde etkiliyor olması durumunda hiperaktivite olabileceği düşünülür.
Ayrıca, dağınıklık, düzensizlik, tutarsızlık, sakarlık, koordinasyon güçlükleri, sosyal ilişkilerde sorunlar ve düşük benlik saygısı, gibi belirtiler eşlik edebilir.
İlkokul çağındaki çocuklarda DEHB görülme sıklığı %3-5, erişkinlerde ise %1-2 olarak bildirilmektedir. Erkeklerde kızlara göre 3-4 kat daha fazla görülmektedir.
Okul öncesi çocuklarda DEHB tanısı koymak zordur, çünkü bu yaşlar çocukların genelde çok hareketli oldukları ve özdenetimlerinin yetersiz olduğu yıllardır. Bu dönemde DEHB tanısı koymakta aceleci davranmamak, ancak aile danışmanlığı, davranışsal öneriler ve düzenli takiplerle okula başlama yaşına dek izlemek gerekir. DEHB gösteren pek çok çocuk bebekliklerinde de huzursuz, hareketli, çok ağlayan, az uyuyan, beslenme sorunları olan zor mizaçlı bebekler olabilir.
Yaşam boyu süreklilik gösterebilen bir bozukluktur. DEHB’li çocukların %10-15’inde ergenlikte önemli ölçüde düzelme görülürken, %60-70’inde belirtiler devam eder ve %5-10’unda ise daha ciddi problemler ortaya çıkar.
Çocukluk döneminde DEHB olan bireylerin çoğu ergenlik ve erişkinlik döneminde de bu bozukluğa özgü bulgular gösterirler. Klinik belirtilerde yaşa özgü farklılıklar dikkati çeker. Yaşla birlikte hiperaktivite belirtileri daha az gözlenirken dürtüsellik ve dikkat dağınıklığı devam eder.
DEHB olan gençlerde aile ilişkileri ve sosyal yaşamda artmış çatışmalar, ilişki sorunları, içsel huzursuzluk, yüksek riskli davranışlara eğilim (hızlı araç kullanma gibi), sık eş değiştirme, cinsel deneyimleri erken yaşta yaşama daha sıktır. Dikkatsizlik ve bilişsel sorunlar nedeniyle okul başarıları etkilenecektir. Daha ileri yaşlarda ve erişkinlikte ise dikkat eksikliği, planlarını tamamlayamama, bir etkinliği bitirmeden diğerine geçme ve değişken duygu durum gibi belirtiler görülmektedir.
DEHB kalıtsal bir sorundur ve ailenin diğer bireylerinde de benzer sorunların olma riski yüksektir. Zekadan bağımsızdır, her zeka düzeyinde görülebilir.
DEHB’da TEDAVİ YÖNTEMLERİ
- Farmakolojik tedaviler (ilaç tedavisi)
- Çocuğun bireysel tedavisi (davranışçı teknikler, sosyal beceri eğitimi)
- Anne baba ve öğretmen eğitimi
- Eğitim
- Alternatif tedaviler
DEHB belirtileri çocuğun yaşamında öğrenme, sosyal ilişkiler, benlik saygısı, özgüven gibi alanlardan en az birini olumsuz yönde etkileyecek düzeyde ise ilaç tedavisinin gerekli olduğu belirtilmektedir.
İlaç tedavisi, anne-baba eğitimi, çocuğun bireysel terapisi, okulla işbirliği gibi çok yönlü bir tedavi yaklaşımı ile tedavinin başarısı %80-90’lara ulaşmaktadır.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Psk.İlkten ÇETİN'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Psk.İlkten ÇETİN'in izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
4 Beğeni 
Yazan Uzman
|
dikkatsizlik, hiperaktivite, dürtüsellik, dehb, dikkat eksikliği, hiperaktif, hiperaktivite bozukluğu, hiperaktivite ölçütleri, dürtüsellik ölçütleri
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
