2007'den Bugüne 92,227 Tavsiye, 28,206 Uzman ve 19,962 Bilimsel Makale
Site İçi Arama
Yeni Tavsiye Ekleyin!



Temel Duygular
MAKALE #22494 © Yazan Uzm.Psk.Emin KOMŞAL | Yayın Eylül 2021 | 2,534 Okuyucu
Temel Duygularımız
Unutmayalım ki, küçük duygular yaşamlarımızın büyük kaptanlarıdır ve bizler farkında olmaksızın onlara itaat ederiz.
—Vincent Van Gogh—
Doğuştan gelen temel duygularımız; Paul Ekman’a (2007) göre bu ölçütlere uyan yedi duygu bulunmaktadır: öfke, mutluluk, üzüntü, şaşkınlık, tiksinme, korku ve aşağılama, Leslie Greenberg’e göre korku, öfke, üzüntü, tiksinme, coşku, utanç, şaşkınlık, S.Tomkins sevinç, ilgi, şaşkınlık, ıstırap, korku, öfke, utanç, küçük görme, iğrenme ve nefret olmak üzere 9 temel duygu tanımlamıştır. Greenberg’in üzerinde durduğu duygular 5 negatif 2 olumlu duygu olmak üzere 7 duygudur.



Duyguların ortak kültürel bir kökene sahip olduğunu söylüyor. Temel duygular doğuştan gelir. İnsanların tümünde görüldüğünü ifade etmektedir. Temel duygular diğer duyguların bunlardan türediği anlamına gelir.



Birincil duygular, otomatiktir, örtük bir değerlendirme söz konusudur, sözel ve sözel olmayan duygusal ifadeleri olabilir, duygunun ayarlanması mevcut duruma uygundur ve kişiyi duruma uygun bir davranış sergilemesine yöneltir (ör. Kayıp karşısında hissedilen üzüntü kişiyi yeniden sevgi ve bağ arayışına yönlendirir veya tehlike karşısında hissedilen korku kişiyi kaçmaya ve korunmaya yöneltir). Bu duygular hayatta kalma dürtüsü ve kişinin varlığını koruması için bilgi sağlar. Özellikle hızlı gelişen bu duygular uyarıcı ortadan kalktığında, kaybolur ya da etkisi azalır. 7 temel duyguların genetiğimize uygun bir şekilde yerinde yeterince ihtiyaca göre çıkmış haline primer duygu denir. Korkulması gereken bir şeyden korkuyorsanız burada ortaya çıkan korku primer bir duygudur. Primer duygular ortaya çıktığında diğer insanlar anlar ve sizin ihtiyacınızı karşılayacak şekilde empatik cevap verirler. Duygu Odaklı Terapi bu noktada insanların primer duygularını bulmaya, açığa çıkarmaya ve onları ifade etmeleri yönünde cesaretlendirmeye çalışır. Leslie Greenberg tarafından tanımlanmış temel duygular aşağıda verilmiştir;

1.Korku:
Korku dışarıdan bir tehdit ve tehlike algıladığımızda hayatımızı korumak için vücudunuzu o duruma uygun hale getirir. Korku doğduğumuz anda hissettiğimiz korku duygusu bizim için alarmdır. Bize tehlikedesin mesajı veriyor. Dikkat tehlikeli bir durum var. Hayatımızda bizim varlığımızı tehlikeye sokabilecek her durumda korku hissederiz ve bizi hareket etmemiz yönünde yönlendirir. Korku duygusu ortaya çıktığında canlılar, donma, savaşma ya da kaçma şeklinde tepki verir. Kan akışı kaçmayı kolaylaştırmak için bacaklardaki kaslara yönlenir. Yüz bölgesinde kan çekilir. Kanımızın donduğu hissi oluşur. Korktuğumuzda gözler açılır, kaşlar aşağı doğru kalkar, üst göz kapakları açılır. Alt göz kapakları gergin kalır. Bebeklerde Moro refleksi vardır. Çocuğa gürültülü bir ses verirseniz. Sesi duyar duymaz irkilir ve kapanır. İkinci olarak doğuştan gelen korkumuz yükseklik korkusudur.

2.Öfke
Hayatta kalmamızı sağlayan en önemli temel duygulardan bir tanesidir. Diğerlerinin bizi işgali, sınırlarımızın ihlal edildiği ya da hayati bir tehlike içerisindeyizdir; ilk önce korkar sonrada öfke duygusu bizim harekete geçmemizi sağlar. Bu duygu bize gurur verir, onur verir, diğerlerinin de bir yerde durmasını sağlar. Her bir duygu mimiklerimize yansır. Öfkelendiğimize mimiklerimizde kaşlar aşağı iner. Gözler parlar. Dudaklar büzülür. Öfke duygusunda sempatik sistem harekete geçer, hayatımızın tehlikede olduğu anlarda, hayatta kalmamız gereken anlarda öfke duygusu sempatik sistemi harekete geçirir. Duyguların düşüncelerden en önemli farklarından bir tanesi de bedendeki hormonları etkilemesidir. Öfkelendiğimizde kan akışı organlara yönleniyor, mesela köpek saldırdığında elinize bir sopa almayı, ya da kaçmak için daha hızlı hareket edecek şekilde kaslarınızda güç açığa çıkacak şekilde harekete geçirir. Öfkenin sempatik sistemi harekete geçirmesi sonucu şiddetli bir şekilde kalp atışı hızlanır. Günlük hayatımızın içerisinde bir saldırıya uğradığımızda öfke bize bir uyarı veriyor, burada bir sıkıntı var, kendini koru…
İnsanlara hayır, dur demeye teşvik eder.

3.Üzüntü
Üzüntü bizi maddi ya da manevi kayba dair bilgilendirir. Üzüntü duygusu bize acı veren duygularımızdan bir tanesidir. Depresyon rahatsızlığının temel özelliğidir. Sevdiğimiz bir insanı kaybettiğimizde, mal varlığımızı yitirdiğimizde veya da hayalimizin gerçekleşmediği bir durumlarda çok üzülürüz. Üzüntü duygusu bizim kayıplara uyum sağlamak için yaşadığımız bir durumdur. Üzüntü duygusu enerjimizi azaltır, derinleştikçe depresyona dönüşür, metabolizmayı yavaşlatır. Hayatımızda bize zevk veren şeylerden bizi uzaklaştırır. Üzüntü duygusu içe kapanmamıza sebep olur. Üzüntü duygusu kayıplarımızın arkasından yaşadığımız yas reaksiyonu vermemize yardımcı oluyor. Düşüncelerimiz kayıplarımızı daha kolay kabul ederken, duygularımız kayıplarımızı kabullenmesi daha zordur. Mesela sevdiğimiz birisi öldüğünde, ölümlü dünya bir gün ölecekti, hepimiz öleceğiz deriz. Diğer taraftan bu üzüntümüzü hafifletmez. Üzüntü duygusu kaybımızın yokluğuna uyumumuzu kolaylaştırır. Yas sürecinin bitmesi ile birlikte yeni başlangıçlar yapmamızı da sağlayan bir süreçtir.
Üzüntü “ben acı çekiyorum, bana yardım edin, teselli edin” anlamına gelir.

4.Utanç
İnsanlar utandırıldıklarında çok kötü hissederler. Hayvanlarda utanma duygusu yoktur. İnsanlar ile hayvanlar arasındaki fark insanlar sosyal olarak yaşamak zorunda. Toplumsal hayatın devam etmesi için insanların bireysel yaşamaktan biraz vazgeçmesi gerekir. İnsanlar toplumsal hayatın devam etmesi için toplumun beklentileri tersinde hareket ettiğinde utanç duygusu oluşturarak sosyalleşmesi gerekir. Daha sonraki süreçte artık utanması gereken davranışlar yapmasın. Utanma duygusu bizim sosyalleşmemizi sağlayan bir duygudur.
Utanç duygusu insanın haz arayışını frenleme sistemi görevi de görür.

5.Tiksinti
Bir şeyin kendisinin ya da fikrinin, tadının ya da kokusunun iğrenç gelmesi durumudur. Bize zarar verici durumlardan kaçmamızı sağlar, zehirli besinlerden uzaklaşmamızı sağlar. İnsanların doğuştan getirdiği genetik olarak hoşlandığı ve hoşlanmadığımız tiksindiğimiz kokular vardır. Genel olarak tiksindiğimiz şeyler bizi hasta edebilecek ya da bize zararı dokunacak şeylerdir.

6.Neşe, Coşku
İhtiyaçlarımızın tatmin edildiğinde ya da belirlediğimiz bir hedefe ulaştığımızda duyulan hoş bir duygudur. Hayatımızı anlamlandırma cabamız temel güdü sistemlerimizden bir tanesidir. Anlam verdiğimiz şeyler için neşe ve coşku ile ölümüne mücadele edersiniz. Bunları yaptıkça neşe ve coşku hissederiz.

7.Şaşkınlık, Hayret


Kendisiyle ilgili farklı beklentiler olan ya da beklenilmeyen bir olay gerçekleştiğinde hissedilir. Şaşkınlık duygusu çok kısa süreli olduğu için yüzde genellikle kendisinden sonra gelen duyguyla karışmış halde ifade edilir. Şaşkınlık bizi bilgi toplamak ve duruma göre ayarlayarak en uygun tepkiyi vermek için oluşuyor. Kaşlar düz bir şekilde yukarı kalkar(kalkan kaşlarla görüş alanı büyür ve ışığın retinaya gitmesi sağlanır), kaşların hareketi nedeniyle alında boydan boya yatay çizgiler oluşur. Üst göz kapağı açılır, alt çene aşağı düşer ve dudaklar serbest bir şekilde aralanır.

Kaynakça

Greenberg, L. (2014). Duygu Odaklı Terapi 1. Atölye Çalışması Metinleri. İstanbul: Psikoterapi Ensititüsü Eğitim Yayınları.
Greenberg, L. S. (2014). Duygu Odaklı Terapi. İstanbul: Psikoterapi Enstitüsü Eğitim Yayınları.
Leslie Greenberg, J. C. (2019). Depresyonun Duygu Odaklı Terapisi. İstanbul: Psikoterapi Enstitüsü Eğitim Yayınları.
Leslie Greenberg, L. R. (2020). Duygu Odaklı Terpaide Süpervizyonun Temel Esasları. İstanbul: Psikoterapi Enstitüsü Eğitim Yayınları.
Leslie Greenberg, N. T. (2020). Psikodinamik Bilişse Davranışçı ve Duygu Odaklı Terapide Duygularla Çalışma. İstanbul: Psikoterapi Enstitüsü Eğitim Yayınları.
Özakkaş, T. (2018). Duygu Odaklı Bireysel Terapi Eğitim Notları Haziran. İstanbul: Psikoterapi Enstitüsü Eğitim Yayınları.
Özakkaş, T. (2018). Duygu Odaklı Bireysel Terapi Eğitim Notları Mart. İstanbul: Psikoterapi Enstitüsü eEğitim Yayınları.
Özakkaş, T. (2018). Duygu Odaklı Bireysel Terapi Eğitim Notları Mayıs. İstanbul: Psikoterapi Enstitüsü Eğitim Yayınları.
Özakkaş, T. (2018). Duygu Odaklı Bireysel Terapi Eğitim Notları Nisan. İstanbul: İstanbul: Psikoterapi Enstitüsü Eğitim Yayınları.
Yazan
Bu makaleden alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir:
"Temel Duygular" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Psk.Emin KOMŞAL'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Psk.Emin KOMŞAL'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
     2 Beğeni    
Facebook'ta paylaş Twitter'da paylaş Linkin'de paylaş Pinterest'de paylaş Epostayla Paylaş
Yazan Uzman
Emin KOMŞAL Fotoğraf
Uzm.Psk.Emin KOMŞAL
Denizli (Online hizmet de veriyor)
Uzman Klinik Psikolog
TavsiyeEdiyorum.com Üyesi3 kez tavsiye edildiİş Adresi Kayıtlı
Makale Kütüphanemizden
İlgili Makaleler Uzm.Psk.Emin KOMŞAL'ın Makaleleri
► İlişkilerde Duygular(Imız) Psk.Gonca BİLGİÇ
► Duyguların Altındaki Duygular Psk.Canan SAYIOĞLU
► Engel Yaratan Duygular Psk.Dnş.Perihan SAYIN
► Olumsuz Duygular Birer Sinyaldir Psk.Emine ÖZDEMİR
► Olumsuz Duygular Gücümüzü Tüketiyor Psk.Dnş.Sibel DEMİR SARIOĞLU
► Olumsuz Duygular ve Yeme Davranışı Dr.Psk.Fatih SÖNMEZ
TavsiyeEdiyorum.com Bilimsel Makaleler Kütüphanemizdeki 19,962 uzman makalesi arasında 'Temel Duygular' başlığıyla benzeşen toplam 24 makaleden bu yazıyla en ilgili görülenleri yukarıda listelenmiştir.
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.


07:00
Top