Börülce, Semizotu ve Çörek Otu Neden Gerekli Ne Zaman ve Nasıl Yemeliyiz
BÖRÜLCE
Börülce (Vigna unguiculata (L.) Walp.)
Dünya protein ihtiyacının %70 inin bitkisel kaynaklardan sağlandığı bilinmektedir. Bitkisel proteinlerin %66 sı tahıllar, %18 i tane baklagiller, ve %16 sı diğer bitkisel kaynaklardan gelmektedir. Baklagillerin protein alımı için alternatif olarak kullanılmasının en önemli nedeni hayvansal kaynaklı gıda fiyatlarının yüksek olması, tahıl proteinlerinde ise bazı aminoasitlerin sınırlı oranda bulunmasından kaynaklanmaktadır. Bu nedenle bitkisel ürünlerin verimlerinin arttırılması çalışmaları yapılmaktadır. Türkiye’de kişi başına tüketilen günlük 87 gram proteinin 60 gramı bitkisel besin kaynaklarından sağlanmaktadır. Baklagiller yüksek oranda protein içermeleri nedeniyle bitkisel gıda ürünleri arasında özel bir öneme sahiptirler.
Börülce hem sebze hem de kurubaklagil olarak beslenmemizde yer almaktadır. Yem olarak hayvan beslenmesinde de kullanılan börülce organik madde ve azot yönünden toprağı da zenginleştiren bir bitkidir. Börülce bitkisinin insan gıdası olarak ülkemizde memleketimizde pek fazla tanınmadığı ve yeni yeni kullanılmaya başladığı bilinmektedir.
Ülkemizde börülce daha çok Ege Bölgesinde yetişen bir ürün olarak görülmektedir. Isparta,Manisa ve Muğla’da daha sonra Denizli, İzmir, Çanakkale ve Balıkesir’de yetiştiriciliği yapılmaktadır. Ülkemizde 10.000 tonu taze, 2.500 tonu ise tane üretimi olmak üzere toplam 12.500 ton civarında börülce üretimi gerçekleştirilmektedir. Isparta ili ülkemizdeki en önemli börülce üretim merkezlerinden birisidir.
Börülcenin Akkız, Karnıkara ve Sarı göbek olmak üzere 3 çeşidi vardır. Taze börülce tanesinde % 4.5-5 oranında protein bulunmaktadır. Kuru börülcenin protein oranı çeşit ve çevre koşullarına göre değişiklik göstermekle beraber %20-34 arasında değişmektedir. Börülce tanelerinin bileşimlerinde %50-64 karbonhidrat, % 1.9 oranında yağ,% 6 lif, % 0.00074 Thiamin, % 0.00042 Riboflavin, % 0.00281 Niacin bulunmaktadır. Börülce tohumlarındaki protein, hayvansal proteinlere göre Methionin ve Sistin yönünden yetersiz olmasına rağmen, tahıl tohumlarına göre, aminoasit, lizin ve triptofan yönünden zengindir. Ayrıca börülce taneleri karoten ve Vitamin B1 ’açısından oldukça zengindir.
Kuru baklagiler yüksek protein içermelerine rağmen pişirme sürelerinin uzun olması nedeniyle tüketimlerinin de az olmasına neden olmaktadır. Pişirme ısısı kuru sıcaklıkta 100 derecenin üzerine çıktığında protein kayıpları olur. Sulu ısıda pişirilen kuru baklagiller suyu atılmadığı sürece besin kaybına uğramazlar.
Denzi börülcesi nedir?
“Salicornia europea”olarak bilinen deniz börülcesi çok tanınmış bir bitki değildir. Genellikle ege ve Antalya bölgesinde deniz kenarlarında, tuzlu ve çamurlu topraklarda yetişmektedir.Deniz suyu ile beslenerek büyüyen bir bitkidir, bu nedenle halk arasında deniz börülcesi olarak bilinmektedir. Genellikle ilkbaharda tüketilen bu bitki İyotlu topraklarda yetiştiği için iyot açısından bir hayli zengindir.
Ortalama 100 gr. kuru börülcenin içerdiği önemli besin değerleri, 353 kalori 23.1 gr. protein: 57.2 gr. Karbonhidrat, 1,2 gr. Yağ, 2gr. Lif, 138 mgr. Fosfor, 77 mgr. Kalsiyum, 7.0 mgr. Demir, 6,7 mgr. Sodyum, 260 mgr. Potasyum, 30 IU A vitamini, 0.90 mgr.B1 vitamini, 0,20 mgr. B2 vitamini ve 1.9 mgr. Niasin olarak sıralanabilir.
Sağlığımıza yararları
Yukarıda görülen ve dikkatleri çekecek kadar önemli besin öğelerini içinde barındıran börülcenin sağlığa yararlı etkileri şöyle sıralanabilir:
Tüm kuru baklagiller gibi börülce de içerdiği yüksek lif oranı sayesinde kolesterol üzerinde olumlu etkisi vardır. Yüksek lif oranı nedeniyle kandaki insülin seviyesine olumlu etki yapar.
Yüksek lif oranı nedeni ile konstüpasyon (kabızlık) problemlerine engel olur. Yüksek protein oranı, demir ve potasyum açısından zengin bir yiyecek olması börülcenin diyetimizde yer alması açısından önemlidir. Özellikle bahar ve yaz aylarında taze börülce tüketilmesi, kış aylarında ise diğer baklagillerle dönüşümlü olarak kuru börülce kullanılması diyetinizin zenginliği ve çeşitliliği için önemli sebzelerden ve kurubaklagillerden biridir.
SEMİZOTU
Semizotunun anavatanı Hindistandır. İran,Himalaya dağları ve Anadoluda yetistiği de bilinmektedir. Semizotunda bulunan bol miktardaki oksalik asit yapraklarına hafif mayhoş bir tat verir. Yabani semizotları ve kültür semizotları olarak 2gruba ayırabiliriz. Son yıllarda ticari olarak üretilen ve pazara sunulan şekli iri yapraklı kültür semizotlarıdır.
Latince adı Portulaca oleracea olan bitki halk arasında “semizotu” olarak bilinmektedir. Semizotunun %92-98 i su %5-8 i kuru maddedir. 100 gram semizotu 1-2protein, 6 gram karbonhidrat içerir. Semizotu, yapraklı sebzeler içerisinde enkazla α-linolenic asit içeren yapraklı sebzelerdendir. Semizotu yaprağında300-400 mg. ALA’nın yanı sıra yüksek miktarda çeşitli antioksidanları da bulundurduğu bilinmektedir.
Beslenmede önemli bir yeri olan semizotu içerdiği mineral ve vitaminler nedeniyle sıklıkla kullanılması gereken sebzeler arasında yer almalıdır. Yapısında bulunan yüksek miktarda lif ve su oranı nedeniyle barsak faaliyetlerinde önemli rol oynamakta bireyi kabızlıktan korumaktadır. Önemli bir kalsiyum, C vitamini ve demir kaynağı olan semizotu özellikle ilkbahar dönemizde sıkça kullanabileceğimiz sebzeler arasındadır. İdrar söktürücü olarak bildiğimiz semizotu böbreklerden kum ve taş atımına da yardımcı olmaktadır. İçerdiğiomega-3 nedeniyle kalp sağlığı üzerinde olumlu etkisi vardır. Düşük kalorisi sayesinde formda kalmak isteyenler, kolesterol problemleri olanlar ve şeker hastaları için ideal sebzelerden biri olarak sayabiliriz.
Mineral ve vitaminler yönünden oldukça zengin olan semizotu nisan, mayıs ve haziran aylarında hergün kullanabileceğiniz sebzeler arasındadır. Satın alırken özellikle yapraklarının canlı, diri ve körpe olanları tercih edilmeli, toprağa yakın olarak yetiştiğinden çok iyi yıkanmalı ve bıçak kullanılmadan doğranmalıdır. Tüm yeşil yapraklı sebzelerde olduğu gibi C vitamini oksidasyonuna izin vermemek için metal bıçakla temas ettirilmeden doğranmalıdır.
Semizotunu pişirmeden çiğ olarak yada salata formunda yemek en sağlıklısıdır. %95 i su olan semizotu cilt canlılığı için de önemli sebzelerden biridir.
ÇÖREK OTU
Çörekotunun tohumlarında uçucu yağlar, alkaloitler ve bir miktarda protein vardır .Çörek otu yağı da diğer yağlı tohumların yağları gibi (fındık, ceviz, badem)ele alınmalıdır. Bağışıklık sisteminini güçlendirici etkisi klinik olarak kanıtlanmıştır. Hayvan deneylerinde trigliserid’i düşürücü etkisi gözlenmiştir.Çörekotu tohumlarında bulunan uçucu yağın kan şekerini azaltmada etkili olduğu da yapılan hayvan çalışmalarında gösterilmiştir. Unutmayalım yağlı tohumlar grubunda ele aldığımız çörek otunun da tıpkı fındık, fıstık, badem, ceviz yağı gibi kalori değeri vardır.
Canan Doğan
Beslenme ve Diyet Uzmanı
Börülce (Vigna unguiculata (L.) Walp.)
Dünya protein ihtiyacının %70 inin bitkisel kaynaklardan sağlandığı bilinmektedir. Bitkisel proteinlerin %66 sı tahıllar, %18 i tane baklagiller, ve %16 sı diğer bitkisel kaynaklardan gelmektedir. Baklagillerin protein alımı için alternatif olarak kullanılmasının en önemli nedeni hayvansal kaynaklı gıda fiyatlarının yüksek olması, tahıl proteinlerinde ise bazı aminoasitlerin sınırlı oranda bulunmasından kaynaklanmaktadır. Bu nedenle bitkisel ürünlerin verimlerinin arttırılması çalışmaları yapılmaktadır. Türkiye’de kişi başına tüketilen günlük 87 gram proteinin 60 gramı bitkisel besin kaynaklarından sağlanmaktadır. Baklagiller yüksek oranda protein içermeleri nedeniyle bitkisel gıda ürünleri arasında özel bir öneme sahiptirler.
Börülce hem sebze hem de kurubaklagil olarak beslenmemizde yer almaktadır. Yem olarak hayvan beslenmesinde de kullanılan börülce organik madde ve azot yönünden toprağı da zenginleştiren bir bitkidir. Börülce bitkisinin insan gıdası olarak ülkemizde memleketimizde pek fazla tanınmadığı ve yeni yeni kullanılmaya başladığı bilinmektedir.
Ülkemizde börülce daha çok Ege Bölgesinde yetişen bir ürün olarak görülmektedir. Isparta,Manisa ve Muğla’da daha sonra Denizli, İzmir, Çanakkale ve Balıkesir’de yetiştiriciliği yapılmaktadır. Ülkemizde 10.000 tonu taze, 2.500 tonu ise tane üretimi olmak üzere toplam 12.500 ton civarında börülce üretimi gerçekleştirilmektedir. Isparta ili ülkemizdeki en önemli börülce üretim merkezlerinden birisidir.
Börülcenin Akkız, Karnıkara ve Sarı göbek olmak üzere 3 çeşidi vardır. Taze börülce tanesinde % 4.5-5 oranında protein bulunmaktadır. Kuru börülcenin protein oranı çeşit ve çevre koşullarına göre değişiklik göstermekle beraber %20-34 arasında değişmektedir. Börülce tanelerinin bileşimlerinde %50-64 karbonhidrat, % 1.9 oranında yağ,% 6 lif, % 0.00074 Thiamin, % 0.00042 Riboflavin, % 0.00281 Niacin bulunmaktadır. Börülce tohumlarındaki protein, hayvansal proteinlere göre Methionin ve Sistin yönünden yetersiz olmasına rağmen, tahıl tohumlarına göre, aminoasit, lizin ve triptofan yönünden zengindir. Ayrıca börülce taneleri karoten ve Vitamin B1 ’açısından oldukça zengindir.
Kuru baklagiler yüksek protein içermelerine rağmen pişirme sürelerinin uzun olması nedeniyle tüketimlerinin de az olmasına neden olmaktadır. Pişirme ısısı kuru sıcaklıkta 100 derecenin üzerine çıktığında protein kayıpları olur. Sulu ısıda pişirilen kuru baklagiller suyu atılmadığı sürece besin kaybına uğramazlar.
Denzi börülcesi nedir?
“Salicornia europea”olarak bilinen deniz börülcesi çok tanınmış bir bitki değildir. Genellikle ege ve Antalya bölgesinde deniz kenarlarında, tuzlu ve çamurlu topraklarda yetişmektedir.Deniz suyu ile beslenerek büyüyen bir bitkidir, bu nedenle halk arasında deniz börülcesi olarak bilinmektedir. Genellikle ilkbaharda tüketilen bu bitki İyotlu topraklarda yetiştiği için iyot açısından bir hayli zengindir.
Ortalama 100 gr. kuru börülcenin içerdiği önemli besin değerleri, 353 kalori 23.1 gr. protein: 57.2 gr. Karbonhidrat, 1,2 gr. Yağ, 2gr. Lif, 138 mgr. Fosfor, 77 mgr. Kalsiyum, 7.0 mgr. Demir, 6,7 mgr. Sodyum, 260 mgr. Potasyum, 30 IU A vitamini, 0.90 mgr.B1 vitamini, 0,20 mgr. B2 vitamini ve 1.9 mgr. Niasin olarak sıralanabilir.
Sağlığımıza yararları
Yukarıda görülen ve dikkatleri çekecek kadar önemli besin öğelerini içinde barındıran börülcenin sağlığa yararlı etkileri şöyle sıralanabilir:
Tüm kuru baklagiller gibi börülce de içerdiği yüksek lif oranı sayesinde kolesterol üzerinde olumlu etkisi vardır. Yüksek lif oranı nedeniyle kandaki insülin seviyesine olumlu etki yapar.
Yüksek lif oranı nedeni ile konstüpasyon (kabızlık) problemlerine engel olur. Yüksek protein oranı, demir ve potasyum açısından zengin bir yiyecek olması börülcenin diyetimizde yer alması açısından önemlidir. Özellikle bahar ve yaz aylarında taze börülce tüketilmesi, kış aylarında ise diğer baklagillerle dönüşümlü olarak kuru börülce kullanılması diyetinizin zenginliği ve çeşitliliği için önemli sebzelerden ve kurubaklagillerden biridir.
SEMİZOTU
Semizotunun anavatanı Hindistandır. İran,Himalaya dağları ve Anadoluda yetistiği de bilinmektedir. Semizotunda bulunan bol miktardaki oksalik asit yapraklarına hafif mayhoş bir tat verir. Yabani semizotları ve kültür semizotları olarak 2gruba ayırabiliriz. Son yıllarda ticari olarak üretilen ve pazara sunulan şekli iri yapraklı kültür semizotlarıdır.
Latince adı Portulaca oleracea olan bitki halk arasında “semizotu” olarak bilinmektedir. Semizotunun %92-98 i su %5-8 i kuru maddedir. 100 gram semizotu 1-2protein, 6 gram karbonhidrat içerir. Semizotu, yapraklı sebzeler içerisinde enkazla α-linolenic asit içeren yapraklı sebzelerdendir. Semizotu yaprağında300-400 mg. ALA’nın yanı sıra yüksek miktarda çeşitli antioksidanları da bulundurduğu bilinmektedir.
Beslenmede önemli bir yeri olan semizotu içerdiği mineral ve vitaminler nedeniyle sıklıkla kullanılması gereken sebzeler arasında yer almalıdır. Yapısında bulunan yüksek miktarda lif ve su oranı nedeniyle barsak faaliyetlerinde önemli rol oynamakta bireyi kabızlıktan korumaktadır. Önemli bir kalsiyum, C vitamini ve demir kaynağı olan semizotu özellikle ilkbahar dönemizde sıkça kullanabileceğimiz sebzeler arasındadır. İdrar söktürücü olarak bildiğimiz semizotu böbreklerden kum ve taş atımına da yardımcı olmaktadır. İçerdiğiomega-3 nedeniyle kalp sağlığı üzerinde olumlu etkisi vardır. Düşük kalorisi sayesinde formda kalmak isteyenler, kolesterol problemleri olanlar ve şeker hastaları için ideal sebzelerden biri olarak sayabiliriz.
Mineral ve vitaminler yönünden oldukça zengin olan semizotu nisan, mayıs ve haziran aylarında hergün kullanabileceğiniz sebzeler arasındadır. Satın alırken özellikle yapraklarının canlı, diri ve körpe olanları tercih edilmeli, toprağa yakın olarak yetiştiğinden çok iyi yıkanmalı ve bıçak kullanılmadan doğranmalıdır. Tüm yeşil yapraklı sebzelerde olduğu gibi C vitamini oksidasyonuna izin vermemek için metal bıçakla temas ettirilmeden doğranmalıdır.
Semizotunu pişirmeden çiğ olarak yada salata formunda yemek en sağlıklısıdır. %95 i su olan semizotu cilt canlılığı için de önemli sebzelerden biridir.
ÇÖREK OTU
Çörekotunun tohumlarında uçucu yağlar, alkaloitler ve bir miktarda protein vardır .Çörek otu yağı da diğer yağlı tohumların yağları gibi (fındık, ceviz, badem)ele alınmalıdır. Bağışıklık sisteminini güçlendirici etkisi klinik olarak kanıtlanmıştır. Hayvan deneylerinde trigliserid’i düşürücü etkisi gözlenmiştir.Çörekotu tohumlarında bulunan uçucu yağın kan şekerini azaltmada etkili olduğu da yapılan hayvan çalışmalarında gösterilmiştir. Unutmayalım yağlı tohumlar grubunda ele aldığımız çörek otunun da tıpkı fındık, fıstık, badem, ceviz yağı gibi kalori değeri vardır.
Canan Doğan
Beslenme ve Diyet Uzmanı
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Börülce, Semizotu ve Çörek Otu Neden Gerekli Ne Zaman ve Nasıl Yemeliyiz" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Dyt.Canan DOĞAN'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Dyt.Canan DOĞAN'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
1 Beğeni 
Yazan Uzman
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
