2007'den Bugüne 92,227 Tavsiye, 28,206 Uzman ve 19,962 Bilimsel Makale
Site İçi Arama
Yeni Tavsiye Ekleyin!



Kendini Kontrol Edebilen Çocuklar Büyütmek
MAKALE #18156 © Yazan Uzm.Psk.Ebru ZORLUTUNA | Yayın Mart 2017 | 9,583 Okuyucu
Okul öncesi dönemde kazandırılması gereken en önemli becerilerden birisi öz-denetimdir. Öz-denetim, kişinin kendi duygularını, düşüncelerini ve davranışlarını kontrol edebilmesi olarak tanımlanır. Çocukların bazı kuralları içselleştirmesi ve dıştan gelen uyarılara gerek kalmadan bu kurallara kendi kendine uyması ve uygulaması öz denetimin bir parçasıdır. Örneğin, 5 çocuk düşünün ve beklemesi gereken bir durum var. 4 çocuk beklerken, bir çocuk dürtülerini kontrol edemiyor ve duramıyor. 4 çocuğun bildiği şeyi, bu çocuk neden yapamıyor? Bu çocuk duygularını düzenlemekte ya da kontrol etmekte dışarıdan bir desteğe ihtiyaç duyuyor. Öz-denetim tam da bu aşamada devreye girmektedir. Çocuklarda öz-denetim yaş büyüdükçe gelişiyor. Fakat öz-kontrol ya da öz-denetimle ilgili en büyük değişiklikler ve gelişmeler 3-7 yaş dönemi arasında gerçekleşiyor. Öz-denetimin gelişebilmesi için ebeveynlere ve öğretmenlere çok iş düşüyor.

Araştırmalara göre; çocukların akademik başarıları, okul öncesi dönemde ne kadar sayı ya da kavramları bilmesinden çok daha önemli olan öz denetim becerilerinin gelişmesine bağlıdır. Çocukların çalışma öncesi planlama yapabilmeleri, dürtülerini kontrol edebilmeleri, yönergeleri takip edebilmeleri, odaklanma becerileri akademik alanda başarıyı getiren becerilerdir. Hayatımızdaki her konuda başarılı olabilmemiz için öz denetim becerileri hayati bir önemi vardır.
Bir araştırmada, araştırmacılar çocukların öz denetim becerilerini incelemek için eğlenceli bir yol seçmişler. Belirli oyunlar seçilmiş ve çocukların oynamaları için ortam sağlanmış. Önemli noktası ise oyunların kurallarını ters çevirerek çocuklara yönerge verilmesidir. Basitten başlayıp karmaşık oyunlar oynanmıştır. Örneğin; hızlı müzikte yavaş dans etme, yavaş müzikte hızlı dans etme gibi. Çalışmanın sonucunda; çocuklarda davranışlarını kontrol etme, dikkat becerileri ve yönerge alma ve uygulama becerilerinde gelişme sağlanmıştır. Sizlerde evde oyunların kurallarını tersine çevirerek hep birlikte oynayabilirsiniz.
Öz-denetim neden gereklidir?
Okul öncesi dönem, çocukların öz denetim becerilerini kazanması açısından kritik bir dönemdir. Öz-denetim çocukların duygularını tanıyabilmesi, kontrol edebilmesi, empati kurabilmesi için gereklidir. Aynı zamanda davranışlarını kontrol edebilmesi öz-denetim becerisine bağlıdır. Örneğin; 5 yaşında sürekli arkadaşlarını ısıran bir çocuğun öz-denetim becerilerinin gelişmediğini söyleyebiliriz. Yaşadığı duygu yoğunluğunu denetim altına alamamakta ve dürtülerini kontrol edememektedir. Sonuç ısırma davranışı olarak kendini göstermektedir.
Öz-denetim, sağlıklı ilişkiler kurmamızda bize yardımcı olur. Hareket etmeden önce düşünmemizi daha sonra adım atmamızı sağlar. Araştırmalara göre; öz-denetimi olan çocukların ileride akademik becerilerin iyi düzeyde olduğu bilinmektedir. Bununla birlikte okul öncesi dönemde iyi bir öz-denetime sahip çocukların ileride matematik ve erken okuma-yazmaya becerilerinin geliştiği bilinmektedir.
Öz-denetimi engelleyen durumlar
Ceza uygulaması
Ceza, öz denetimi güçlendirmez. Bir çocuğa ceza uygulandığı zaman çocuğun kendi kontrolü söz konusu olamaz. Ceza, çocuğun seçimi değil bir zorlamadır.
Sınır koymamak
Çocuğunuzu aşırı serbest bırakmak ya da bütün kararları hatta ebeveyn kararlarını da kendisine bırakmak da öz denetimi güçlendirmez. Çocuğunuz kendisini kontrol edemez ve nerde duracağını bilemez. Çocuklarınızın bazı kararları alması ve seçimler yapması için elbette ki teşvik edeceğiz. Burada belirtilen anne-babayı yöneten çocuklar ve çocuk merkezli ailelerdir.
Çocuğun adına karar almak
Çocuklar bir şey elde etmek istediğinde diğerinden vazgeçmek zorunda kalırlar. Örneğin alışveriş merkezinde iki oyuncağı beğendi ve almak için ısrar ediyor. Siz bir tane almasını söylüyor ve sınır çiziyorsunuz. Çocuğunuz hedefine ulaşması için birinden kendi vazgeçiyorsa öz denetimi adına katkıda bulunmuş oluyor. Kendi isteğiyle bıraktığı her durum öz denetim becerilerini geliştirmektedir. Eğer siz çocuğunuza vazgeçmesi için zorladığınızda bu özdenetim olmuyor. Siz onun adına bir karar almış oluyorsunuz ve çocuğunuz kendi öz denetimini sağlayamıyor.
Öz-denetim becerileri nasıl teşvik edilir?
Ebeveynler, çocuklarına basit adımlarla öz-denetim becerilerini geliştirmelerinde yardımcı olabilirler.
1. Çocuğunuzu karar verme süreçlerine dâhil edin.
Çocuğunuzu yaşına göre yapabileceği şeyler konusunda teşvik edin. Karar aldığı ve davranışının doğal sonucunu yaşadığı şeylere izin verin. Kendi kendini kontrol etmesiyle öz denetim becerileri de artmaktadır.
2. Oyun oynama fırsatı sağlayın.
Her çocuk oyun oynarken bir planlama yapar, problem çözer, arkadaşıyla paylaşır beklemeyi öğrenir. Beklemeyi öğrenmiş bir çocuk dürtülerini kontrol etmeyi ve hazzını ertelemeyi de öğrenmiştir. Öz-denetimin gelişmesinde oyun çok önemlidir. Çünkü oyunlar kuralları içerir, etapları vardır. Bir yönergeyi izlemek zorundadır. Bu yönüyle oyunlar öz-denetimin gelişmesinde gereklidir.
3. Çocuğunuzun bağımsızlığı için görevler/sorumluluklar sağlayın.
Çocuğa anne ve babadan ayrı bir birey olduğunu hissettirmek ve bağımsız olması için teşvik etmek gerekir. Yaşına uygun sorumluluklar vermek ve takip etmek önemlidir. Bu çocuğun gelecekteki davranışlarını etkileyecek ve inisiyatif almasını sağlayacaktır.
4. Görevlerini zamanında hatırlatın.
Okul öncesi dönemi çocukları kuralları hatırlamakta güçlük yaşayabilirler. Kolaylıkla dikkatleri dağılabilir ve kuralları hatırlatmak gerekebilir. Bununla birlikte beklentilerimizi de açık ve net bir şekilde belirtmemiz ve hatırlatmamız gerekiyor.
5. Çocuğunuzun kendini kontrol etmesi ile ilgili oyunlar oynayın.
Kırmızı- Yeşil ışık oyunu oynayın. Kırmızı da hareketsiz kalın, yeşilde hareket edin. Daha sonra tam tersi yönerge verin. Yeşilde hareketsiz kalın ve kırmızı da hareket edin. Araştırmacılar, bu tür oyunlar oynamanın çocuklarda öz düzenleme becerilerini arttırdığını belirtiyorlar.
6. Model olun.
Çocuğunuzun öz-denetimini sağlamış, kendini kontrol eden ve duygularını düzenleyebilen bir birey olmasını istiyorsanız öncelikle bu davranışları sizin yapabiliyor olmanız gerekiyor. Anne-baba olarak ani öfke patlamalarınız varsa muhtemelen duygularınızı düzenlemekte zorlanıyorsunuz. Ya da aklınıza ilk eseni yapıyor ve düşünmeden hareket ediyorsanız dürtülerinizi kontrol etmekte zorlanıyorsunuz. Böyle bir ortamda çocuğunuzun da kendini kontrol etmesini bekleyemezsiniz. Her şeyden önce çocuğunuza sizin doğru bir model olmanız gerekiyor.
7. Duygu koçu olun.
Ebeveynler çocuklarının olumsuz duygularına farklı şekillerde tepki verirler. Bazıları küçümseyici ( Ne var şimdi üzülecek) bazıları onay vermeden (“Ağlamayı kes!) gibi… Bu yaklaşımların hiç biri yararlı ve doğru değildir. Çünkü çocuklara duygularını nasıl düzenleyeceğini öğretmezler. Buna karşın, ebeveynler duygularıyla ilgili konuştuğunda, empati kurduğunda ve kendi duygularıyla baş etmeyi öğrendiğinde çocuklarda duygularını düzenlemeyi öğreneceklerdir. Araştırmacılar buna “duygu koçluğu” diyorlar.
8. Tutarlı olun.
Ebeveynlerin kabul düzeyi her gün aynı olmayabilir. Bir gün hayatında her şey çok iyidir, maaşına zam almıştır ya da keyifli bir arkadaş ortamından eve gelmiştir. Çocuğunun evde top oynamasına bir şey demez. Bir başka gün stresli bir gün yaşamıştır, terslikler üst üste gelmiştir. Eve geldiğinde çocuğunun top oynamasına sinirlenip, “bir daha evde top oynamak yasak” diyebilir. Bu süreçte tutarsız davranan ebeveynin çocuğunun kafası karışmakta ve olumsuz davranışı sürdürmeye devam etmektedir. Tutarlılık, ebeveynin çocuğu ile olan iletişiminde ve öz-denetim becerileri kazanmasında önemli rol oynar.
9. Koşulsuz sevdiğinizi belli edin.
Çocuğumuzu hepimiz severiz fakat gösterme konusunda bazı ebeveynler zorluk yaşayabiliyor. “Yemek yersen”, “tuvaletini yaparsan”, “uyursan” gibi şartlı sevgi yaklaşımları olabiliyor. Öncelikle çocuklarımızı bir nedene ya da şarta bağlı değil koşulsuz sevmemiz gerekiyor.
10. Sınır çizin.
Ailenizde temel kuralları belirleyin. Sınırlar koyun ve uygulayın. Çocuğunuz sizin sınırlarınıza bir süre sonra alışacak ve uymaya başlayacak. Sınırların dışına çıkmamasıyla kendini yönetmiş ve öz denetimini sağlamış olacaktır.
Yazan
Bu makaleden alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir:
"Kendini Kontrol Edebilen Çocuklar Büyütmek" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Psk.Ebru ZORLUTUNA'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Psk.Ebru ZORLUTUNA'nın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
     9 Beğeni    
Facebook'ta paylaş Twitter'da paylaş Linkin'de paylaş Pinterest'de paylaş Epostayla Paylaş
Yazan Uzman
Ebru ZORLUTUNA Fotoğraf
Uzm.Psk.Ebru ZORLUTUNA
İzmir (Online hizmet de veriyor)
Uzman Psikolog
TavsiyeEdiyorum.com Üyesi11 kez tavsiye edildiİş Adresi Kayıtlı
Makale Kütüphanemizden
İlgili Makaleler Uzm.Psk.Ebru ZORLUTUNA'nın Yazıları
► Kendini Kontrol Psk.Hülya MACİT
► İkiz Çocuk Büyütmek Psk.Gökhan ÇINAR
TavsiyeEdiyorum.com Bilimsel Makaleler Kütüphanemizdeki 19,962 uzman makalesi arasında 'Kendini Kontrol Edebilen Çocuklar Büyütmek' başlığıyla benzeşen toplam 31 makaleden bu yazıyla en ilgili görülenleri yukarıda listelenmiştir.
► Kendimlik Zamanları Ocak 2021
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.


06:24
Top