Kaygı Bozuklukları
KAYGI BOZUKLUKLARI
GİRİŞ
Çok az kişi hayatının bir bölümünde korku ya da kaygı yaşamadan geçirmiştir. Kaygı, beklenen bir problem ile ilgili endişe duyma olarak tanımlanır. Korku ise şuan ki tehlikeye karşı bir tepki olarak tanımlanır.
Hem kaygı hem de korku sempatik sinir sisteminin aktif olmasına neden olur. Kaygı genellikle orta düzeyde uyarılmaya, korku ise yüksek düzeyde uyarılmaya yol açar. Kaygı ve korku mutlaka kötü olacak diye bir şey yoktur, aslında ikisi de uyum sağlayıcıdır. Kaygı gelecekteki tehditleri fark etmemize ve plan yapmamıza yardımcı olur. Hazırlığımızı artırır, tehlikeli durumlardan kaçınmak için kişiye yardımcı olur.
Kaygı ile ilgili ilk laboratuar çalışmaları yüz yıl önce gerçekleşmiştir ve o zamandan bu yana yapılan araştırmalarda düşük düzeydeki kaygının performansı artırdığı defalarca doğrulanmıştır.
KAYGI BOZUKLUKLARININ SINIFLANDIRILMASI
Kaygı bozuklukları tanımlanırken ortak pek çok noktaları vardır: Aşırı yüksek ya da sık yaşanan kaygı.
Özgül Fobiler
Özgül fobi; uçma, yılan ya da yükseklik korkusu gibi belirli bir nesne ya da durumdan kaynaklanan aşırı korkudur. Kişi korkunun aşırı olduğunun farkındadır ancak yine de korkulan nesne ya da durumdan kaçınmak için büyük çaba harcar.
Sosyal Kaygı Bozukluğu
Sosyal kaygı bozukluğu; başkalarının gözünün üzerinde olabileceği sosyal ortamlarda olma ya da sadece tanıdık olmayan insanlarla karşılaşıldığında yaşanan mantıklı olmayan, ısrarlı bir korkudur. Bu bozukluk DSM-IV-TR’de sosyal fobi olarak adlandırılırken DSM-5’te sosyal kaygı bozukluğu olarak tanımlandı. Sosyal kaygı bozukluğu olan kişiler genellikle değerlendirebilecekleri durumlardan kaçınmaya çalışır ve kaygı belirtileri göstererek utangaç bir tutum sergiler. Kişiler, genellikle yüzlerinin kızaracağından ya da terleyeceklerinden korkarlar. Topluluk önünde konuşmak, ortak tuvaletleri kullanmak ya da başkalarının olduğu yerde bir iş yapmak aşırı kayı oluşturur.
Panik Bozukluk
Panik bozukluk, belirli durumlarla ilişkili olmayan sık yaşanan panik ataklar ve bu panik atakların tekrar geçirileceği endişesi ile karakterize bir bozukluktur. Panik atak, ani şiddetli bir endişe, dehşet, korkunç bir şey olacağı hissi belirtilerini içerir. Fiziksel belirtiler; nefes almada güçlük, kalp çarpıntısı, mide bulantısı, midenin alt üst olması, göğüs ağrısı, boğulma hissi, nefes alamama, terleme, titreme, ürperme, sıcak basması, uyuşma gibi belirtilerdir. Panik atağı, korku sisteminin yanlış ateşlenmesi olarak düşünebiliriz; panik atak anında kişi yaşamında ani bir tehdit olduğunda birçok kişinin yaşadığı sempatik sinir sistemi uyarılmasının bir benzerini yaşar. Kişi belirtileri anlamaya çalışır ancak belirtiler açıklanamaz. Kişi öleceğini, kontrolünü kaybedeceğini ya da deliriyor olduğunu düşünerek daha çok korku yaşar.
Agorafobi
Agorafobi, kaygı belirtilerinin oluştuğu anma kaçmanın güç ya da utandırıcı olacağı durumlar karşısında yaşanan kaygı olarak tanımlanır. Marketler, alışveriş merkezleri, ibadethaneler, trenler, köprüler çoğunlukla korkulan ortamlardır. Agorafobisi olan pek çok kişi evden çıkamaz ya da bunu büyük rahatsızlık duyarak yapar.
Yaygın Kaygı Bozukluğu
Yaygın kaygı bozukluğunun temel özelliği endişedir. Endişe kavramı, problemi sürekli düşünmeye ve onu zihninden atamamaya yönelik bilişsel bir eğilime karşılık gelir. Yaygın kaygı bozukluğu olan kişilerin endişeleri aşırı, kontrol edilemez ve uzun sürelidir. Yaygın kaygı bozukluğu olan kişilerin endişeleri birçok insanın endişeleri ile benzerdir: ilişkiler, sağlık, maddi konular vb. ancak bu konuda daha çok endişe yaşarlar ve bu sürekli endişeleri günlük yaşamlarını olumsuz etkiler.
KAYGI BOZUKLUKLARININ PSİKOLOJİK TEDAVİSİ
Kaygı bozukluklarında etkili tedavi yöntemlerinin ortak noktası maruz bırakmadır. Maruz bırakma kişinin korkunç saydığı şey ile yüzleşmesidir. Farklı bakış açılarından terapistlerin tümü korkularımızın kaynağı ile yüzleşmemiz konusunda aynı fikirdedir. Kaygının kaynağının bilinçdışından geldiğine inanan psikanalistlerde yüzleşmeyi desteklemektedir.
Sistematik duyarsızlaştırma yaygın olarak kullanılan ilk maruz bırakma yöntemidir. Gevşeme egzersizleri ile danışana en az korktuğu şeyden en çok korktuğu şeye doğru adım adım ilerlemesi öğretilir. Bilişsel görüşe göre maruz bırakma kişilerin uyaran ile baş etmesine engel olan yanlış inançları düzeltmesine yardımcı olur. Kaygı bozukluklarında bilişsel yaklaşımlar genellikle:
1. bir kişinin kaygı uyandırıcı nesne ya da durum ile karşılaştığında olabilecek olumsuz sonuçlar hakkındaki inançlarla
2. baş edemeyeceği beklentisini sorgulatmaya odaklanır.
Ayrıca maruz bırakmanın bir formu olan sanal gerçeklik kaygıların giderilmesinde etkili bir yöntemdir. Kişinin korku duyduğu durumların canlandırma yöntemiyle sanal gerçeklik yaratılır. Kişi bir nevi bu duruma maruz bırakılır.
Kaygı bozukluklarının tedavisinde antidepresan ilaçlar da etkili olarak kullanılmaktadır. Ancak burada dikkat edilmesi gereken ilaç kullanımının kesilmesinden sonra belirtiler tekrardan nüksetme olasılığı göstermektedir.
GİRİŞ
Çok az kişi hayatının bir bölümünde korku ya da kaygı yaşamadan geçirmiştir. Kaygı, beklenen bir problem ile ilgili endişe duyma olarak tanımlanır. Korku ise şuan ki tehlikeye karşı bir tepki olarak tanımlanır.
Hem kaygı hem de korku sempatik sinir sisteminin aktif olmasına neden olur. Kaygı genellikle orta düzeyde uyarılmaya, korku ise yüksek düzeyde uyarılmaya yol açar. Kaygı ve korku mutlaka kötü olacak diye bir şey yoktur, aslında ikisi de uyum sağlayıcıdır. Kaygı gelecekteki tehditleri fark etmemize ve plan yapmamıza yardımcı olur. Hazırlığımızı artırır, tehlikeli durumlardan kaçınmak için kişiye yardımcı olur.
Kaygı ile ilgili ilk laboratuar çalışmaları yüz yıl önce gerçekleşmiştir ve o zamandan bu yana yapılan araştırmalarda düşük düzeydeki kaygının performansı artırdığı defalarca doğrulanmıştır.
KAYGI BOZUKLUKLARININ SINIFLANDIRILMASI
Kaygı bozuklukları tanımlanırken ortak pek çok noktaları vardır: Aşırı yüksek ya da sık yaşanan kaygı.
Özgül Fobiler
Özgül fobi; uçma, yılan ya da yükseklik korkusu gibi belirli bir nesne ya da durumdan kaynaklanan aşırı korkudur. Kişi korkunun aşırı olduğunun farkındadır ancak yine de korkulan nesne ya da durumdan kaçınmak için büyük çaba harcar.
Sosyal Kaygı Bozukluğu
Sosyal kaygı bozukluğu; başkalarının gözünün üzerinde olabileceği sosyal ortamlarda olma ya da sadece tanıdık olmayan insanlarla karşılaşıldığında yaşanan mantıklı olmayan, ısrarlı bir korkudur. Bu bozukluk DSM-IV-TR’de sosyal fobi olarak adlandırılırken DSM-5’te sosyal kaygı bozukluğu olarak tanımlandı. Sosyal kaygı bozukluğu olan kişiler genellikle değerlendirebilecekleri durumlardan kaçınmaya çalışır ve kaygı belirtileri göstererek utangaç bir tutum sergiler. Kişiler, genellikle yüzlerinin kızaracağından ya da terleyeceklerinden korkarlar. Topluluk önünde konuşmak, ortak tuvaletleri kullanmak ya da başkalarının olduğu yerde bir iş yapmak aşırı kayı oluşturur.
Panik Bozukluk
Panik bozukluk, belirli durumlarla ilişkili olmayan sık yaşanan panik ataklar ve bu panik atakların tekrar geçirileceği endişesi ile karakterize bir bozukluktur. Panik atak, ani şiddetli bir endişe, dehşet, korkunç bir şey olacağı hissi belirtilerini içerir. Fiziksel belirtiler; nefes almada güçlük, kalp çarpıntısı, mide bulantısı, midenin alt üst olması, göğüs ağrısı, boğulma hissi, nefes alamama, terleme, titreme, ürperme, sıcak basması, uyuşma gibi belirtilerdir. Panik atağı, korku sisteminin yanlış ateşlenmesi olarak düşünebiliriz; panik atak anında kişi yaşamında ani bir tehdit olduğunda birçok kişinin yaşadığı sempatik sinir sistemi uyarılmasının bir benzerini yaşar. Kişi belirtileri anlamaya çalışır ancak belirtiler açıklanamaz. Kişi öleceğini, kontrolünü kaybedeceğini ya da deliriyor olduğunu düşünerek daha çok korku yaşar.
Agorafobi
Agorafobi, kaygı belirtilerinin oluştuğu anma kaçmanın güç ya da utandırıcı olacağı durumlar karşısında yaşanan kaygı olarak tanımlanır. Marketler, alışveriş merkezleri, ibadethaneler, trenler, köprüler çoğunlukla korkulan ortamlardır. Agorafobisi olan pek çok kişi evden çıkamaz ya da bunu büyük rahatsızlık duyarak yapar.
Yaygın Kaygı Bozukluğu
Yaygın kaygı bozukluğunun temel özelliği endişedir. Endişe kavramı, problemi sürekli düşünmeye ve onu zihninden atamamaya yönelik bilişsel bir eğilime karşılık gelir. Yaygın kaygı bozukluğu olan kişilerin endişeleri aşırı, kontrol edilemez ve uzun sürelidir. Yaygın kaygı bozukluğu olan kişilerin endişeleri birçok insanın endişeleri ile benzerdir: ilişkiler, sağlık, maddi konular vb. ancak bu konuda daha çok endişe yaşarlar ve bu sürekli endişeleri günlük yaşamlarını olumsuz etkiler.
KAYGI BOZUKLUKLARININ PSİKOLOJİK TEDAVİSİ
Kaygı bozukluklarında etkili tedavi yöntemlerinin ortak noktası maruz bırakmadır. Maruz bırakma kişinin korkunç saydığı şey ile yüzleşmesidir. Farklı bakış açılarından terapistlerin tümü korkularımızın kaynağı ile yüzleşmemiz konusunda aynı fikirdedir. Kaygının kaynağının bilinçdışından geldiğine inanan psikanalistlerde yüzleşmeyi desteklemektedir.
Sistematik duyarsızlaştırma yaygın olarak kullanılan ilk maruz bırakma yöntemidir. Gevşeme egzersizleri ile danışana en az korktuğu şeyden en çok korktuğu şeye doğru adım adım ilerlemesi öğretilir. Bilişsel görüşe göre maruz bırakma kişilerin uyaran ile baş etmesine engel olan yanlış inançları düzeltmesine yardımcı olur. Kaygı bozukluklarında bilişsel yaklaşımlar genellikle:
1. bir kişinin kaygı uyandırıcı nesne ya da durum ile karşılaştığında olabilecek olumsuz sonuçlar hakkındaki inançlarla
2. baş edemeyeceği beklentisini sorgulatmaya odaklanır.
Ayrıca maruz bırakmanın bir formu olan sanal gerçeklik kaygıların giderilmesinde etkili bir yöntemdir. Kişinin korku duyduğu durumların canlandırma yöntemiyle sanal gerçeklik yaratılır. Kişi bir nevi bu duruma maruz bırakılır.
Kaygı bozukluklarının tedavisinde antidepresan ilaçlar da etkili olarak kullanılmaktadır. Ancak burada dikkat edilmesi gereken ilaç kullanımının kesilmesinden sonra belirtiler tekrardan nüksetme olasılığı göstermektedir.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Kaygı Bozuklukları" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Psk.Dnş.Özgür TÖNBÜL'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Psk.Dnş.Özgür TÖNBÜL'ün izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
Beğenin 
Yazan Uzman
|
| Makale Kütüphanemizden | ||||
|
kaygı bozuklukları, kaygı bozukluğu, kaygı bozukluğu çeşitleri, kaygı bozukluğu nedir, kaygı bozukluğu tedavisi
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
