Meslek Seçiminde İlgilerin Rolü
İlgi, belli faaliyetlere isteyerek yönelme, bu faaliyetleri kısıtlayıcı koşullar altında bile başka faaliyetlere tercih etme ve bu faaliyetleri yaparken yorgunluk yerine dinlenmişlik, bıkkınlık yerine devam etme isteği duyma durumlarında varlığına hükmettiğimiz bir iç uyarı şeklinde düşünülebilir ( Kuzgun, 2000; s., 50).
Kuzgun'un tanımından da anlaşılacağı üzere, icra edilen mesleğe karşı ilgili olmak bireyin işinden zevk alması ve yorgunluk hissetmemesinde büyük rol oynar. Dolayısıyla insanların ilgi duydukları faaliyetleri geçimlerini sağladıkları mesleklere dönüştürmeleri daha verimli ve mutlu olmalarını sağlayacaktır. Çünkü insan beyni merak ve ilgi duyduğu konularla uğraştığında potansiyelini maksimum düzeyde kullanmaktadır (Kocabaş, 2008). Bu nedenle kişinin ilgi duyduğu mesleği yapması hem birey hem de toplum ruh sağlığı açısından büyük önem taşır.
Bireyin meslek seçimi kararında ilgilerini de dikkate alabilmesi için hem kendi ilgilerinin ne olduğunu hem de çeşitli mesleklerin her birinin ne tür ilgiler gerektirdiğini bilmesi gerekmektedir. Bu araştırmayı da, kişinin ilgi duyduğu alanda ne kadar yetenekli olduğu sorusu izlemelidir.
Bu noktada ilgilerin kararlılığı da önemli bir konudur. Çünkü çok değişken olan bir özellik, kişinin geleceğini planlamada dikkate alınmamalıdır. Aslında ilgiler de değişkendir, ilerleyen yaşla birlikte değişir. Çünkü ilgiler çevre koşullarından oldukça etkilenir ve kararlılık kazanmaları zaman alır. Ancak ilgiler değişken bir yapıdayken ilgi alanlarının doğası daha durağandır. Bu nedenle meslek ve kariyer planlamasında ilgilerden çok ilgi alanları büyük önem taşırlar.
İlgilerin gelişimini incelediğimizde ise çok erken yaşlardan itibaren belirmeye başladıklarını görürüz. Özellikle 10 yaşından sonra çocuk belirli şeylere yaklaşırken belirli faaliyetlerden de uzaklaşmaya başlar. Üstelik bu veri çocuğu ilgili olduğu alana yönlendirmede kullanılabilir niteliktedir. Mesleki gelişim psikologları (Ginzberg ve ark., Super) da 10 yaşından sonra ilgilerin meslek seçiminde ayrışmayı sağladığını ve dolayısıyla mesleki kararlarda önemli rol aldıklarını belirtmişlerdir.
Ölçülen ve İfade Edilen İlgilerin Meslek Seçimini Yordama Gücü
Holland ve Lutz, bireylerin ifade edilen meslek seçimleri ile ifade edilen ve ölçülen ilgileri arasındaki ilişkiyi araştırmıştır. Bulguları, öğrencilerin ifade edilen ilgilerinin yordama gücünün, ölçülen ilgilerden iki kat fazla olduğunu ortaya koymuştur.
Dolayısıyla meslek seçimi öncesinde bireyin sözlü ifadelerine başvurmak özellikle gençlerin bu konudaki fikirlerini araştırmak önemlidir. Bu nedenle ilgilerin belirlenmesinde birincil kaynak olarak kişinin kendi düşüncelerine başvurmak daha uygun meslek seçimleri için gerekli bir adımdır.
İlgi ve Meslekte Başarı
Yapılan araştırmalar (Strong ve ark.) kişilerin ilgili oldukları mesleklerde başarı oranının; ilgisiz oldukları mesleklerdeki başarı oranından daha yüksek olduğunu ortaya çıkarmıştır. Yazımızın başlangıcında yaptığımız ilgi tanımını tekrar gözden geçirdiğimizde bireyin ilgili olduğu meslek alanında yani isteyerek yöneldiği, kısıtlayıcı koşullar altında dahi yapmak istediği, yaparken kendini dinlenmiş hissettiği bir meslekte başarılı olması bizi şaşırtmayacaktır. Çünkü birey isteyerek ve zevkle bu işe diğer insanlardan daha çok emek verir ve zaman ayırır, böylelikle sahip olduğu yetenek düzeyinin de etkisiyle bu emeklerinin karşılığını başarı olarak alacaktır.
Gelin bunu bir örnek üzerinden düşünelim: Yetenekli olup da hiç zaman ayırmadığınız bir faaliyeti düşünün, sonra bu faaliyetteki başarı düzeyiniz ile sizden daha az yetenekli olduğunu düşündüğünüz fakat bu faaliyete yıllarını vermiş birinin başarı düzeyini kıyaslayın.Sonuçta bu kişinin sizden daha başarılı olduğunu görebilirsiniz. Öğrenmenin nörofizyolojik açaıklamaları da düzenli pratikle yetenek düzeyinin arttığını göstermektedir.
İlgi ve Meslek Doyumu
Meslek doyumunun en açık göstergesi kişinin işine ya da mesleğine devam etmesidir. Ne yazık ki genellikle maddi yönden güvence içinde olan ve maddi kaygılar taşımayan insanlar salt ilgilerine göre meslek seçebilme ayrıcalığına sahiptir. Çoğu insan ise meslek seçerken maddi kazanç, sosyal güvence gibi daha temel ihtiyaçlarını doyurma kaygısı içinde olmakta ve meslekleri bunları karşıladığı sürece hoşnut olabilmektedir. Bu nedenle kişilerin bazı meslekleri seçerken, dikkat ettikleri "ekonomik imkanlarının yüksekliği", "popülerliliği" gibi kriterler, bireylerin ilgi duymadıkları alanlara yönelmeleri yönündeki önemli tuzaklara dönüşebilir (Keser, 2008).
Bu tuzaklara dikkat etmeli ve kişinin başarılı olacağı alana yönelmesi sağlanmalıdır, unutulmamalıdır ki başarıyla icra edilen meslekler maddi manevi kazançları beraberinde getirecektir.
Son olarak,
Bu bağlamda özellikle çocukların merak duydukları alanlar takip edilmeli, keşfedilmeli ve desteklenmelidir. Bu durum çocuğun ileride hangi mesleği seçeceği konusunda kendisine destek olunmasında kilit noktalardan birini oluşturur. İlgilerin ergenlik döneminde oldukça kararsız olup, ilgi örüntüsünün çok sık değiştiği unutulmamalıdır. Bu dönemde yapılacak en akıllıca şey kişinin ilgilerini değil, ilgi alanlarını ölçmektir. Örneğin bir kişinin doktorluğa mı, veterinerliğine mi ilgisinin ölçülmesinde hata yapma olasılığı, kişinin sağlık alanında mı yoksa teknik alanda mı ilgisi olduğunu saptamaktaki hata olasılığından daha yüksektir.
İlgi alanlarını keşfetmede ise okullar maalesef yetersizdir. Okul ilgi ve merak alanının keşfedilmesini sağlamak yerine çocuğun sahip olduğu ilgileri kısmen desteklemektedir. Bu nedenle özellikle gençlerin lisans eğitimi almadan önce ilgi alanları konusunda bilinçlenmeleri oldukça önemlidir.
Fulya KAYA
Psikolog
Kaynaklar
Keser, A.(2008). 20 Ağustos 2008'de http://www.isguc.org adresinden alınmıştır.
Kocabaş, E. (2008). 20 Ağustos 2008'de http://www.noroegitimmerkezi.com/bolum/b09-analiz.html adresinden alınmıştır.
Kuzgun, Y. (2000), “Meslek Danışmanlığı Kuramlar Uygulamalar”, Ankara:
Nobel Yayınları.
Kuzgun'un tanımından da anlaşılacağı üzere, icra edilen mesleğe karşı ilgili olmak bireyin işinden zevk alması ve yorgunluk hissetmemesinde büyük rol oynar. Dolayısıyla insanların ilgi duydukları faaliyetleri geçimlerini sağladıkları mesleklere dönüştürmeleri daha verimli ve mutlu olmalarını sağlayacaktır. Çünkü insan beyni merak ve ilgi duyduğu konularla uğraştığında potansiyelini maksimum düzeyde kullanmaktadır (Kocabaş, 2008). Bu nedenle kişinin ilgi duyduğu mesleği yapması hem birey hem de toplum ruh sağlığı açısından büyük önem taşır.
Bireyin meslek seçimi kararında ilgilerini de dikkate alabilmesi için hem kendi ilgilerinin ne olduğunu hem de çeşitli mesleklerin her birinin ne tür ilgiler gerektirdiğini bilmesi gerekmektedir. Bu araştırmayı da, kişinin ilgi duyduğu alanda ne kadar yetenekli olduğu sorusu izlemelidir.
Bu noktada ilgilerin kararlılığı da önemli bir konudur. Çünkü çok değişken olan bir özellik, kişinin geleceğini planlamada dikkate alınmamalıdır. Aslında ilgiler de değişkendir, ilerleyen yaşla birlikte değişir. Çünkü ilgiler çevre koşullarından oldukça etkilenir ve kararlılık kazanmaları zaman alır. Ancak ilgiler değişken bir yapıdayken ilgi alanlarının doğası daha durağandır. Bu nedenle meslek ve kariyer planlamasında ilgilerden çok ilgi alanları büyük önem taşırlar.
İlgilerin gelişimini incelediğimizde ise çok erken yaşlardan itibaren belirmeye başladıklarını görürüz. Özellikle 10 yaşından sonra çocuk belirli şeylere yaklaşırken belirli faaliyetlerden de uzaklaşmaya başlar. Üstelik bu veri çocuğu ilgili olduğu alana yönlendirmede kullanılabilir niteliktedir. Mesleki gelişim psikologları (Ginzberg ve ark., Super) da 10 yaşından sonra ilgilerin meslek seçiminde ayrışmayı sağladığını ve dolayısıyla mesleki kararlarda önemli rol aldıklarını belirtmişlerdir.
Ölçülen ve İfade Edilen İlgilerin Meslek Seçimini Yordama Gücü
Holland ve Lutz, bireylerin ifade edilen meslek seçimleri ile ifade edilen ve ölçülen ilgileri arasındaki ilişkiyi araştırmıştır. Bulguları, öğrencilerin ifade edilen ilgilerinin yordama gücünün, ölçülen ilgilerden iki kat fazla olduğunu ortaya koymuştur.
Dolayısıyla meslek seçimi öncesinde bireyin sözlü ifadelerine başvurmak özellikle gençlerin bu konudaki fikirlerini araştırmak önemlidir. Bu nedenle ilgilerin belirlenmesinde birincil kaynak olarak kişinin kendi düşüncelerine başvurmak daha uygun meslek seçimleri için gerekli bir adımdır.
İlgi ve Meslekte Başarı
Yapılan araştırmalar (Strong ve ark.) kişilerin ilgili oldukları mesleklerde başarı oranının; ilgisiz oldukları mesleklerdeki başarı oranından daha yüksek olduğunu ortaya çıkarmıştır. Yazımızın başlangıcında yaptığımız ilgi tanımını tekrar gözden geçirdiğimizde bireyin ilgili olduğu meslek alanında yani isteyerek yöneldiği, kısıtlayıcı koşullar altında dahi yapmak istediği, yaparken kendini dinlenmiş hissettiği bir meslekte başarılı olması bizi şaşırtmayacaktır. Çünkü birey isteyerek ve zevkle bu işe diğer insanlardan daha çok emek verir ve zaman ayırır, böylelikle sahip olduğu yetenek düzeyinin de etkisiyle bu emeklerinin karşılığını başarı olarak alacaktır.
Gelin bunu bir örnek üzerinden düşünelim: Yetenekli olup da hiç zaman ayırmadığınız bir faaliyeti düşünün, sonra bu faaliyetteki başarı düzeyiniz ile sizden daha az yetenekli olduğunu düşündüğünüz fakat bu faaliyete yıllarını vermiş birinin başarı düzeyini kıyaslayın.Sonuçta bu kişinin sizden daha başarılı olduğunu görebilirsiniz. Öğrenmenin nörofizyolojik açaıklamaları da düzenli pratikle yetenek düzeyinin arttığını göstermektedir.
İlgi ve Meslek Doyumu
Meslek doyumunun en açık göstergesi kişinin işine ya da mesleğine devam etmesidir. Ne yazık ki genellikle maddi yönden güvence içinde olan ve maddi kaygılar taşımayan insanlar salt ilgilerine göre meslek seçebilme ayrıcalığına sahiptir. Çoğu insan ise meslek seçerken maddi kazanç, sosyal güvence gibi daha temel ihtiyaçlarını doyurma kaygısı içinde olmakta ve meslekleri bunları karşıladığı sürece hoşnut olabilmektedir. Bu nedenle kişilerin bazı meslekleri seçerken, dikkat ettikleri "ekonomik imkanlarının yüksekliği", "popülerliliği" gibi kriterler, bireylerin ilgi duymadıkları alanlara yönelmeleri yönündeki önemli tuzaklara dönüşebilir (Keser, 2008).
Bu tuzaklara dikkat etmeli ve kişinin başarılı olacağı alana yönelmesi sağlanmalıdır, unutulmamalıdır ki başarıyla icra edilen meslekler maddi manevi kazançları beraberinde getirecektir.
Son olarak,
Bu bağlamda özellikle çocukların merak duydukları alanlar takip edilmeli, keşfedilmeli ve desteklenmelidir. Bu durum çocuğun ileride hangi mesleği seçeceği konusunda kendisine destek olunmasında kilit noktalardan birini oluşturur. İlgilerin ergenlik döneminde oldukça kararsız olup, ilgi örüntüsünün çok sık değiştiği unutulmamalıdır. Bu dönemde yapılacak en akıllıca şey kişinin ilgilerini değil, ilgi alanlarını ölçmektir. Örneğin bir kişinin doktorluğa mı, veterinerliğine mi ilgisinin ölçülmesinde hata yapma olasılığı, kişinin sağlık alanında mı yoksa teknik alanda mı ilgisi olduğunu saptamaktaki hata olasılığından daha yüksektir.
İlgi alanlarını keşfetmede ise okullar maalesef yetersizdir. Okul ilgi ve merak alanının keşfedilmesini sağlamak yerine çocuğun sahip olduğu ilgileri kısmen desteklemektedir. Bu nedenle özellikle gençlerin lisans eğitimi almadan önce ilgi alanları konusunda bilinçlenmeleri oldukça önemlidir.
Fulya KAYA
Psikolog
Kaynaklar
Keser, A.(2008). 20 Ağustos 2008'de http://www.isguc.org adresinden alınmıştır.
Kocabaş, E. (2008). 20 Ağustos 2008'de http://www.noroegitimmerkezi.com/bolum/b09-analiz.html adresinden alınmıştır.
Kuzgun, Y. (2000), “Meslek Danışmanlığı Kuramlar Uygulamalar”, Ankara:
Nobel Yayınları.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Meslek Seçiminde İlgilerin Rolü" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Psk.Fulya KAYA'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Psk.Fulya KAYA'nın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
1 Beğeni 
Yazan Uzman
|
meslek seçimi, meslek, hangi meslek, mesleki kararsızlık, mesleğim, meslek seçim, uygun meslek, en iyi meslek, doğru meslek, yanlış meslek, ilgiler, ilgi alanları, ilgi alanı, zevkli iş, mesleki doyum, iş doyumu, mesleki başarı, meslek istiyorum, doğru iş
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
