Stres, bedensel ve ruhsal sınırların tehdit edilmesi ve zorlanması sonucu ortaya çıkan, kişiden kişiye değişen özellikleri olan, kişileri bedensel, duyusal ve zihinsel yönden etkileyen içsel ve dışsal otomatik tepkilerdir.
Baktığımızda stres’in hayatımızın kaçınılmaz bir gerçeği olduğunu söyleyebiliriz. Stres olgusu değerlendirilirken dikkat edilmesi gereken en önemli unsurlardan biri, stres verici durumlar olduğu kadar, o durumların kişinin zihninde nasıl canlandığına ilişkin gözlemlerle, bireyin psikolojik özellikleridir. Ayrıca olumlu ya da olumsuz stres’e dayalı olaylarda, kişinin stres oluşturucu olayı ya da ortamı nasıl algıladığı ve onunla nasıl başa çıktığı da önem taşımaktadır.
Burada oluşan bireye özgü farklık ise psikolojik mekanizmaların bir olayı algılayışımızı ve onunla başa çıkma becerimizi etkilediğinden, o olayı stres verici ya da stres vermeyici olarak tanımlamamıza neden olmaktadır.
Strese neden olan etmenlere örnek vermek gerekirse çevresel, sosyal, kişisel ve fiziksel değişikliklerin bazı kişilerde strese neden olabileceğini söylememiz mümkün olabilir. Örneğin hava kirliliği, gürültü, trafik, sıcak, soğuk gibi çevre faktörleri ya da ağır iş temposu, büyük sorumluluklar baskı altında çalışma, rollerdeki belirsizlikler ya da çatışmalar gibi meşguliyet konulu kaynaklardan oluşan psikososyal öğelerin stresi oluşturduğunu söylemek mümkündür.
Stresi daha net belirtmek gerekirse psikolojik anlamda, kişiye özgü ve biricik olan bireysel bütünlüğü bozucu, zorlayıcı etkenlere karşı insanların psikolojik ve sosyal bütünlüklerini koruma çabasıdır.
Stres belirtilerini; fiziksel (çarpıntı, baş ağrısı, soğuk ya da sıcak basması, mide, bağırsak bozukluğu gibi sindirim sistemi bozuklukları, nefes darlığı, ellerde titreme, gürültü ve sese karşı duyarlılık, uykusuzluk, aşırı ya da düzensiz uyku, bitkinlik, mide krampları gibi), duygusal (huzursuzluk, sıkıntı, gerginlik, kaygı, sinirlilik saldırganlık, neşesiz olma, durgunluk çökkünlük hali gibi) ve zihinsel belirtiler (unutkanlık, kararsızlık, zihin karışıklığı, sosyal hayatın yoksunlaşması gibi) olarak 3 ana başlık altında toplayabiliriz.
Stresin yarattığı fiziksel, duyusal ve zihinsel belirtilerle başa çıkmak için pek çok insanın, alkol tüketme, sigara kullanma, kafein alma, maddenin kötüye kullanımı ya da aşırı yemek yeme gibi yöntemlere başvurduğu gözlemlenebilir. Fakat unutmamak gerekir ki bu yöntemler vücuda sadece zarar vermekle kalmaz yaşanan stresinde belirtilerinin artmasına neden olur. Bu nedenle daha yapıcı başa çıkma yöntemlerini kullanmak uzun sürede daha faydalı olabilir.
Bunlara örnek olarak düzenli yapılan egzersizlerin kas gerginliğini azaltmasını ve kişin kendisini daha iyi hissetmesini sağlayabilir. Stres verici olaylarla karşılaşıldığı zaman yakın çevreden kabul edilen destek yine kişinin bütünlüğüne destek olmaya faydalı olabilir. Kısa molalar ya da ilginizi ve enerjinizi yoğunlaştıracağınız hobiler stresin etkisi azaltmakta çok yardımcı olabilir.
Bu bilgiler ışığında çözümleri kendi başınıza bulmakta zorlandığınızda vücudunuzu daha fazla zorlamak yerine bir uzmana başvurmaktan çekinmeyiniz.
Uzman Klinik Psikolog
Zehra Ayça AYSEN