Alzheimer Hastalığı Nedir?
Alzheimer hastalığı ilerleyici bir nörodejeneratif durumdur. Zihinsel işlevde günlük yaşamı bozacak kadar şiddetli bir düşüşe yol açan bir grup semptom olan demansın en yaygın biçimlerinden biridir. Alzheimer hastalığı, kişinin hafızasında ve öğrenme, akıl yürütme, yargıda bulunma, iletişim kurma ve günlük aktivitelerini gerçekleştirme yeteneği ile ilgili sorunlara neden olur. İlk olarak 1907'de Alman doktor Alois Alzheimer tarafından tanımlanmıştır. 65 yaş ve üzerindeki dokuz yetişkinden tahminen biri bu hastalıkla yaşamaktadır.
Belirtiler ve tanı:
Alzheimer hastalığı olan kişilerde ilk olarak, yaşla ilgili normal hafıza problemlerinden farklı olarak, hafif hafıza kaybı ve kişilik değişiklikleri gelişir. Daha kolay yorulurlar, üzülürler veya endişelenirler. Değişimle iyi baş edemezler. Örneğin, tanıdık rotaları takip edebilirler, ancak yeni bir yere seyahat etmek kafalarını karıştırır ve kolayca kaybolabilirler. Hastalığın erken evrelerinde, Alzheimer hastalığı olan kişiler özellikle depresyona yatkındır. Hastalık ilerledikçe hafıza kaybı kötüleşir ve karar vermek zorlaşır. Alzheimer'lı bir kişi, aile üyeleri yardım etmeye çalıştığında sinirlenebilir. Sonunda, sosyal yaşam daha zor hale gelir, insanlar uzun süredir arkadaşlarını veya aile üyelerini tanımayabilir ve daha izole hale gelebilir. Alzheimer'ın ileri evrelerinde insanlar fiziksel koordinasyonunu kaybetmeye başlar ve günlük işlevler ve kendilerine bakmak için yardıma ihtiyaç duyabilirler. Bir kişi kendisindeki değişiklikleri fark edebilir veya değişiklikler önce aile üyeleri veya arkadaşlar tarafından gözlemlenebilir. Alzheimer teşhisi tipik olarak fiziksel ve nörolojik muayeneleri, kapsamlı bir tıbbi öyküyü ve zihinsel durum değerlendirmesini içerir. İnme, tümör veya kafa travması gibi sorunların diğer nedenlerini tanımlayabilen beyin görüntülemeyi (MRI veya BT gibi) içerebilir. Bir psikiyatrist veya başka bir doktor, Alzheimer semptomlarını taklit edebilecek diğer olası tıbbi durumları ekarte etmek için testler isteyebilir, örneğin:
•depresyon
•tiroid koşulları
•Yetersiz beslenme veya hastalıklardan kaynaklanan vitamin eksiklikleri
•İdrar yolu veya diğer enfeksiyonlar
•İlaçlara veya ilaç etkileşimlerine karşı reaksiyonlar
Doktorlar, bir kişinin semptomlarını dikkatlice gözden geçirmeli ve Alzheimer hastalığını doğru bir şekilde teşhis etmek için kapsamlı bir tıbbi öykü almalıdır.
Alzheimer Hastalığı Belirtileri:
•Kısa süreli ve uzun süreli hafıza ile ilgili sorunlar
•Karar verme, problem çözme ve yargılama ile ilgili sorunlar
•Kelime üretme veya anlama zorluğu
•Uzamsal yeteneklerin kaybı (şekilleri ve boyutları ve uzaydaki nesnelerin ilişkisini yargılamada zorluk)
•Kişilik ve davranış değişiklikleri (depresyon, ilgisizlik, olağan aktivitelerden çekilme)
•Apati (pasif davranış, normalden daha fazla uyuma veya olağan aktiviteleri yapmak istememe)
•Yeni bilgi öğrenme yeteneğinin kaybı
•Zaman ve yer ile ilgili kafa karışıklığı (tanıdık yerlerde kaybolmak)
Bu semptomların herhangi birinin veya tümünün varlığı Alzheimer hastalığının kesin bir göstergesi değildir; bir doktor tarafından tam bir muayene gereklidir. Alzheimer'lı kişilerin büyük çoğunluğu 70'li yaşların ortalarında veya üzerindeyken, Alzheimer'lı kişilerin tahmini yüzde 5'inde erken başlangıçlı Alzheimer vardır ve bu da 65 yaşından önce insanları etkiler. Alzheimer için en büyük risk faktörü yaştır. Aile öyküsü de bir risk faktörüdür. Kalıtım (genler) ve/veya çevresel faktörler katkıda bulunabilir.
Tedavi:
Alzheimer hastalığı geri döndürülemez olsa da, hafıza ve davranış sorunlarına yardımcı olabilecek ilaçlar ve destekleyici tedaviler vardır. Hastalar ve sevdikleri, hastalık ve etkileriyle başa çıkmak için çok şey yapabilir.
Bakıcılar için altı ipucu:
•Davranışları kişisel algılamamaya çalışın.
•Sabırlı ve sakin olun.
•Bir tetikleyici olarak acıyı keşfedin.
•Tartışmayın veya ikna etmeye çalışmayın.
•Davranışları hastalığın bir gerçeği olarak kabul etmeye çalışın.
•Yorgunluğu önlemek için yardım isteyin (sosyal hizmetler, ajanslar, aile)
Alzheimer Derneği'nden uyarlanmıştır
ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA), Alzheimer hastalığı için dört ilacı onaylamıştır. Bu ilaçlar Hastalığın semptomlarını geciktirmeye veya yavaşlatmaya yardımcı olabilirler.
Kolinesteraz inhibitörleri (Razadyne® (galantamin), Exelon® (rivastigmin) ve Aricept® (donepezil)) olarak adlandırılan birkaç ilaç, hafif ila orta dereceli Alzheimer hastalığı için reçete edilir.
Namenda® (memantin) ilacı, orta ila şiddetli Alzheimer hastalığını tedavi etmek için reçete edilir. Orta ila şiddetli Alzheimer'ın bazı semptomlarını geciktirmeye yardımcı olabilir ve bireylerin bazı işlevleri ilaçsız olduklarından biraz daha uzun süre korumalarına izin verebilir.
Beşinci ilaca Namzaric denir; donepezil ve memantinin bir kombinasyonudur.
Hastalar ve aileleri de destek gruplarından ve danışmanlıktan yararlanabilir. Aile üyeleri, akrabalarının hastalığı yönetmesine yardımcı olmanın yollarını öğrenebilir ve Alzheimer hastalığı olan bir akrabaya bakmanın stresini azaltmak için baş etme becerilerini öğrenebilirler.
Hafıza ve Davranış Zorluklarıyla Başa Çıkmak İçin İpuçları:
Alzheimer Derneği, bakıcılara hafıza ve davranış sorunlarıyla başa çıkma konusunda bazı ipuçları sunmaktadır. Bu stratejiler, Alzheimer'lı kişinin sahip olabileceği ihtiyaçları karşılamaya, fiziksel ve duygusal rahatlığı artırmaya ve davranış semptomlarını yönetmeye yardımcı olmayı amaçlamaktadır.
•Kişisel konforu izleyin.
•Ağrı, açlık, susuzluk, kabızlık, dolu mesane, yorgunluk, enfeksiyon ve cilt tahrişini kontrol edin.
•Rahat bir oda sıcaklığını koruyun.
•yüzleşmekten veya gerçekler hakkında tartışmaktan kaçının. Örneğin, bir kişi yıllar önce ölen bir ebeveyni ziyaret etmek istediğini ifade ederse, ebeveynin öldüğünü söylemeyin. Bunun yerine, "Annen harika bir insan. Onu ben de görmek isterim" deyin.
•Kişinin dikkatini yeniden yönlendirin.
•Davranışa değil, duyguya yanıt vererek esnek, sabırlı ve destekleyici olmaya çalışın.
•Sakin bir ortam yaratın.
•Televizyon da dahil olmak üzere gürültü, parlama, güvenli olmayan alan ve arka planda çok fazla dikkat dağınıklığından kaçının.
•Uyarıcı olaylar arasında yeterli dinlenmeye izin verin.
•İstekleri kabul edin ve yanıtlayın.
•Her davranışın arkasındaki nedenleri arayın.
•İlaçlar veya hastalıklarla ilgili nedenleri belirlemek için bir doktora danışın.
Bu stratejiler, Alzheimer'lı kişinin sahip olabileceği ihtiyaçları karşılamaya, fiziksel ve duygusal rahatlığı artırmaya ve davranış semptomlarını yönetmeye yardımcı olmayı amaçlamaktadır. Alzheimer Derneği ayrıca bakıcılara, davranışı kişisel olarak almamalarını ve kişinin sadece "kötü ya da sıkıcı davranmakla" kalmayıp, aynı zamanda hastalığın semptomları olduğunu kabul etmelerini hatırlatır. Bakıcılık stresli ve zor olabileceği gibi duygusal ve fiziksel olarak da yorucu olabilir. Bakıcıların da kendilerine bakmak için zaman ayırmaları gerekir. Rahatlamak, egzersiz yapmak ve arkadaşlarla konuşmak için zaman ayırmak önemlidir. Deneyimleri başkalarıyla paylaşmak yardımcı olabilir.
Önemli koşullar:
Tüm bunama Alzheimer'dan kaynaklanmaz. Alzheimer, nörobilişsel bozukluklar adı verilen bir grup durumdan biridir. Hafıza, düşünme ve muhakeme ile ilgili problemlere felç, Parkinson Hastalığı, HIV Enfeksiyonu, Huntington Hastalığı ve travmatik beyin hasarı neden olabilir. Deliryum, kısa bir süre içinde gelişen geçici bir kafa karışıklığı, oryantasyon bozukluğu veya dikkat sorunları durumudur. Altta yatan bir tıbbi durum, ilaç veya başka bir madde veya bir toksine maruz kalma neden olur.