2007'den Bugüne 92,262 Tavsiye, 28,210 Uzman ve 19,973 Bilimsel Makale
Site İçi Arama
Yeni Tavsiye Ekleyin!



Öteki ile Birlikte Özgürleşmek
MAKALE #22899 © Yazan Uzm.Psk.Funda DOĞAN | Yayın Ocak 2023 | 773 Okuyucu
Byung Chul Han Psikopolitika isimli kitabında özgürlük kelimesinin etimolojisine değiniyor. Özgürlük kelimesinin Hint Avrupa dil ailesinde köken olarak arkadaş kelimesi ile aynı köke sahip olduğunu ve köken olarak dostlar ile bir arada bulunmak anlamına geldiğini iletiyor. Ben de bu yazıda kelimenin sözü edilen kökensel bağlamına sadık kalarak, özgürlük kelimesini öteki ile ilişki bağlamında incelemek istiyorum.
Özgürlük bir ilişkide ötekinden farklı olabilmek ile ilgili bir deneyim. Bir ilişkide öteki ile birlikte ama onunla kaynaşmadan bir arada bulunabildiğimiz zaman düşünce, duygu ve davranışlarımız öteki tarafından engellenmeden deneyimlenebilir. Kendimize ait bir alan hissedebilir ve o alana bize ait duygu ve düşünceleri yerleştirebiliriz.
Ancak ötekinin engeline takılmamak, ötekinden etkilenmemek demek değil. İlişkilerde bağımsız olabilmek kimi zaman ötekinden kopuk olmak anlamına gelen, aşırı bağımsızlık ile karıştırılabiliyor. İlişki en az iki kişilik bir deneyim, bu sebeple kendimize ait bir alan kadar ötekine ait bir alana da o ilişkide yer açabilmeliyiz. Öteki ile olan etkileşimin bizi etkilemesine izin vererek, kimi zaman ötekinden gelen düşünceleri kimi zaman o kanaldan gelen talepleri kendi sınırlarımız dâhilinde değerlendirerek bir yerlere koymamız gerekir. Bazen o ilişkisellikte makul bulduğumuz ölçüde öteki için bir şeyler yapabilir veya karşımızdakinden bizim için bir şeyler yapmasını talep edebiliriz. Burada özgürlük karar verme hakkımız olduğunu hissettiğimiz noktada gizli. Özgürlük, ‘fikirlerim değişebilir, fikirlerimiz çatışabilir, tercihler yapabilirim, bazen ihtiyacımı önceliklendirmeye bazen ertelemeye kararı verebilirim’ gibi cümleler kurarken hissettiğimiz tercih yapabilme ve hayatımızla ilgili denetim hissine sahip olabilme ile ilgili bir deneyim.
Ötekinin sınırlarını yok sayarak yapılan hareketler, sert şekilde konan sınırlar, kendi isteklerini ötekinin ihtiyaçlarını göz ardı ederek yerine getirmek ilişkide özgür olabilmenin işareti olmaktan ziyade özgür olamamanın işareti. Kendimizi öteki ile bir arada yeterince özgür hissedemediğimizde, ötekine ait alanı denetim altına almaya çalışarak aşırı telafi kanalından hep bizim istediğimiz olsun isteyebiliriz.
İlişkilerdeki kendini ötekinin kontrolüne bırakmak veya ötekini kontrol etmek arasındaki bağlantıyı boyun eğicilik şeması üzerinden inceleyebiliriz. Erken dönemde özellikle ebeveynlerimiz tarafından sınırlarımızı net şekilde oluşturmamıza engel olan deneyimler yaşadığımız durumlarda, kararlarımız üzerinde denetim hissimizin yokluğuna işaret eden boyun eğicilik şeması geliştirebiliyoruz. Hayır dersem veya onunla farklı düşünürsem ilişkimiz zarar görür, beni eleştirir, zarar görürüm gibi korkuları içeren bu şemaya sahip olduğumuz zaman farklı olmak tehlikeli bir deneyime dönüyor ve ilişkide kararlarımızı şemaya teslim olduğumuz durumda ötekinin kontrolüne bırakabiliyoruz. Bu şema ile kaçınma yolu ile baş ettiğimiz zaman, öteki ile çatışmaktan kaçınmak için fikirlerimizi savunamaz veya sınırlarımızı koruyamayız. Aşırı telafi kanalı ile baş ettiğimiz zaman ise, kontrol edilmemek için kontrol etmeye çalışırız. Aşırı bağımsızlık kanalı ile sözde bir özgürlüğe sahipmişiz gibi görünsek de, kararlarımızı ve ihtiyaçlarımızı öteki tarafından kontrol edilmemek kanalından belirleriz. Mesela, onun dediği mi olacak, benim dediğim mi gibi bir ölçüt ile bu şema etkisinde bir kararda ısrarcı olabiliriz. Yani aslında yine kendimizi merkeze alamamış oluruz, bu sebeple aşırı telafi kanalında da kendimizi yeterince özgür hissetmeyiz. Dolayısıyla öteki ile ilişkide kendimiz için bir şeyler talep edebilmek kadar kendimizi sınırlandırabilmek de özgür hissedebilmek için çok önemli.
İlişkilerin ihtiyaçları karşılayan ve sınırlayan özellikleri hayatın en başlarından beri insan yavrusu için önemli bir tema. Anne bebek için hem oradadır, hem her zaman orada değildir. Annenin varlığı ve yokluğu bebeğin anlam vermeye çalıştığı, hatta düşünce süreçlerinin de gelişimini destekleyen önemli deneyimler olur. Melanie Klein’in bebekler ile olan çalışmaları sayesinde bize aktardığı gibi, bebek meme istediğinde anne orada bulunuyorsa, anne o zamanlar bebeğin algısında iyi annedir. Anne orada değil ve memeyi sağlayamıyorsa, bebeğin algısında kötü annedir. İyi anne bebeğe tatmin sağlar, kötü anne sınırlandırır. Bebek bakım verenin her iki durumu dengeli yaşatması sayesinde, yavaş yavaş iyi ve kötü anneyi birleştirerek, böylece de uçları yumuşatarak bu süreci atlatabilir. Böylece artık tatmin verebilen iyi anne çocuk için ihtiyacın önünü açarken, artık o kadar da kötü olmayan anne sınırlar ile yumuşak şekilde karşılaşma alanı sağlayabilir. Çocuk için daha sonraki deneyimlerinin de sınırlandırma ve tatmin arasındaki bir dengede ilerlemesi beklenir. Ebeveynler mesela oyun oynamaya hem izin verir hem sınırlandırır. Böylece çocuk sınırlanmak ve tatmin almak arasında bir denge kurmayı öğrenir. Bu deneyimler sayesinde gelişen sağlıklı yetişkin kanalı sayesinde çocuk ileride sorumlulukların yanına hazzı koyabilir. Disiplin gerektiren işlere karşı dayanıklılığı oluşur. Çocuk, hayatın olağan sınırlarını kabul edebildiğinde ancak istediği şeyleri yapabilmenin hazzına ve özgürlüğüne ulaşır.
Ebeveynlerin çocukların ihtiyaçlarını karşılayan tarafı kadar sınırlayan tarafı da bu sebeple çok önemli. Klinik deneyimler ve araştırmalar gösteriyor ki, bir çocuk çok sınırlandırılırsa da boyun eğicilik şeması geliştirebilir, hiç sınırlandırılmazsa da geliştirebilir. Ebeveynlerin talepleri zamanla sağlıklı beklentiler dediğimiz bir tarafımızı oluşturuyor. Bu beklentiler sert ve gerçek dışı olursa da eleştirel sesler olarak tanımladığımız beklentili ebeveyn sesimizi oluşturuyor. Çocuğun haz arayışı bu beklentiler ile bir etkileşimde eyleme konuyor. Eğer ebeveyn çocuğa sınır koymazsa, hayatın olağan sınırlarına duyarsız olan sınırsız haz bir noktada çocuk için özgürlük hissinin kaybına yol açıyor. Bu durumda kaçınılması imkânsız olan herhangi olağan bir sınırlandırma kişinin kendisini kısıtlanmış hissetmesine sebep oluyor.
Toplumsal ve bireysel bazda ötekinin tatmin eden kadar sınırlayan varlığını kabul, özgürlük hissinin oluşabilmesinde çok belirleyici. Ötekinin bizim ihtiyacımıza her zaman denk düşmeyeceği, beklentilerimize karşılık veremeyeceği, bizden farklı da konumlanabileceği ile barışmak özgür yaşayabilmek için önemli. Hazzı sınırlayan öteki artık o kadar kötü olmadığında onunla birlikte güvende hissetmek mümkün olur. Böylece farklılıkları aynılaştırmaya çalıştığımız güç mücadelesinin önü kesilebilir. Bir yandan farklılıklara eşlik eden benzerlikler var. Çok başka olan öteki ile baktığım yere göre çok benzer yanlarım ve ortak hedeflerimi görebilirim. Farklılıklara izin verebilince benzerliğin keyfini özgürce sürebilmek mümkün olur.

Klinik Psikolog Funda Doğan

İyi Hissetmek dergisi 'Özgürlük' sayısında yayımlanmıştır.

Kaynakça
Byung-Chul Han, Psikopolitika-Neoliberalizm ve Yeni İktidar Teknikleri, Metis Yayınları
Yazan
Bu makaleden alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir:
"Öteki ile Birlikte Özgürleşmek" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Psk.Funda DOĞAN'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Psk.Funda DOĞAN'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
     4 Beğeni    
Facebook'ta paylaş Twitter'da paylaş Linkin'de paylaş Pinterest'de paylaş Epostayla Paylaş
Yazan Uzman
Funda DOĞAN Fotoğraf
Uzm.Psk.Funda DOĞAN
İstanbul (Online hizmet de veriyor)
Uzman Psikolog
TavsiyeEdiyorum.com Üyesi10 kez tavsiye edildiİş Adresi Kayıtlı
Makale Kütüphanemizden
İlgili Makaleler Uzm.Psk.Funda DOĞAN'ın Yazıları
► Ben ve Öteki Psk.Tuğba DEMİRÖZ
► Öteki Psk.İlknur PEDER
► Bilinçdışı ve Bir "Öteki" Olarak Coronavirüs Psk.Dnş.Mustafa Burak ARABACI
► Hep Birlikte Evde Psk.Beria TOPTAŞ
TavsiyeEdiyorum.com Bilimsel Makaleler Kütüphanemizdeki 19,973 uzman makalesi arasında 'Öteki ile Birlikte Özgürleşmek' başlığıyla benzeşen toplam 20 makaleden bu yazıyla en ilgili görülenleri yukarıda listelenmiştir.
► İçimizdeki Barış: Şefkat ÇOK OKUNUYOR Kasım 2023
► Saygı-Parçalı Ayna Haziran 2023
► Aşkın Yitik Hali Haziran 2021
► Travma ve İyileşme Ocak 2018
◊ Terapi Yolculuğu 1 Ocak 2020
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.


16:28
Top