Otizm spektrum bozukluğu (OSB) nedir?
Otizm spektrum bozukluğu (OSB), sosyal iletişim, sınırlı ilgi alanları ve tekrarlayan davranışlarla ilgili kalıcı zorlukları içeren karmaşık bir gelişimsel durumdur. Otizm yaşam boyu süren bir bozukluk olarak kabul edilirken, bu zorluklar nedeniyle işlevsellikte bozulma derecesi otizmli bireyler arasında farklılık göstermektedir.
Otizm spektrum bozukluklarının tehşisi:
Bu bozukluğun erken belirtileri, çocuk bir yaşına gelmeden ebeveynler/bakıcılar veya çocuk doktorları tarafından fark edilebilir. Bununla birlikte, semptomlar tipik olarak bir çocuk 2 veya 3 yaşına geldiğinde daha tutarlı bir şekilde görünür hale gelir. Bazı durumlarda, otizmle ilgili işlevsel bozulma hafif olabilir ve çocuk okula başlayana kadar belirgin olmayabilir, daha sonra akranları arasında eksiklikleri telaffuz edilebilir.
Sosyal iletişim eksiklikleri şunları içerebilir:
•Başkalarıyla ilgi alanlarının paylaşılmasının azalması,
•Kendi ve başkalarının duygularını tanımada zorluk,
•Göz temasını sürdürmekten kaçınma,
•Sözel olmayan jestlerin kullanımında yeterlilik eksikliği,
•Senaryolu konuşma,
•Soyut fikirleri kelimenin tam anlamıyla yorumlama,
•Arkadaş edinme ve sürdürmede zorluk.
Kısıtlı ilgi alanları ve tekrarlayan davranışlar şunları içerebilir:
•Davranışta esnek olmama, değişimle başa çıkmada aşırı zorluk,
•Başkalarını dışlayarak gereksiz konulara aşırı derecede odaklanmak,
•Başkalarının bu konularla eşit derecede ilgilenmesini beklemek,
•Rutin ve yeni deneyimlerdeki değişiklikleri tolere etme zorluğu,
•Duyusal aşırı duyarlılık, örneğin yüksek seslerden kaçınma,
•El çırpma, sallanma, dönme gibi basmakalıp hareketler,
•Eşyaları, genellikle oyuncakları çok özel bir şekilde düzenlemek.
Çocuğun davranışıyla ilgili ebeveyn/bakıcı/öğretmen endişeleri, gelişimsel bir çocuk doktoru, çocuk psikoloğu, çocuk nöroloğu ve/veya bir çocuk ve ergen psikiyatristi tarafından özel bir değerlendirmeye yol açmalıdır. Bu değerlendirme, ebeveyn/bakıcı ile görüşmeyi, çocuğu gözlemlemeyi ve yapılandırılmış bir şekilde çocukla etkileşim kurmayı ve bazen diğer bozuklukları dışlamak için ek testler yapmayı içerir. Bazı belirsiz durumlarda, otizm teşhisi ertelenebilir, ancak aksi takdirde erken teşhis, ailenin toplumdaki destekleyici kaynaklara erken erişimini sağlayarak çocuğun işlevselliğini büyük ölçüde iyileştirebilir. İlk adım bir değerlendirme aramaktır.. Çoğu ebeveyn, gelişimsel dönüm noktalarını kontrol eden çocuk doktorlarıyla başlar.
Risk faktörleri:
Mevcut bilim, çeşitli genetik faktörlerin otizm riskini karmaşık bir şekilde artırabileceğini öne sürmektedir. Frajil X Sendromu ve Tüberoz Skleroz gibi belirli genetik koşullara sahip olmanın, otizm teşhisi konma riskinin özellikle yüksek olduğu tespit edilmiştir. Valproik asit ve talidomid gibi bazı ilaçlar hamilelik sırasında alındığında da daha yüksek otizm riski ile ilişkilendirilmiştir. Otizmli bir kardeşe sahip olmak, çocuğa otizm teşhisi konma olasılığını da artırır. Ebeveynlerin hamilelik sırasında daha yaşlı olması, ek olarak daha büyük otizm riski ile bağlantılıdır. Öte yandan aşıların otizm teşhisi olasılığını artırdığı gösterilmemiştir ve ırk, etnik köken veya sosyoekonomik durumun da bir bağlantısı yok gibi görünmektedir. Bu oran zamanla değişse de, erkek çocuklara doğumda kadın cinsiyeti atananlardan daha sık otizm teşhisi konma eğilimindedir.
Tedavi:
Otizmin “tedavisi” olmasa da, çocuğun işlevselliğini iyileştirebilecek birkaç etkili müdahale vardır:
Uygulamalı davranış analizi:
Uyum becerilerini geliştirmek ve uygunsuz davranışları azaltmak için yapılandırılmış bir davranış planı oluşturmak için kullanılan, çocuğun işlevsel zorluklarının sistematik olarak incelenmesini içerir.
Sosyal beceri eğitimi:
Grup veya bireysel ortamlarda yapılan bu müdahale, otizmli çocukların sosyal durumlarda gezinme yeteneklerini geliştirmelerine yardımcı olur.
Konuşma ve dil terapisi:
Çocuğun konuşma kalıplarını ve dil anlayışını geliştirebilir.
Ergoterapi:
Bu, günlük yaşam aktiviteleriyle uyum sağlama becerilerindeki eksikliklerin yanı sıra el yazısıyla ilgili sorunları ele alır.
Ebeveyn yönetimi eğitimi:
Ebeveynler, sorunlu davranışlara yanıt vermenin ve çocuklarında uygun davranışları teşvik etmenin etkili yollarını öğrenirler. Ebeveyn destek grupları, ebeveynlerin otizmli bir çocuk yetiştirmenin stresleriyle başa çıkmasına yardımcı olur.
Özel eğitim hizmetleri:
Otizmli çocuklar, sosyal iletişim eksiklikleri, sınırlı ilgi alanları ve tekrarlayan davranışları için okulları tarafından sağlanan Bireysel Eğitim Planı kapsamında, akademik olarak tam potansiyellerine ulaşabilirler. Bu, çok küçük çocukların dil, sosyal ve yaşam becerilerini ele almaları için özel ders sınıflarını içerir.
Birlikte ortaya çıkan koşulları tedavi etmek:
Otizmli çocuklar, otizmli olmayan yaşıtlarına göre daha sık uykusuzluk, kaygı ve depresyon yaşarlar. Ayrıca daha sık DEHB'ye sahiptirler. Otizmli çocukların zihinsel engeli olabilir ve bunun ele alınması gerekir. Psikoterapi ve/veya ilaç tedavisine ek olarak yukarıdakilerin tümünü içeren uygun hizmetler ile bu durumların etkisi azaltılabilir.
İlaç tedavisi:
Bir çocuk psikiyatristi, eşlik eden depresyon, anksiyete ve dürtüsellik durumunu değerlendirebilir. Uygun ilaçlar varsa yardımcı olabilir. Örneğin, otizmle ilgili sinirlilik, aripiprazol ve risperidon (Gıda ve İlaç İdaresi tarafından otizmle ilişkili sinirlilik için onaylanan iki ilaç) gibi, bilgili bir klinisyen tarafından çocuğun ebeveynleri ile işbirliği içinde akıllıca reçete edilen ilaçlarla azaltılabilir.
Özel diyetler ve takviyeleri içeren çeşitli tamamlayıcı ve alternatif müdahaleler, otizmli çocuklarının daha iyi yaşam sürmesine yardımcı olmanın yollarını arayan ebeveynler/bakıcılar tarafından yıllar içinde denenmiştir. Bugüne kadar, bu tür spesifik müdahaleleri açıkça tavsiye eden ikna edici kanıtlar bulunmamıştır. Bu tür müdahalelerle ilgili araştırmalar devam etmektedir ve bunlarla ilgilenen ebeveynler/bakıcılar bunları çocuklarının tedavi eden klinisyen ile tartışmalıdır.
Ebeveynler için tavsiyeler:
•Otizm spektrum bozukluğu hakkında mümkün olduğunca çok şey öğrenin.
•Tutarlı bir yapı ve rutin sağlayın.
•Otizmli çocukların diğer ebeveynleri ile bağlantı kurun.
•Belirli endişeler için profesyonel yardım alın.
•Kendinize ve diğer aile üyelerine zaman ayırın.
Otizmli bir çocuğa sahip olmak tüm aileyi etkiler. Tüm ailenin fiziksel ve duygusal sağlığına dikkat etmek önemlidir.
İlgili koşullar:
•Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu,
•Sosyal iletişim bozukluğu,

Zihinsel engellilik,
•özgül öğrenme bozukluğu.